Ο Φιτίμ Λαντρόβτσι ταξίδεψε στη Συρία για να συμμετάσχει σε έναν ιερό πόλεμο. Τώρα πίσω στο Κοσσυφοπέδιο, συνεχίζει να καλεί για τζιχάντ.
Ο Alexander Clapp σε μια σπάνια συνέντευξη
Το ταξίδι που οδήγησε τον Φιτίμ Λαντρόβτσι να γίνει ένας από τους πιο διαβόητους άνδρες στα Βαλκάνια ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2013, όταν ήταν 23 ετών. Έβαλε στην τσέπη τις οικονομίες μιας ζωής , που ήταν 350 δολάρια, αποχαιρέτησε τη σύζυγό του και έφυγε από το Όμπιλιτς, μια ζοφερή πόλη στο κεντρικό Κοσσυφοπέδιο. Στην Πρίστινα, την πρωτεύουσα, επιβιβάστηκε σε ένα αεροπλάνο για την Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια πήρε μια δεύτερη πτήση για το Χατάι, μια επαρχία στη νοτιοανατολική Τουρκία. Συνάντησε στο αεροδρόμιο έναν μεγαλόσωμο Άραβα με μαύρη στολή και γυαλιά ηλίου, ο οποίος τον οδήγησε σε ένα μονώροφο σπίτι γεμάτο με κουκέτες, και εξεπλάγη που βρήκε εκεί άλλους έξι Αλβανούς. Δύο ήταν άντρες. δύο ήταν γυναίκες των οποίων οι σύζυγοι είχαν περάσει στη Συρία μήνες νωρίτερα· δύο ήταν παιδιά, ένα αγόρι δύο και ένα κορίτσι έξι μηνών που έκλαιγε συνεχώς.
Την επόμενη ημέρα οι Αλβανοί οδηγήθηκαν στα σύνορα και τους είπαν να προχωρήσουν με τα πόδια για αρκετά μίλια μέχρι να φτάσουν σε μια γραμμή λεωφορείων. Επιβιβάστηκαν σε ένα λευκό μίνι λεωφορείο, μαζί με μια ομάδα ανδρών από τον Καύκασο, των οποίων τα άγρια κόκκινα γένια τους έκαναν να μοιάζουν , είπε ο Λαντρόβτσι, "σαν λιοντάρια". Αναπηδούσαν σε ένα αμμώδες, σεληνιακό τοπίο, οδηγώντας βαθιά μέσα στη Συρία. "Η ύπαιθρος μου φαινόταν όμορφη", είπε ο Λαντρόβτσι. "Αλλά έτρεμα όλη την ώρα. Αυτό που με στρέσαρε περισσότερο ήταν η ιδέα να μην πέσω στα χέρια του Άσαντ.”
Ο Λαντρόβτσι ταξίδεψε εκατοντάδες μίλια για να πολεμήσει τον Μπασάρ αλ-Ασάντ, τον Σύρο πρόεδρο, ο οποίος, τις πρώτες μέρες της Αραβικής άνοιξης το 2011, είχε καταστείλει τις διαδηλώσεις στους δρόμους. Αργότερα, ο Άσαντ άρχισε να σκοτώνει τους αντιπάλους του. Ο Λαντρόβτσι δεν είχε τελειώσει ποτέ το σχολείο και δεν κατάφερε να κρατήσει μια δουλειά. Η αίσθηση της δικαιοσύνης ,του είχε σφυρηλατηθεί σε νεαρή ηλικία όταν, τη δεκαετία του 1990, οι Αλβανοί υπήκοοι είχαν ξεσηκωθεί εναντίον των Σέρβων και, με τη βοήθεια της Αμερικής, πολέμησαν για ένα ανεξάρτητο κράτος. Το Κοσσυφοπέδιο, η χώρα που έχτισαν, ήταν συντριπτικά Μουσουλμανικό. Ο Λαντρόβτσι πίστευε ότι ο ρόλος του στη Συρία, ήταν παρόμοιος με εκείνον των Αμερικανών στο Κοσσυφοπέδιο: Να σώσει καταπιεσμένους ανθρώπους. Καταριέται το όνομα του Άσαντ, απορρίπτοντας τον ως “έναν άνθρωπο που δεν ξέρει τίποτα για το Ισλάμ”.
Ο νεοσύλλεκτος πέρασε τα πρώτα τρία βράδια του στη Συρία σε ένα εργοστάσιο στα περίχωρα του Χαλεπιού, μιας πόλης που έπειτα χωρίστηκε στα δυο μεταξύ κυβέρνησης και επαναστατικών δυνάμεων. Μετά από μέρες ταξιδιών,ο Λαντρόβτσι ένοιωσε ανακούφιση όταν αντίκρισε πατώματα με χαλιά και στρώματα . Άραξε σε μια γωνία κοντά στους μόνους ανθρώπους που καταλάβαινε τη γλώσσα τους. Στην Ευρώπη, οι Αλβανοί είναι διασκορπισμένοι σε Κοσσυφοπέδιο, Μαυροβούνιο, Βόρεια πΓΔΜ, Ελλάδα και Αλβανία. Βρέθηκαν στριμωγμένοι σε μια κατεστραμμένη από τον πόλεμο πόλη της Συρίας, . "Οι Άραβες μας στοίβαξαν σαν σαρδέλες", είπε.
Ο Λαντρόβτσι σχεδίαζε να ενταχθεί στο Μέτωπο αλ-Νούσρα, παρακλάδι της αλ-Κάιντα που ιδρύθηκε το 2012, το οποίο λειτουργούσε σε χαλαρή συμμαχία με πλήθος άλλων πολιτοφυλακών, Ισλαμιστών και μη Ισλαμιστών. Όπως όλοι οι νεοσύλλεκτοι, παρέδωσε τις οικονομίες της ζωής του. Σε αντάλλαγμα, του υποσχέθηκαν μισθό 115 δολαρίων το μήνα, αξιοπρεπή μισθό στο Κοσσυφοπέδιο.
Μια συνοδεία φορτηγών ,έφερε τους στρατολογημένους άνδρες σε ένα στρατόπεδο εκπαίδευσης στο Χαλέπι. Από το κρεβάτι ενός λευκού φορτηγού, ο Λαντρόβτσι αντίκρισε μια μεγάλη έκταση λάσπης περικυκλωμένη από ένα φράχτη με αλυσίδες. Μέσα ήταν μια σειρά από ελαστικά και σιδεριές και μια σειρά στόχων για εξάσκηση . Οι άντρες κοιμόντουσαν σε ένα μεγάλο σπίτι από τούβλα και έτρωγαν κοτόπουλο και ρύζι τρεις φορές την ημέρα. Δύο Τούρκοι ανέλαβαν το καθήκον να τους κρατούν σε φόρμα . Ορισμένοι Τσετσένοι είχαν στρατιωτική εμπειρία, αλλά οι περισσότεροι εθελοντές ήταν απλά άγουροι νέοι.
Στους άνδρες δόθηκε η επιλογή να περάσουν τρεις μήνες εκπαίδευσης για να γίνουν ελεύθεροι σκοπευτές ή μέλη του τμήματος των τανκς, ή να κάνουν ένα μάθημα τριών εβδομάδων και μετά να ενταχθούν σε μια ομάδα πεζοπόρων μαχητών που θα διέσχιζαν τη Συρία για να καταλάβουν εδάφη. Ο Λαντρόβτσι επέλεξε το τελευταίο . Ήθελε να δει δράση το συντομότερο δυνατόν. Περνούσε τα πρωινά του στο πεδίο βολής , έριχνε με το Καλάσνικοφ του,όπλιζε στα γρήγορα και πυροβολούσε ξανά. Το υπόλοιπο της ημέρας ήταν γεμάτο προσευχές και διαλέξεις για τη θρησκεία.
Ο Λαντρόβτσι λέει, ότι πήγε στη Συρία για να σώσει αθώους πολίτες από τη σφαγή. Αλλά σύντομα βρέθηκε αντιμέτωπος με μια μεγαλύτερη διαμάχη για το μέλλον του Ισλάμ. Στο πεδίο της μάχης αμφισβητήθηκαν θεολογικά θέσφατα. Ήταν αποδεκτό να σκοτώνονται συνάδελφοι πιστοί στο όνομα του Αλλάχ; Μπορεί κάποιος να χτίσει ένα κράτος σύμφωνα με το πρότυπο του Κορανίου; Ο Λαντρόβτσι πείστηκε ότι μόνο μια οργάνωση είχε τις σωστές απαντήσεις: Μαζί με τους περισσότερους Αλβανούς νεοσύλλεκτους, απαρνήθηκε την αλ-Νούσρα και ορκίστηκε πίστη στο Ισλαμικό Κράτος (IS).
Ο Λαντρόβτσι δεν μπορούσε να καταλάβει τα αραβικά και είχε μόνο μια λεπτή αντίληψη των θεολογικών λεπτών διαφορών που χώριζαν τους Σουνίτες από τους Σιιτες . Αλλά βρήκε τη φιλοδοξία και τη δύναμη του IS απλή και ελκυστική: Αν δεν ήσουν με το IS, υπήρχε ένας στόχος στην πλάτη σου. Η οργάνωση είχε τελειοποιήσει την κινηματογραφική βια - κρατούμενοι σε κλουβιά, αιχμάλωτοι καταδικασμένοι να καίγονται ζωντανοί , θάνατος σε όποιον στεκόταν εμπόδιο. Αρχικά, ο Λαντρόβτσι μπερδεύτηκε . Αλλά, στην αναταραχή των αβέβαιων συμμαχιών και των συγκρούσεων, βρήκε ελκυστική τη σαφήνεια του IS. Οι πολίτες που σφαγιάστηκαν από το IS "πήραν αυτό που τους άξιζε".
Ο Λαντρόβτσι πέρασε ένα χρόνο στο πεδίο της μάχης στη Συρία προτού επιστρέψει στο Κοσσυφοπέδιο. Φυλακίστηκε για τρία χρόνια -τεχνητά για κηρύγματα μίσους, όχι για τις δραστηριότητές του με το IS- και στη συνέχεια επέστρεψε στο Όμπιλιτς. Η μόνη του λύπη, λέει, είναι που έφυγε από τη Συρία. “Θα επέστρεφα αύριο αν μπορούσα", λέει. Το ποσοστό του πληθυσμού του Κοσσυφοπεδίου που έχει ταξιδέψει στη Συρία για να ενταχθεί στο IS είναι το υψηλότερο από οποιοδήποτε άλλο κράτος. Μεταξύ 2014 και 2016, περισσότεροι από 300 άνθρωποι πραγματοποίησαν το ταξίδι αυτό στη Συρία και μάλιστα από ένα από τα φτωχότερα κράτη της Ευρώπης, σύμφωνα με τους New York Times.
Σήμερα, το IS δεν υπάρχει ως γεωγραφική οντότητα. Ο Λαντρόβτσι, εξακολουθεί να διακηρύσσει την πίστη του στο χαλιφάτο απ το Κοσσυφοπέδιο, αν και τη χώρα του την περιγελάει ανοιχτά . Είναι ένας από τους δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους για να ενταχθούν στο ισλαμικό κράτος. Τα άτομα αυτά αποτελούν ένα ιδιαίτερα δυσεπίλυτο και ταχέως αυξανόμενο πρόβλημα για τις κυβερνήσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Τι πρέπει να γίνει με τους μαχητές που επιστρέφουν;
Τον Οκτώβριο του 2018, λίγους μήνες μετά την απελευθέρωση του Λαντρόβτσι από τη φυλακή, πήγα στο Obilic,μια πόλη 6.000 ανθρώπων, μεσα στην αιθαλομίχλη που άφηνε μια μονάδα εξόρυξης άνθρακα . Όταν ρώτησα τον ταξιτζή μου για τους ντόπιους που έφυγαν για να κανουν τζιχάντ, καταράστηκε τον Λαντρόβτσι ως "άρρωστο σκυλί". "Έχασα τη μισή οικογένειά μου στον πόλεμο κατά των Σέρβων", είπε. "Δεν μπορείς να βρεις κανέναν σε αυτή τη χώρα που δεν έχασε κάποιον. Αλλά δεν μας είδατε κι ολας να πηγαίνουμε στη Συρία για να κόψουμε κεφάλια.”
Ο Λαντρόβτσι ζει στο τέλος ενός λασπωμένου δρόμου μερικές εκατοντάδες μέτρα μακρια από το εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας, σε μια κατασκευή τούβλων και μουσαμάδων. Μερικά κοτόπουλα περιδιάβαιναν απ έξω. Βρήκα τον Λαντρόβτσι να σκύβει πάνω από ένα καροτσάκι. Όταν έμαθε γιατί ήμουν εκεί, μου είπε να μην τον επισκεφτώ ξανά εκεί. Δεν ήθελε να τραβήξει την προσοχή των γειτόνων του.
Ο Λαντρόβτσι είναι ψηλός και δύστροπος. Το δέρμα του έχει γκρι απόχρωση. Η μακριά μύτη του καταλήγει σένα λεπτό γενάκι στο πηγούνι του. Ήταν αδιάκοπα μονολεκτικός. Μόνο τα μάτια του έδειχναν κάποιο συναίσθημα, δύο σκοτεινές σφαίρες που φτερούγιζαν δύστροπα στις κόγχες τους και που σπάνια αντίκριζαν τα δικά μου .
Ούτε εκφόβιζε ούτε επέβαλε. Μάλλον, φαινόταν στοιχειωμένος από τις εμπειρίες του. Στη διάρκεια μισού έτους, συνάντησα τον Λαντρόβτσι τέσσερις φορές και του μίλησα για σχεδόν δέκα ώρες. Μερικές φορές ο θυμός του εμφανίζονταν ξαφνικά: "Νιώθω την ανάγκη να σε μαχαιρώσω", είπε κάποτε. Άλλες φορές, η οργή του διαλυόταν . Έδειχνε ενδιαφέρον για την άρρωστη μητέρα του ατζέντη μου, ρωτώντας με κάθε φορά πώς ένιωθε. Αλλά παρέμεινε δύσπιστος και επιφυλακτικός. Όταν ζήτησα να γνωρίσω τη γυναίκα του, αρνήθηκε. Κάθε φορά που η συζήτησή μας στρεφόταν σε δυνητικά σοκαρστηκα θέματα, σταματούσε και άφηνε ένα καγχασμό. “Πόσους ανθρώπους σκότωσες;” καγχασμός. “Κατέχεις ακόμα κανένα όπλο;” καγχασμός.
Περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας στο σπίτι και εργάζεται το βράδυ ως φρουρός ασφαλείας στο επείγοντα περιστατικά ενος νοσοκομείου στην Πρίστινα, 10 χιλιόμετρα νότια. Η κυβέρνηση απαγόρευσε στον Λαντρόβτσι να θρησκεύεται στο τοπικό τζαμί. Στην πρώτη μου επίσκεψη, κάποιοι κάτοικοι του Όμπιλιτς, παγιδευμένοι ανάμεσα στην περιφρόνηση και το φόβο, έκαναν ό,τι καλύτερο μπορούσαν για να με παραμυθιάσουν ότι ο Λαντρόβτσι δεν επέστρεψε ποτέ (ο ταξιτζής ήταν μια εξαίρεση).
Ο Λαντρόβτσι θεωρούσε τον εαυτό του ως ξένο σώμα πολύ πριν φύγει για τη Συρία. Το 1998, κατά την έναρξη του πολέμου στο Κοσσυφοπέδιο, η γενέτειρά του Ντρένιτσα, στο κέντρο της χώρας, ήταν μια καυτή περιοχή του Αλβανικού αυτονομισμού. Μια από τις πρώτες του αναμνήσεις είναι οι κραυγές των Σέρβων παραστρατιωτικών που εισέβαλαν στην πόλη, συνέλαβαν τους ενήλικες άνδρες και πυροβόλησαν δεκάδες από αυτούς έξω από το δημοτικό του σχολείο. Ο μεγαλύτερος αδελφός του, ο Μέντορ, προσπάθησε να κρυφτεί. Αλλά όταν οι Σέρβοι έψαξαν το σπίτι τους, συνέλαβαν τον Μέντορ και τον χτύπησαν στο κεφάλι. Κρέμασαν το αναίσθητο σώμα του από την μπροστινή πόρτα και το χτυπούσαν με τους υποκόπανους , καθώς παρακολουθούσε ο Λαντρόβτσι. Ο Μέντορ δεν έχει περπατήσει από τότε. Σε μια έξοδο προς την ελευθερία με εκατοντάδες άλλους ανθρώπους, η οικογένεια έφυγε προς τα νότια. Ταξίδεψαν τη νύχτα μέσα από τα δάση και διέσχισαν ένα ποτάμι τόσο κρύο, λέει ο Λαντρόβτσι, που “ποτέ δεν έπαψα να το νιώθω στα κόκαλά μου.” Στο Όμπιλιτς, η οικογένεια σταμάτησε να τρέχει και ξεκίνησε μια νέα ζωή.
Μεγαλώνοντας, η αίσθηση του Λαντρόβτσι για τον εαυτό του ως εσωτερικού πρόσφυγα σκλήρυνε προς ένα μόνιμο αίσθημα αποξένωσης. Για τους διπλωμάτες και τους εργαζόμενους στις ΜΚΟ που κατέκλυσαν την Πρίστινα μετά τον πόλεμο, η νεότερη χώρα της Ευρώπης φαινόταν να είναι μια χώρα ευκαιρίας. Η πρωτεύουσα ευπρεπίστηκε με νέα υπουργεία, εμπορικά κέντρα και ένα χάλκινο άγαλμα 11 ποδιών του Μπιλ Κλίντον, σωτήρα των Κοσοβάρων. Αλλά στο Όμπιλιτς, τίποτα δεν άλλαξε. Οι άνθρωποι έβγαζαν μόλις τα προς το ζην. Τα σπίτια έμειναν άθλια. Η πόλη και τα περίχωρα της έχουν τα χειρότερα ποσοστά καρκίνου στο Κοσσυφοπέδιο, πιθανότατα λόγω του καπνού των εργοστασίων. Ο Λαντρόβτσι λέει ότι η μητέρα του ήταν συχνά άρρωστη. Ο αδελφός του δεν μπορούσε να εργαστεί. Σε ηλικία 12 ετών, η Λαντρόβτσι έγινε ο μοναδικός τροφοδότης της οικογένειας. Έκανε τις πιο δύσκολες εργασίες στις οικοδομές και οι φίλοι του λένε ότι μερικές φορές έκλεβε φαγητό. "Το Όμπιλιτς υποτίθεται ότι θα μας έσωζε", λέει. “Αλλά αντί για αυτό ήταν μια κόλαση.”
Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ο Ουαχαμπισμός, ενας πουριτανικός κλάδος του Ισλάμ, που προωθήθηκε από τη Σαουδική Αραβία, εξαπλώθηκε στο Κοσσυφοπέδιο. Χρήματα από τον Κόλπο πλημμύρισαν το κράτος , χρηματοδοτώντας λαμπερά νέα τζαμιά με χαλκοσκεπές και διακοσμητικά χρωμίου, τα οποία λάμπουν παρατερα διπλας στα άθλια ορεινά χωριά. Ιμάμηδες εστάλησαν από τη Μέση Ανατολή για να επιβλέψουν τους νέους τόπους λατρείας.
Στην πόλη Σκεντεράι, κοντά στο Όμπιλιτς, η φιλανθρωπική οργάνωση η οποία παρείχε βοήθεια σε ορφανά πολέμου διόρισε έναν συντηρητικό ιερέα. Σύντομα, ο δήμος αποτέλεσε πρόσφορο έδαφος για ριζοσπαστικές ιδέες. Το Σκεντεράι ήταν μια από τις πρώτες πόλεις του Κοσσυφοπεδίου όπου κορίτσια μαζικά άρχισαν να φορούν μαντίλες. Μεταξύ αυτών ήταν και μια 17χρονη η Μιχάνα Μπαλέτι. Το 2010 ο ξάδερφος της,της γνώρισε τον Λαντρόβτσι και εκανε τις συστάσεις . Μέσα σε τρεις μήνες, η Μπαλέτι και ο Λαντρόβσκι παντρεύτηκαν.
Εκεινη την εποχη Λαντρόβτσι δεν γνώριζε σχεδόν τίποτα για το Ισλάμ. Η νέα του σύζυγος ηταν που τον προέτρεψε να βλέπει ριζοσπάστες κληρικούς στο YouTube. Σ αυτήν την μπερδεμένη κατάσταση , απόηχο του πολέμου στο Ιράκ, πολλοί τέτοιοι ιεροκήρυκες δημιούργησαν μια αναθεωρητική ερμηνεία του ρόλου της Αμερικής στους πολέμους του Κοσσυφοπεδίου, υποστηρίζοντας ότι οι Αμερικανοί είχαν μετατρέψει τη χώρα σε υποτελή τους, αντί να την σώσουν. Ισχυρίστηκαν ότι ο νόμος της σαρία θα επιλύσει την ανομία και τη γραφειοκρατική δυσλειτουργία του Κοσσυφοπεδίου. Αντί να γινουν ανεξάρτητοι, ανέφεραν, οι Κοσοβάροι Μουσουλμάνοι είχαν αποκοπεί από την ιστορική μοίρα τους.
Μέχρι το 2012, ο Λαντρόβτσι είχε αρχίσει να συζητά αυτές τις ιδέες σε διαδικτυακούς τόπους συνομιλίας με ονόματα όπως η al-Sharia και η al-Jihad. Τα φόρουμ φάνηκαν να προσφέρουν μια απόδραση από την καθημερινή ζωή και μια αίσθηση κατεύθυνσης προς ενα στόχο. Ο Λαντρόβτσι και όσοι έπαιρναν μέρος σ αυτές τις διαδικτυακές συνομιλίες αποκαλούσαν τους εαυτούς τους αδελφούς και είχαν ελάχιστα κοινά πέρα από την ηλικία τους (οι περισσότεροι ήταν στα 20 τους). Πολλοί ήταν φτωχοί. Πιο λίγοι ήταν ευκατάστατοι. Κάποιοι είχαν ήδη πάει στη Συρία. άλλοι δεν μπόρεσαν να βρουν τη χώρα σε χάρτη. Φάνηκε να κατανοούν την αγωνία και το αδιέξοδο του Λαντρόβτσι. Και προσέφεραν μια λύση στο χάλι του: το Κοράνι.
Οι αδελφοί συναντιόντουσαν επίσης αυτοπροσώπως -στην άκρη ενός πάρκου με φυλλωσιες στην Πρίστινα. Σε μια από αυτές τις συναντήσεις ξεκίνησε η νέα ζωή του Λαντρόβτσι. Είχε πάρει το λεωφορείο από το Όμπιλιτς, έχοντας πει μόνο στη γυναίκα του πού πήγαινε. Οι αδελφοι σχημάτισαν τον δικό τους κλειστό κύκλο . Κατά τη διάρκεια τουλάχιστον δώδεκα συναντήσεων, η ομάδα συζητούσε θέματα θρησκευτικής σημασίας με βάση διδασκαλίες που μισό θυμούνταν από τα διαδικτυακά κηρύγματα που έβλεπαν . Αλλά ήταν η Συρία που κατανάλωνε το μεγαλύτερο μέρος της συζήτησής τους. Η σύγκρουση στην Συρια προκαλούσε βαθιά ερωτήματα. Πώς θα ήταν ένα κράτος στο πρότυπα του Αλλάχ; Γιατί η Δύση ήρθε στο Κοσσυφοπέδιο και το Ιράκ, αλλά όχι στη Συρία;
Για μήνες, ο Λαντρόβτσι ζούσε μια δεύτερη ζωή. Μέχρι το καλοκαίρι του 2013, πέντε από την ομάδα είχαν φύγει αναζητώντας απαντήσεις. Τα βίντεο που έστειλαν από τη Συρία τους έδειχναν να εξουσιάζουν τον κόσμο. Μετέφεραν πολυβόλα και διέταζαν υπάκουους ανθρώπους σε αυτήν την μακρινή χώρα. Τον Οκτώβριο του 2013, ο Λαντρόβτσι είπε στη σύζυγό του ότι φεύγει για τη Συρία για να χτίσει μια καλύτερη ζωή και για τους δύο.
Ο Λαντρόβτσι είναι αινιγματικός για το ποιος οργάνωσε το ταξίδι του στη Μέση Ανατολή: Μιλά για έναν Αλβανό με ένα γιο, ονόματι Μοχάμεντ που ζει στην Ελβετία. Ο επικεφαλής των αντιτρομοκρατικών υπηρεσιών του Κοσσυφοπεδίου, Φάτος Μακόλι, είχε περάσει έξι χρόνια για να αναπαραστήσει τα δίκτυα που διοχέτευαν Κοσοβάρους στη Συρία και το Ιράκ. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι εμπρηστικοί ιμάμηδες της πυροδότησαν την δαδα για τζιχάντ. Μια σειρά πυρήνων που συνδέονται με την Αλ Κάιντα λειτουργούσαν παράλληλα με αυτούς . Αυτά τα άτομα συχνά λάμβαναν χρηματοδότηση από τη Σαουδική Αραβία. Στρατολόγοι μέσα σε αυτά τους πυρήνες διάλεγαν τους πιο θυμωμένους άνδρες, που πίστευαν ότι θα υπάκουαν στις εντολές. "Ήταν σαφές ότι ενδιαφέρονταν όχι για ευσεβείς μουσουλμάνους, αλλά για ευεπηρέαστους", μου είπε ο Μακόλι. Πολλοί από αυτούς τους άνδρες είπαν στους γονείς τους ότι πήγαιναν στη Γερμανία για να αναζητήσουν δουλειά. Αντ' αυτού, αγόρασαν αεροπορικά εισιτήρια για την Τουρκία.
Στο συριακά σύνορα , οι Κοσοβάροι βρέθηκαν υπό τη διοίκηση του Λάβντριμ Μουχατζέρι, γνωστού ως Εμίρη των Αλβανών. Ο Μουχατζέρι ηταν πρώην εργολάβος των αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν και ένας πληθωρικός τύπος που ξεχείλιζε αυταρχισμό. . Ο Λαντρόβτσι τον περιέγραψε ως "άνθρωπο που ήξερε πώς να διοικεί άλλους άνδρες". Οργάνωνε τα στρατεύματά του σαν μαφία, αλλά ο ίδιος δεν πολεμούσε ποτέ , περνώντας μεγάλο μέρος του χρόνου του διοικώντας μια προστατευμένη περιοχή κοντά στο Χαλέπι και φυλακίζοντας όποιον του εναντιώνονταν .
Η ίδια αυτή αντιφατική βιογραφία του Μουχατζέρι – που απο όργανο της αμερικανικής επιβολής μετατράπηκε σε τζιχαντιστή- ενσωμάτωνε την διεστραμμένη πολιτική ταυτότητα του αναδυόμενου ισλαμικού κράτους. Ο Μουχατζέρι ένωσε τους Αλβανούς εκπρόσωπους από όλα τα Βαλκάνια υπό τη διοίκησή του. Κάθε βδομάδα έτρωγαν, κοιμόντουσαν, πολεμούσαν και προσευχόντουσαν μαζί. Ωστόσο, ο Λαντρόβτσι περιφρονούσε την κοινή τους εθνικότητα. "Ολη μας τη ζωή ήμασταν αναγκασμένοι να είμαστε περήφανοι για αυτό το πράγμα", είπε για την αλβανική του ταυτότητα. Μίλησε περιφρονητικά για το Κοσσυφοπέδιο ως "χώρα των άπιστων".
Υπάρχει ένα προπαγανδιστικό βίντεο με τίτλο "Η κλαγγή των Σπαθιών" που δείχνει μια ομάδα μαχητών των Βαλκανίων έξω από το Χαλέπι. Κρατούν ξίφη και μαύρες σημαίες. Η εικόνα παγώνει πάνω σε μια στοίβα από διαβατήρια,τα οποία είναι στοιβαγμένα σε μια άκρη . "Αυτά τα διαβατήρια είναι οι τύραννοι σας", έλεγε ο Μουχατζέρι στο μικρόφωνο, καθώς οι εθνικές ταυτότητές τους - Αλβανικές, Μακεδονικές, Κοσοβάρικες, Μαυροβούνιες, Βοσνιακές - καίγονταν. "Είμαστε τώρα μουσουλμάνοι! Το χαλιφάτο είναι η χώρα σας τώρα!”
Όπως σε πολλούς Ευρωπαίους μαχητές χορηγήθηκε άδεια στον Λαντρόβτσι να φυγει από τη Συρία για έναν μόνο λόγο: για να φέρει πίσω τη γυναίκα του.Η Μπαλέτι ήθελε πάντα να ακολουθήσει τον Λαντρόβτσι. Τον Ιανουάριο του 2014 ο Λαντρόβτσι επέστρεψε στο Ομπίλιτς, όπου παρέμεινε για αρκετές εβδομάδες. Ο Μακόλι, που άκουσε για την επιστροφή του Λαντρόβτσι, έστειλε πράκτορες για να τον ανακρίνουν. "Γνωρίζουμε ότι ήσασταν στη Συρία", του είπε ένας. Ένας εκτοξευτής χειροβομβίδων ανακαλύφθηκε στο σπίτι του. “Ήταν ένα παλιό γιουγκοσλαβικό όπλο που είχα ακόμα και πριν από τη Συρία", διαμαρτυρήθηκε ο Λαντρόβτσι. Κρατήθηκε για σύντομο χρονικό διάστημα και αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση, αλλά δεν εμφανίστηκε για την ακροαματική διαδικασία του, δύο ημέρες αργότερα. Μέχρι τότε είχε επιστρέψει στη Συρία με τη σύζυγό του. "Ο Φιτίμ Λαντρόβτσι δεν έπρεπε να είχε απελευθερωθεί", αναφέρει ο Μακόλι, ο οποίος κατηγορεί τη δυσλειτουργική γραφειοκρατία του Κοσσυφοπεδίου για παρεμπόδιση των αντιτρομοκρατικών προσπαθειών του.
Η Μπαλέτι έμεινε στο Μανμπίτζ, μια πόλη στη βόρεια Συρία που χρησίμευε ως κατάλυμα για τις Αλβανίδες, οι σύζυγοι των οποίων πολεμούσαν μπροστά. Στα τέλη Μαΐου του 2014, η μονάδα του Λαντρόβτσι διατάχθηκε να βοηθήσει στην κατάληψη της Deir ez-Zor, μιας πλούσιας σε πετρέλαιο επαρχίας στα σύνορα μεταξύ Συρίας και Ιράκ. Η καταληψη της θα ενοποιούσε τα εδάφη που βρίσκονται στην κατοχή του IS στις δυο χώρες.
Σε μια χαρτοπετσέτα, ο Λαντρόβτσι σκιαγράφησε για μένα το σχέδιο επίθεσης στην Αμπού Χαμάμ, μια σκονισμένη τσιμεντένια πόλη στην ανατολική όχθη του Ευφράτη. Οι κάτοικοι της πόλης, οι φυλές που ονομάζονται al-Shaitat, είχαν ενισχυθεί από Ιρανούς παραστρατιωτικούς. Η ομάδα του Λαντρόβτσι συμμετείχε σε τριμερή επίθεση.
Ο Λαντρόβτσι κατευθύνθηκε προς τα σύνορα με ένα στόλο απο τζιπ και ανοιχτά φορτηγά . Άνθρωποι κουρέλια, όλοι εκτοπισμένοι στέκονταν αποσβολωμένοι στα ακρα των δρομων καθώς περνούσε η φάλαγγα. Η πολη Αμπού Χαμάμ ήταν εξαιρετικά ήσυχη όταν έφτασαν οι Αλβανοί, εκτός μερικών αδέσποτων σκύλων , που πυροβολήθηκαν . Η πόλη είχε αλλάξει χέρια πολλές φορές κατά τη διάρκεια του πολέμου και μισο καμενα αυτοκίνητα κείτονταν στην άκρη των δρόμων . Αλλά καθώς οι Αλβανοί προχωρούσαν , δέχτηκαν ένα χαλάζι από σφαίρες ελεύθερων σκοπευτών . Εξαπλώθηκαν σε μικρές ομάδες , μετακινούμενοι από σπίτι σε σπίτι για να ξεκάνουν τους αμυνόμενους . Καθώς η ομάδα του Λαντρόβτσι έμπαινε σε ένα από αυτά τα σπίτια, δύο άνδρες πάνω σε μοτοσικλέτες άνοιξαν πυρ εναντίον τους με πολυβόλα. Οι Αλβανοί έσπευσαν μέσα και βρήκαν καταφύγιο σε εναν πέτρινο φούρνο, στο δεύτερο όροφο. Ο ασυρματος τους , είχε μείνει από μπαταρία και έτσι δεν μπορούσαν να καλέσουν για βοήθεια. Για ώρες, κάθονταν στο πάτωμα φωνάζοντας προς τους συντρόφους τους χωρίς αποτέλεσμα. "Ήταν η μόνη φορά στον πόλεμο που ένιωσα ότι είχα τελειώσει", λέει ο Λαντρόβτσι. Μόνο αργότερα έμαθε ότι οι άλλες μονάδες είχαν σκοτωθεί ή διαφύγει.
Παγωμένος μέσα στο σπίτι, χωρίς να τολμά να κουνηθεί, ο Λαντρόβτσι μπορούσε να δει ένα κοπάδι πρόβατα να βόσκουν σ αυτήν τη γη του κανενός. Για μια στιγμή, φαντάστηκε ότι ήταν πίσω στο Όμπιλιτς, μια πόλη γεμάτη πρόβατα. Ο εξοστρακισμός μιας σφαίρας ενός ελεύθερου σκοπευτή τον ξύπνησε από την αναπόληση του του. Ο πυροβολισμός δεν τον πέτυχε, αλλά κλώτσησε ένα κομμάτι τούβλο που τρύπησε το δεξί του χέρι. Ο Λαντρόβτσι αιμορραγούσε τόσο πολύ που νόμιζε ότι μπορεί να πεθάνει. Προσφέρθηκε να δραπετευσει προς τους διοικητές, στα περίχωρα της πόλης και να ζητήσει τους στείλουν ένα τανκ για να τραβήξει τα πυρά του εχθρού. Οι φίλοι του έριξαν μαξιλάρια στο έδαφος για να μετριάσουν την προσγείωσή του. Ο Λαντρόβτσι πήδηξε από ένα παράθυρο και έπεσε κάτω , κυνηγημένος από πυρά τουφεκιών που σφύριζαν γυρω του από όλες τις πλευρές. Κατάφερε να πείσει τους διοικητές του ,να αποστείλουν ένα τανκ και οι συνάδελφοί του στρατιώτες διασώθηκαν.
Η Αμπού Χαμάμ καταλείφθηκε την επόμενη ημέρα και οι υπόλοιποι κάτοικοι της πόλης συνελήφθησαν . Ο Μουχατζέρι βρήκε έναν φύλαρχο οποίος, υπό εξαναγκασμό, παραδέχτηκε ότι σκότωσε δύο Αλβανούς με εκτοξευτή χειροβομβίδων. Έδεσε τον αιχμάλωτο σε ένα τηλεγραφικό στύλο και απευθύνθηκε σε έναν κάμεραμαν σε σπαστά αραβικα : "Αυτός ο άνθρωπος σκότωσε δύο στρατιώτες του Ισλαμικού Κράτους με ρουκέτα. Δόξα στον Αλλάχ!” Στη συνέχεια υποχώρησε 50 γιάρδες, πηρε ένα όλμο και αφάνισε τον αιχμάλωτο. Περίπου ένα μήνα αργότερα, ο Abu Bakr al-Baghdadi, ο ηγέτης του Ισλαμικού Κράτους, διακήρυξε τη δημιουργία του χαλιφάτου.
Όταν ρώτησα τον Λαντρόβτσι πώς ήταν να οδηγεί στην εξορία ανθρώπους που δεν μπορούσε να καταλάβει από εδάφη μάλιστα για τα οποία δεν ήξερε πολλά, με διόρθωσε. Δεν εξόριζε αυτούς τους ανθρώπους, είπε. Τους "απελευθέρωνε".
Τον Αύγουστο του 2014, ο Kosoov TV μετέδωσε μια συνέντευξη με μια γυναίκα ονόματι Pranvera Zena, η οποία είπε ότι ο σύζυγός της και ο οκτάχρονος γιος της Erion είχαν πάει ένα ταξίδι για σαββατοκύριακο και δεν είχαν επιστρέψει ποτέ. Στη συνέχεια, η Zena έλαβε ένα μήνυμα από τον σύζυγό της ,που έλεγε ότι είχε ενταχθεί στο IS και ο Erion ήταν στη Συρία. Λυγίζοντας, η Zena έδειξε φωτογραφίες του Erion να γονατίζει μπροστά από το μαύρο πανό του IS. Η κυβέρνηση του Κοσσυφοπεδίου, ανέφερε, δεν κατάφερε να τη βοηθήσει. Ζήτησε από άλλους Κοσοβάρους στην IS να φέρουν τον Έριον πίσω στην πατρίδα.
Περίπου την ίδια περίοδο ο Λαντρόβτσι είχε παρατηρήσει ένα νεαρό αγόρι απ την Αλβανια να ζει σε ενα στρατιωτικό στρατόπεδο κοντά στη Ράκκα, πρωτεύουσα του χαλιφάτου. Είχε μάθει ότι ο πατέρας του πολεμούσε στην πρώτη γραμμή του Ιράκ κοντά στη Μοσούλη. Ο Λαντρόβτσι ανησυχούσε γι' αυτόν - είχε χάσει και αυτός το σπίτι του ως μικρό παιδί. Δημιουργήθηκε μια σχέση μεταξύ του σκληρού μαχητή και του Έριον, που ήταν ένα "ήσυχο και φοβισμένο" αγόρι. Στις αρχές του φθινοπώρου, ο Λαντρόβτσι άρχισε να πηγαίνει τον Έριον σε ίντερνετ καφέ με τη μηχανή του μια φορά την εβδομάδα, ώστε το αγόρι να μπορεί να μιλήσει στη μητέρα του μέσω Skype. Σύντομα, ο Λαντρόβτσι προσέγγισε το θείο του Erion με μια απαίτηση: Με αντάλλαγμα 11.000 δολάρια και ασυλία από κάθε πιθανή δίωξη του , θα επαναπατρίζε τον Έριον.
Είναι πιθανό ο Λαντρόβτσι απλά να είχε κουραστεί από τον πόλεμο. Αλλά μπορεί να υπήρχε ένας πιο σοβαρός λόγος για να ήθελε να φύγει. Ο Muhaxheri είχε γίνει όλο και πιο μανιακός, βιντεοσκοπώντας τον εαυτό του να εκτελεί στρατιώτες που κατηγορούνται για κατασκοπεία. Ο Λαντρόβτσι μάλιστα ελέγχθηκε για την αφοσίωση των Αλβανών νεοσύλλεκτων του και βασανίστηκε επειδή αμφισβήτησε την εξουσία του. Όταν ρώτησα τον Λαντρόβτσι για τη σχέση του με τον Μουχατζέρι, αυτός απλά κακάρισε .
Ο Έριον προσέφερε στον Λαντρόβτσι μια διέξοδο. Η τύχη του αγοριού είχε γίνει αιτία δημόσιας διένεξης στο Κοσσυφοπέδιο και η κυβέρνηση ήταν υπό πίεση για να τον σώσει. Ο πρωθυπουργός ενέκρινε ένα σχέδιο που θα έδινε ασυλία στον Λαντρόβτσι με αντάλλαγμα την "ανθρωπιστική πράξη" της επιστροφής του Έριον. Η επιχείρηση ήταν επικίνδυνη. Οι αρχές έπρεπε να συντονιστούν με την τουρκική κυβέρνηση για να βγάλουν τον Λαντρόβτσι, τη σύζυγό του και το αγόρι από εχθρικά εδάφη. Ο Λαντρόβτσι τους μετέφερε λαθραία από τη Συρία, σε δρόμους γεμάτους πρόσφυγες, τους "πιο δυστυχισμένους ανθρώπους" που είχε δει ποτέ ο Λαντρόβτσι. Το τρίο κατευθύνθηκε στο Γκαζιαντέπ, μια πόλη στην Τουρκία, όπου περίμεναν μέσα σε μια παράνοια εναντίον όλων . Μετά από πέντε ημέρες, οι υπηρεσίες ασφαλείας του Κοσσυφοπεδίου τους απομάκρυναν από το ξενοδοχείο τους και τους έβαλαν σε μια εμπορική πτήση. Δύο μυστικοί αστυνομικοί κάθισαν δίπλα τους κατά τη διάρκεια της πτήσης.
Ο τερματικός σταθμός στην Πρίστινα ήταν ένα συνονθύλευμα αστυνομίας και δημοσιογράφων. Καθώς ο Έριον βγήκε από το αεροπλάνο, η μητέρα του έτρεξε προς το μέρος του για να τον αγκαλιάσει. Ενώ οι κάμερες που αναβόσβηναν επικεντρώνονταν στην ευτυχισμένη επανένωση, οι υπηρεσίες ασφαλείας απομάκρυναν αθόρυβα τον Λαντρόβτσι και τη σύζυγό του.
Η οικογένεια του Έριον λέει ότι δεν φέρνει βαρέως το γεγονός οτι ο Λαντρόβτσι τους εκβίασε. "Ικετεύσαμε όσους Αλβανούς μπορούσαμε στη Συρία να φέρουμε πίσω τον Έριον", μου είπε ο Suad Sadullahi, ξάδερφος του Erion. “Ρωτήσαμε ακόμα και τον Lavdrim Muhaxheri. Ο Φιτίμ [Λαντρόβτσι] ήταν ο μόνος που συμφώνησε.” Δύο εβδομάδες μετά την επιστροφή του Έριον, ο Σαντουλάχι ταξίδεψε στο Ομπίλιτς για να δώσει στον Λαντρόβτσι τα χρήματα που υποσχέθηκε. Όταν συναντήθηκαν, ο Sadullahi άρχισε να καταλαβαίνει γιατί ο Λαντρόβτσι είχε στραφεί στη τζιχάντ. “Μπήκα σε αυτό το σπίτι, έριξα μια ματιά σε αυτή την οικογένεια - την απίστευτη φτώχεια αυτής της οικογένειας - και θυμάμαι να σκέφτομαι: Οι λόγοι του Φιτίμ για ένταξη στο Ισλαμικό Κράτος δεν είχαν καμία σχέση με το Ισλάμ.”
Μέσα σε λίγες ημέρες από την αποσκίρτηση του Λαντρόβτσι, η IS εξέδωσε επικήρυξη για το κεφάλι του. Μια ομάδα υποστηρικτών του IS τον στρίμωξαν στο δρόμο και έπρεπε να τραβήξει πιστόλι για να τους διαλύσει. Έξι εβδομάδες μετά την επιστροφή του, ξύπνησε από τη μητέρα του από τον απογευματινό του ύπνο. Σαράντα αστυνομικοί είχαν περικυκλώσει το σπίτι. Είχαν έρθει για να τον πάνε φυλακή.
Ο Λαντρόβτσι πιστεύει ότι οι αρχές του Κοσσυφοπεδίου υπαναχώρησαν από τη συμφωνία να μην τον διώξουν ποινικά. Οι υπηρεσίες ασφαλείας λένε μια διαφορετική ιστορία. Μόλις επέστρεψε ο Λαντρόβτσι, λέει ο Makolli, άρχισε να πλημμυρίζει το Facebook με υπενθυμίσεις για τα χρόνια του του στο IS, συμπεριλαμβανομένων βίντεο από αποκεφαλισμούς και πανηγυρικούς προς τον χαλίφη. Ο Λαντρόβτσι δεν το αρνείται αυτό, αλλά λέει ότι η ζωή πίσω στο Όμπιλιτς ήταν δυστυχισμένη. Έχασε τον ενθουσιασμό και την αλληλεγγύη του Ισλαμικού Κράτους. Οι περισσότεροι φίλοι του είχαν εξασφαλίσει βίζα της ΕΕ και έφυγαν από την πόλη αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Εκείνοι που παρέμειναν τον φόβιζαν . Τον ήθελαν νεκρό. Ο Λαντρόβτσι δεν θα το παραδεχόταν ποτέ , αλλά είναι πιθανό σκόπιμα να σχεδίασε τη σύλληψή του. Η φυλακή ήταν το ασφαλέστερο μέρος γι' αυτόν.
Κατά τη διάρκεια των τριών ετών της φυλάκισής του, ο Λαντρόβσκι πλησίασε ριζοσπαστικούς κρατούμενους που ήθελαν να υπηρετήσουν το χαλιφάτο στην Ευρώπη. Συναντήθηκε με συνωμότες που συμμετείχαν σε τελικά άκαρπες συνωμοσίες για να δηλητηριάσουν την παροχή νερού της Πρίστινα και να στήσουν μια ενέδρα σε επισκεπτόμενη ισραηλινή ποδοσφαιρική ομάδα. Παρακολουθούσε ειδήσεις από τη Συρία και θρηνούσε, έναν προς έναν, καθώς κάθε Αλβανός που γνώριζε σκοτώθηκε σε αεροπορικές επιθέσεις. Ανακάλυψε επίσης ότι η γυναίκα του γέννησε το γιο τους.
Είχε και διαφορετικούς επισκέπτες. Άτομα από ξένες πρεσβείες τον ανέκριναν για τρομοκρατικά δίκτυα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Γιατί χρησιμοποιήθηκαν τουφέκια από τα Βαλκάνια στη σφαγή του Μπατακλάν στο Παρίσι το Νοέμβριο του 2015; Γιατί οι Αλβανοί τζιχαντιστές διέσχισαν την Αδριατική για να συναντηθούν με Ιταλούς γκάνγκστερ; Ο Λαντρόβτσι, σιδηροδέσμιος φορώντας τα πορτοκαλί της φυλακής, αντέδρασε βίαια . "Ο γιος μου θα γίνει ένας εξαιρετικός βομβιστής αυτοκτονίας", είπε σε έναν διπλωμάτη. Ωστόσο, αν και ο ίδιος διαφωνεί, ο Λαντρόβτσι θεωρείται ευρέως ως πληροφοριοδότης των υπηρεσιών ασφαλείας του Κοσσυφοπεδίου. "Πώς αλλιώς βγήκε έξω μετά από μόλις τρία χρόνια;" ανέφερε αξιωματούχος του Κοσσυφοπεδίου.
Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του καλύτερου τρόπου διαχείρισης των τζιχαντιστών που επιστρέφουν, όπως ο Λαντρόβτσι. Οι διοικήσεις στη Μέση Ανατολή δεν έχουν τους πόρους για να τους φροντίσουν. Οι χώρες καταγωγής τους έχουν υιοθετήσει διαφορετικές προσεγγίσεις. Η Αλβανία έχει φυλακίσει μόνο τους στρατολόγους. Η Σουηδία δεν έχει διώξει σχεδόν κανέναν. Η Αμερική φαίνεται να επαναπατρίζει τους μαχητές του IS μονον όταν υπάρχουν αρκετά στοιχεία για να τους ενοχοποιήσει κατά την άφιξή τους.
Ο αγώνας κατά της Αλ Κάιντα είναι ένα παράδειγμα προς σύγκριση. Τα μέλη της Αλ Κάιντα ήταν γενικά νέοι, μορφωμένοι άνδρες Αραβικής καταγωγής στα 20 τους. Η Γαλλία, η Γερμανία και η Ισπανία δημιούργησαν νομικούς μηχανισμούς που επέτρεπαν τη φυλάκιση όσων συμμετείχαν στον σχεδιασμό μιας επίθεσης. Η νομοθεσία που ψηφίστηκε μετά την 11η Σεπτεμβρίου επέτρεπε στους υπαίτιους για τρομοκρατία να φυλακίζονται για 15 χρόνια ή περισσότερα - αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα,ώστε το μόνο που σκεφτόντουσαν μετά, ήταν να επιστρέψουν στην κοινωνία μια σκέψη που έρχεται στην μέση ηλικία.
Αλλά το IS δεν είναι αλ-Κάιντα. Στα καλύτερα της , η IS είχε 40.000 μαχητές από 80 διαφορετικές χώρες. Σε αντίθεση με τους πολεμιστές της αλ-Κάιντα, αυτοι του IS δεν έχουν όλοι τα ίδια χαρακτηριστικά . Συνήθως, δεν υπάρχουν στοιχεία που να τους συνδέουν με συγκεκριμένες τρομοκρατικές ενέργειες έναντιον των πατρίδων τους. Ο μόνος λόγος για τον οποίο μπορούν να ασκηθούν διώξεις είναι για την συμμετοχή του σε τρομοκρατική οργάνωση. Ωστόσο, αυτό είναι δύσκολο να αποδειχθεί. “Αν δεν έχεις αυτούς τους ανθρώπους σε βίντεο να διαπράττουν αγριότητες ,μένεις μόνο με αλληλο κατηγορίες και καρφώματα ”, λέει ο Peter Neumann, καθηγητής μελετών ασφαλείας στο King's College London. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, αυτό το έγκλημα δεν έχει αυστηρές ποινές . Ήδη περισσότερα μέλη του IS σε σχεση με τα μέλη της αλ-Κάιντα έχουν αφεθεί ελεύθεροι - και πολλοί είναι ακόμα νέοι και πιο θυμωμένοι από ό,τι όταν μπήκαν φυλακή . Περισσότερα από 400 άτομα, τα οποία σήμερα έχουν χαρακτηριστεί "ριζοσπαστικά" από το γαλλικό σωφρονιστικό σύστημα, θα απελευθερωθούν πριν από το τέλος του έτους. Το IS έβαλε όλους αυτούς τους ανθρώπους στην τροχιά της τζιχάντ”, λέει ο Neumann. "Τους έχει εκβαρβαρίσει , τους έχει διασυνδέσει μεταξύ τους , τους έχει δώσει συγκεκριμένες δεξιότητες. Σε δέκα χρόνια, ακόμα και στην επόμενη γενιά, αυτή η τεράστια δεξαμενή ανθρώπων μπορεί να ενεργοποιηθεί εκ νέου, είτε από την IS είτε από κάποια νέα τζιχαντιστική διεθνή .
Υπάρχουν σε γενικές γραμμές δύο θεωρίες για τον τρόπο αντιμετώπισης των τζιχαντιστών που επιστρέφουν. Η πρώτη -η απο -ριζοσπαστικοποίηση- επικεντρώνεται στην αμφισβήτηση της κοσμοθεωρίας τους. Μετανοημένοι ριζοσπάστες επισκέπτονται κρατούμενους για να τους πείσουν να απαρνηθούν τις πεποιθήσεις τους. Μόλις απελευθερωθούν, στους πρώην κατάδικους δίνεται δουλειά για την επανένταξή τους στην κοινωνία. Η άλλη στρατηγική -της απαγκίστρωσης - βασίζεται στην υπόθεση ότι τα συστήματα πεποιθήσεων ενδέχεται να μην αλλάξουν ποτέ. Αντιθέτως, επικεντρώνεται στο να πείσει άνδρες όπως ο Λαδόβτσι ότι οι τακτικές τους είναι απλά μάταιες. Πρώην μέλη του IS ενδέχεται να να εκθετουν τις ακραίες απόψεις τους . Αλλά θέτοντάς τους υπό συνεχή παρακολούθηση και αποκόπτοντας τους δεσμούς τους με άλλους εξτρεμιστές, οι σχεδιασμοί απαγκίστρωσης, προσπαθούν να τους στερήσουν την ικανότητα να υλοποιήσουν τις προθέσεις τους.
Όταν πρωτογνώρισα τον Λαντρόβτσι, ήταν μερικές εβδομάδες στη διαδικασία απαγκίστρωσης. Οι μυστικοί αξιωματικοί τον παρακολουθούσαν όλο το εικοσιτετράωρο και του είχε απαγορευτεί να συνομιλα με τις παλιές επαφές του. Ωστόσο, μου είπε ότι μπορούσε να αποκτήσει οπλισμό και μου είπε ότι είχε ξαναμπεί στους ιστοτοπους συζήτησής , εκεί όπου είχε συναντήσει για πρώτη φορά τους αδελφούς του . Επίσης μου είπε, οτι η σύζυγός του δεν είχε φυλακιστεί, ακόμα και όταν ομολόγησε ότι έγραψε στον αρχηγό του IS και προσφέρθηκε να γίνει βομβίστρια αυτοκτονίας στο Κοσσυφοπέδιο.
Έξι μήνες αργότερα, όταν επέστρεψα στο Όμπιλιτς, ο Λαντρόβτσι ήταν πολύ διαφορετικός. Με πλησίασε και δήλωσε, "Δεν είμαι οπλισμένος! Μην ανησυχείς!” Δεν είχε πλέον τύψεις να μου σφίξει το χέρι και δεν είχε αντίρρηση για τσιγάρο ή να παίζει μουσική στο παρασκήνιο. Ακόμα και τα μάτια του είχαν χάσει την περισσότερη απ την παράνοια τους.
Ακόμα όμως συμπεριφερόταν περίεργα. Είχε αποκτήσει τη συνήθεια να σκοτώνει αδέσποτα σκυλιά με πέτρες. Όταν έπαιζε ποδόσφαιρο, μερικές φορές ενθάρρυνε τους συμπαίκτες του να του δώσουν πάσα τραβώντας ένα πιστόλι από τη ζώνη του (οι φίλοι του επιμένουν ότι αυτό ήταν μόνο ένα αστείο).
Μερικοί από τους κατοίκους της πόλης φαίνεται άρχισαν να τον συμπαθούν Οι περισσότεροι άνθρωποι με τους οποίους μίλησα ήθελαν να φύγουν από το Όμπιλιτς. Ο Λαντρόβτσι είχε πάει στη Συρία για να γινει κάτι ο ίδιος, είπε ένας. Συγχωρέθηκε για εκείνες τις φιλοδοξίες του, όπως εκείνοι που είχαν πάει στη δυτική Ευρώπη αναζητώντας δουλειά, και επίσης τον θαύμαζαν που έφερε τον Έριον σπίτι του. Η κοινότητα στάθηκε στο πλευρό του , παρακολουθώντας τους δρόμους για οχήματα με κυβερνητικές πινακίδες ή για άγνωστους άνδρες με γενειάδες. Καθώς περπατούσαμε στον κεντρικό δρόμο, ένα αυτοκίνητο κόρναρε στο Λαντρόβτσι. Αυτός σημάδεψε με τον δείκτη του στον ουρανό με έναν χαιρετισμό όπως έκανε το IS. Ο οδηγός ανταπάντησε. Η απαγκίστρωση του ,τον έχει μετατρέψει σε ένα είδος διασημότητας και ο Λαντρόβτσι το γούσταρε . Όταν τον ρώτησα ξανά αν έχει μετανιώσει, ψιθύρισε, "Το χαλιφάτο δεν έχει τελειώσει ακόμα!"
Οι υπηρεσίες ασφαλείας αγωνίζονται να κατανοήσουν τις παραδοξότητες ενός ανθρώπου που επιτέλους άραξε στην πατρίδα του, παρ όλου που λαχταρά να επιστρέψει στη Συρία. " Αν Πιστεύω ότι η νοσταλγία του για το Ισλαμικό Κράτος είναι γνήσια; Όχι", λέει ο Makolli. “Αλλά αν πιστεύω ότι ο Φιτίμ [Λαντρόβτσι] είναι επικίνδυνος; Ναι.” (Μετά την τελευταία μας συνάντηση, ο Λαντρόβτσι τέθηκε σε κατ' οίκον περιορισμό.)
Στην τελευταία μου επίσκεψη στο Όμπιλιτς, καλώ στο τηλέφωνο τον Λαντρόβτσι. Αντ' αυτού, είναι η γυναίκα του που σηκώνει το τηλέφωνο. "Ξέρω ποιος είσαι", μου λέει. "Ξέρω για τις συναντήσεις σου με τον Φιτίμ. Και ορκίζομαι ότι αν επικοινωνήσεις μαζί του ξανα , μα τον Αλλάχ δεν θα περπατήσεις ποτέ ξανά.”・
Ο Alexander Clapp είναι δημοσιογράφος με έδρα την Αθήνα
Μετάφραση από αγγλικά: Wan Wert
...............................
Udhëtimi që bëri që Fitim Lladrovci të bëhej një nga burrat më famëkeq në Ballkan filloi në tetor 2013, kur ishte 23 vjeç. Ai grumbulloi kursimet e jetës së tij në 350 dollarë, i tha lamtumirë gruas së tij dhe u largua nga Obiliqi, një qytet i zymtë në Kosovën qendrore.
Në Prishtinë, kryeqytet, ai hipi në një aeroplan për në Stamboll dhe më pas mori një fluturim të dytë për në Hatay, një provincë në jug-lindje të Turqisë. Ai u prit në aeroport nga një burrë i madh arab në tuta të zeza dhe syze dielli që e çuan atë në një shtëpi të vendosur me shtretër marinari, ku Lladrovci u befasua kur gjeti edhe gjashtë shqiptarë të tjerë etnikë. Dy ishin burra; dy ishin gra, burrat e të cilëve kishin kaluar në Siri muaj më parë; dy ishin fëmijë, një djalë dy vjeç dhe një vajzë prej gjashtë muajsh që qanin vazhdimisht, shkruan “1843”, transmeton lajmi.net.
Të nesërmen shqiptarët u dëbuan në kufi dhe u thanë që të vazhdojnë në këmbë për disa kilometra derisa të arrinin në një linjë autobusësh. Ata hipnin në një minibus të bardhë dhe u bashkuan nga një bandë burrash nga Kaukazi, mjekrat e kuqe të egra të të cilëve i bënë të shfaqen, tha Lladrovci, “si luanët”. Ata kërcejnë nëpër një peizazh me rërë, hënore, duke hyrë thellë në Siri. “Fshat më dukej i bukur,” tha Lladrovci. “Por unë po dridhesha tërë kohën. Ajo që më theksoi më së shumti ishte ideja për të rënë në duart e Asadit ”.
Lladrovci udhëtoi qindra kilometra për të luftuar Bashar al-Asadin, presidentin sirian i cili, në ditët e para të pranverës arabe në 2011, kishte shtypur protestat në rrugë. Më vonë Asadi filloi të vriste kundërshtarët e tij. Lladrovci nuk e kishte mbaruar kurrë shkollën ose kishte arritur të mbante një punë. Ndjesia e tij për drejtësi ishte falsifikuar në një moshë të re kur, në vitet 1990, shqiptarët etnikë ishin ngritur kundër serbëve dhe, me ndihmën e Amerikës, luftuan për një shtet të pavarur. Kosova, vendi që ata ndërtuan, ishte jashtëzakonisht myslimane. Lladrovci besonte se roli i tij në Siri ishte i ngjashëm me atë të amerikanëve në Kosovë: shpëtimin e një populli të shtypur. Ai pështyn emrin e Asadit, duke e hedhur poshtë atë si “një njeri që nuk di asgjë për Islamin”.
Rekrutari i ri i kaloi tre netët e tij të para në Siri në një fabrikë në periferi të Alepos, një qytet që u nda më pas midis qeverisë dhe forcave rebele. Pas ditëve të udhëtimit, Lladrovci u lehtësua të gjente dyshemetë e tapetit me dyshekë sfungjeri. Ai shtrihej në një qoshe pranë njerëzve të vetëm, gjuhën e të cilit mund ta kuptonte. Në Evropë, shqiptarët janë të shpërndarë në tërë Kosovën, Malin e Zi, Maqedoninë e Veriut, Greqinë dhe vetë Shqipërinë. Në një qytet të shkatërruar nga lufta në Siri, ata u gjetën kokë të krahut të këmbës. “Arabët na rregulluan si sardele,” tha ai.
Lladrovci planifikoi të bashkohej me Frontin al-Nusra, një bashkëpunëtor i Al-Qaedës i themeluar në vitin 2012, i cili funksiononte në një aleancë të lirshme me një numër të milicëve të tjera, islamiste dhe jo-islamiste. Si të gjithë rekrutët, ai dorëzoi edhe kursimet e jetës së tij. Në kthim, atij iu premtua një pagë prej 115 dollarë në muaj, një pagë e respektueshme në Kosovë.
Një kolonë kamionësh i çoi njerëzit e regjistruar në një kamp stërvitje në Alepo. Nga shtrati i një marrjeje të bardhë, Lladrovci pa një hapësirë të madhe papastërtie të rrethuar nga një gardh me zinxhirë. Brenda ishte një kurs pengesash për gomat dhe shufrat e majmunëve, dhe një varg qitjeje. Burrat flinin në një shtëpi të madhe me tulla dhe hëngrën pulë dhe oriz tri herë në ditë. Dy turq morën përsipër detyrën t’i trokasin në formë. Disa çeçenë kishin përvojë ushtarake, por shumica e vullnetarëve ishin thjesht të rinj të gjelbër, shkruan “1843”, transmeton lajmi.net.
Burrave iu dha një zgjedhje për të kaluar tre muaj stërvitje për t’u bërë snajper ose anëtar i divizionit të tankeve, ose duke bërë një kurs tre-javor më pas duke u bashkuar me një ekip grevë të ushtarëve këmbë që do të kalonin në Siri për të pushtuar territorin. Lladrovci zgjodhi opsionin e fundit. Ai dëshironte të shihte veprimet sa më shpejt që të ishte e mundur. Ai i kaloi mëngjesin në zonën e qitjes, duke vrapuar nga plumbat e gjallë nga kallashnikovi i tij, duke sprinting dhe duke qëlluar përsëri. Pjesa tjetër e ditës u mor me lutje dhe ligjërata mbi fenë.
Lladrovci thotë se ai shkoi në Siri për të shpëtuar civilë të pafajshëm nga masakrat. Por ai shpejt e gjeti veten të kapur në një luftë më të madhe për të ardhmen e Islamit. Pyetjet teologjike u kundërshtuan në fushën e betejës. A ishte e pranueshme të vriteshin bashkëbesimtarët në emër të Allahut? A mund të ndërtohet një shtet nga skema e Kuranit? Lladrovci u rrit i bindur se vetëm një organizatë kishte përgjigjet e duhura: së bashku me shumicën e rekrutëve shqiptarë, ai denoncoi al-Nusra dhe u betua për besnikëri ndaj Shtetit Islamik (IS) në vend, shkruan “1843”, transmeton lajmi.net.
Lladrovci nuk mund ta kuptonte arabishten dhe kishte vetëm një rrokje të dobët të bukurive teologjike që ndanin sunitët nga shiitët. Por ai e gjeti ambicien dhe zellin e IS është e thjeshtë dhe tërheqëse: nëse nuk do të ishit me IS, kishte një objektiv në shpinë. Grupi kishte përsosur një egërsi të bërë për ekran – të burgosur në kafaze, robër të zjarrit, vdekje për këdo që qëndronte në rrugën e saj. Fillimisht Lladrovci u përplas me të. Por, në trazirat e aleancave të pasigurta dhe luftimeve, ai e gjeti qartësinë e IS-së tërheqëse. Qytetarët civilë që u masakruan nga IS “morën atë që u vinte atyre”.
Lladrovci kaloi një vit në fushën e betejës në Siri para se të kthehej në Kosovë. Ai u burgos për tre vjet – teknikisht për gjuhën e urrejtjes, jo për aktivitetet e tij me IS – pastaj u kthye përsëri në Obiliq. Pendimi i tij i vetëm, thotë ai, është largimi nga Siria në radhë të parë. “Do të kthehesha nesër po të mundja,” thotë ai. Një pjesë më e lartë e popullsisë së Kosovës ka udhëtuar për në Siri për t’u bashkuar me IS se sa çdo vend tjetër. Midis 2014 dhe 2016, më shumë se 300 bënë udhëtimin për në Siri nga një prej shteteve më të varfra të Evropës, sipas New York Times.
Sot IS nuk ekziston si entitet gjeografik. Por në Kosovë, vendi që Lladrovci haptas e derivon, ai prapë e shpall besnikërinë e tij ndaj kalifatit. Ai është vetëm një nga dhjetëra mijëra njerëz që u larguan nga shtëpitë e tyre për t’u bashkuar me Shtetin Islamik. Këta individë paraqesin një problem veçanërisht ndërhyrës dhe me rritje të shpejtë për qeveritë në të gjithë botën. Çfarë duhet të bëhet me luftëtarët që kthehen?
Në tetor 2018, disa muaj pasi Lladrovci u lirua nga burgu, unë shkova në Obiliq, një qytet me 6,000 njerëz në drejtim të një uzine qymyri kullotës. Kur e pyeta shoferin e taksisë për vendasit që kishin lënë të paguajnë xhihad, ai e mallkoi Lladrovci si një “qen i sëmurë”. “Kam humbur gjysmën e familjes time në luftën kundër serbëve,” tha ai. “Nuk mund të gjesh askënd në këtë vend që nuk ka humbur dikë. Por ti nuk na pa që po shkonim në Siri për të prerë kokat”, shkruan “1843”, transmeton lajmi.net.
Lladrovci jeton në fund të një korsie me baltë disa qindra metra larg termocentralit, në një strukturë të shtruar me kalldrëm të tullave dhe tarpaulinave. Një bir i pulave shtrëngon komplotin e shpërndarë të barërave të këqija jashtë. E gjeta Lladrovci të përkulur mbi një karrocë dore. Kur mësoi pse isha atje, ai më tha që të mos e vizitoja më përsëri atje. Ai nuk donte të tërhiqte vëmendjen e fqinjëve të tij.
Lladrovci është i gjatë dhe i sinqertë. Lëkura e tij ka një nuancë gri. Hunda e tij e gjatë bie drejt një dhie të hollë në mjekër. Ai ishte pa dyshim monosilabik. Vetëm sytë e tij tregonin ndonjë emocion, dy orba të errëta që fluturonin me kujdes për prizat e tyre dhe rrallë takoheshin të miat.
Ai nuk ishte as frikësues dhe as imponues. Përkundrazi, ai dukej i përhumbur nga përvojat e tij. Gjatë gjysmë viti, unë e takova Lladrovcin katër herë dhe bisedova me të për gati dhjetë orë. Ndonjëherë zemërimi i tij erdhi papritmas: «Ndjej nevojë për të të prerë me thikë», tha ai dikur. Herë të tjera, zemërimi i tij u shpërnda. Ai tregoi interes për nënën e sëmurë të fiksuesit tim, duke e pyetur sa herë që takoheshim se si ndihej ajo. Por ai mbeti mosbesues dhe evaziv. Kur i kërkova të takoja gruan e tij, ai me padurim refuzoi. Kurdo që biseda jonë të shmangej në tema potencialisht tronditëse, ai do të ndalonte dhe do të linte një gjepje të sëmurë. “Sa njerëz keni vrarë?” Chuckle. “A posedoni aktualisht një armë?”
Ai e kalon pjesën më të madhe të ditës në shtëpi dhe punon natën si roje sigurie në repartin e urgjencës së një spitali në Prishtinë, 10 km në jug. Qeveria ka ndaluar Lladrovci të marrë pjesë në xhaminë lokale. Në vizitën time të parë, banorë të tjerë të Obiliq, të kapur mes përbuzjes dhe frikës, bënë çmos për të mbështetur faktin që Lladrovci nuk u kthye më (taksisti ishte një përjashtim), shkruan “1843”, transmeton lajmi.net.
Lladrovci e pa veten si një të larguar shumë kohë përpara se të nisej për në Siri. Në vitin 1998, në fillim të luftës së Kosovës, qyteti i tij i lindjes, Drenica, në qendër të vendit, ishte vatër e separatizmit shqiptar. Një nga kujtimet e tij më të hershme është lëvorja e paramilitarëve serbë që pushtuan qytetin, rrumbullakosën burrat e rritur dhe qëlluan dhjetëra prej tyre para shkollës fillore. Vëllai i tij i madh Mentor u përpoq të fshihej. Por, kur serbët kontrolluan shtëpinë e tyre, ata kapën Mentorin dhe e bajonetuan në kokë. Ata e varën trupin e tij të pavetëdijshëm nga dera e përparme dhe e përkëdhelën me butona pushkësh siç po shikonte Lladrovci. Mentori nuk ka ecur kurrë që nga ajo kohë. Në një eksod prej qindra njerëzve, familja iku në jug. Ata udhëtuan natën nëpër pyje dhe kaluan një lumë kaq të ftohtë, thotë Lladrovci, “Unë kurrë nuk kam ndalur ta ndiej atë në kockat e mia”. Në Obiliq, familja filloi një jetë të re.
Duke u rritur, ndjenja e Lladrovcit për veten e tij si një refugjat i brendshëm u ngurtësua në një ndjenjë të përhershme të shfarosjes. Për diplomatët dhe punonjësit e OJQ-ve që përmbytën në Prishtinë pas luftës, vendi më i ri i Evropës u duk si një vend i mundësive. Kryeqyteti u zbukurua në ministritë e reja, qendrat tregtare dhe një statujë bronzi të 11-të të Bill Clinton, shpëtimtar i kosovarëve. Por në Obiliq, asgjë nuk ndryshoi. Njerëzit braktisën jetesën. Shtëpitë qëndruan të shëmtuara. Qyteti dhe rrethinat e tij kanë shkallët më të këqija të kancerit në Kosovë, ndoshta për shkak të tymit të fabrikës. Lladrovci thotë se nëna e tij shpesh ishte e sëmurë; vëllai i tij nuk mund të punonte. Në moshën 12 vjeç, Lladrovci u bë ofruesi kryesor i familjes. Ai bëri punë të çuditshme në ndërtim dhe miqtë e tij thonë se ai nganjëherë dyqan ushqimi. “Obiliq duhej të na shpëtonte,” thotë ai. “Por ishte përkundrazi ferr”.
Në fillim të viteve 2000, vehabizmi, një shtresë puritanike e Islamit e promovuar nga Arabia Saudite, kapi Kosovën. Paratë nga Gjiri u përmbytën, duke financuar fonde të xhamive të reja me çati bakri dhe pajisje kromi që u grumbulluan në mënyrë të papërpunuar kundër fshatrave malorë të skllavëruar. Imamët u dërguan nga Lindja e Mesme për të mbikëqyrur vendet e reja të adhurimit.
Në qytetin Skenderaj, një bamirës që dha ndihmë për jetimët e luftës instaloi një predikues konservator. Komuna së shpejti u bë një tokë edukate për ide radikale. Skenderaj ishte një nga qytetet e para kosovare ku vajzat masazhisht filluan të mbajnë shaminë. Midis këtyre ishte një 17-vjeçare e quajtur Mihane Baleci. Në vitin 2010 kushëriri i saj u takua me Lladrovci dhe prezantoi dyshen. Brenda tre muajve, Baleci dhe Lladrovci u martuan.
Në kohën kur Lladrovci nuk dinte pothuajse asgjë për Islamin. Gruaja e tij e re e prezantoi atë me klerikë radikalë në YouTube. Pas pasojave të çrregullta të luftës në Irak, shumë predikues të tillë ndërtuan një interpretim revizionist të rolit të Amerikës në luftërat e Kosovës, duke argumentuar se amerikanët e kishin kthyer vendin në vasal të tij, në vend se ta shpëtonin atë. Ata pretenduan se ligji i sheriatit do të zgjidhë paligjshmërinë dhe mosfunksionimin burokratik të Kosovës. Ata thanë, larg nga të qenit të pavarur, myslimanët kosovarë ishin shkatërruar nga fati i tyre historik.
Deri në vitin 2012, Lladrovci kishte filluar t’i diskutonte këto ide në dhomat e bisedave në internet me emra të tillë si al-Sharia dhe al-Xhihad. Forumet dukeshin se ofronin një arratisje nga jeta e përditshme dhe një sens drejtimi. Vëllezërit, siç i quante Lladrovci njerëzit që binin në këto borde mesazhesh, nuk kishin asgjë të përbashkët përtej moshës së tyre (shumica ishin në fillim të viteve 20). Shumë ishin të varfër; disa ishin të qetë. Disa tashmë kishin qenë në Siri; të tjerët nuk mund ta gjenin vendin në hartë. Ata dukej se e kuptonin ankthin dhe papërgjegjshmërinë e Lladrovcit. Dhe ata ofruan një zgjidhje për gjendjen e tij të vështirë: Kuranin.
Vëllezërit u takuan gjithashtu personalisht – jashtë në një cep me gjethe të një parku në Prishtinë. Në një nga këto takime filloi jeta e re e Lladrovcit. Ai kishte marrë autobusin nga Obiliq, pasi i kishte thënë vetëm gruas së tij se ku po shkonte. Vëllezërit u rregulluan pa masë në një rreth. Gjatë të paktën një duzinë seancash, grupi debatoi tema me rëndësi fetare duke u mbështetur në mësime gjysmë të kujtuara të marra nga predikimet në internet. Por ishte Siria ajo që konsumoi pjesën më të madhe të diskutimeve të tyre. Konflikti ngjalli pyetje të thella. Si do të dukej një gjendje në imazhin e Allahut? Pse Perëndimi kishte ardhur në Kosovë dhe Irak por jo në Siri?
Për muaj të tërë, Lladrovci jetoi një jetë të dytë. Deri në verën e 2013, pesë nga grupi ishin larguar në kërkim të përgjigjeve. Videot që ata dërguan nga Siria treguan se ata rrëmbyen botën nga fyti. Ata bartnin mitralozë dhe porositnin rreth njerëzve të bindur në një tokë të largët. Në tetor 2013, Lladrovci i tha gruas së tij që po shkonte në Siri për të ndërtuar një jetë më të mirë për të dy.
Lladrovci është i mistershëm se kush e organizoi udhëtimin e tij për në Lindjen e Mesme: ai flet për një shqiptar me një djalë të quajtur Mohamed i cili jeton në Zvicër. Kreu i shërbimeve antiterroriste të Kosovës, Fatos Makolli, ka kaluar gjashtë vjet në rindërtimin e rrjeteve që inkuadruan kosovarët në Siri dhe Irak. Sipas tij, imamët e zjarrit ngrenë zjarr për xhihadin. Një seri qelizash me lidhje me al-Kaedën operuan paralelisht me to. Këto shpesh morën fonde nga Arabia Saudite. Rekrutuesit brenda këtyre qelizave zgjodhën njerëzit më të hidhëruar, të cilët menduan se do t’u bindeshin urdhrave. “Ishte e qartë që ata ishin të interesuar jo për myslimanë të devotshëm, por për përshtypje,” më tha Makolli. Shumë nga këta burra u thanë prindërve të tyre se ata po shkonin në Gjermani për të kërkuar punë. Në vend të kësaj, ata blenë bileta avioni për Turqinë.
Në fund të Sirisë, kosovarët e gjetën veten nën komandën e Lavdrim Muhaxheri, i njohur si Emir i Shqiptarëve. Një ish kontraktues me forcat amerikane në Afganistan, Muhaxheri ishte një burrë i rëndë që ekstremoi autoritetin. Lladrovci e përshkroi atë si një “njeri që dinte të urdhëronte burra të tjerë”. Ai organizoi trupat e tij si një mafioz, por bëri shumë pak luftë vetë, duke kaluar pjesën më të madhe të kohës duke drejtuar një raketë mbrojtëse afër Alepos dhe duke mbyllur këdo që e merrte në pyetje.
Biografia e vet kontradiktore e Muhaxheri – një instrument i fuqisë amerikane u shndërrua në xhihadist – mishëroi politikën e identitetit të shtrembëruar të Shtetit të Rilindur Islamik. Muhaxheri unifikoi folësit shqiptarë nga e gjithë Ballkani nën komandën e tij. Javë pas jave, ata hëngrën, flinin, luftuan dhe u lutën së bashku. Por Lladrovci përçmoi përkatësinë etnike të tyre. “Për tërë jetën tonë ne u bëmë të krenohemi me këtë gjë,” tha ai për identitetin e tij shqiptar. Ai foli me turp për Kosovën si një “tokë mosbesimtarësh”.
Ekziston një video propagandistike e quajtur “The Clanding of Swords” që tregon një grup luftëtarësh të Ballkanit jashtë Alepo. Ata markojnë shpata dhe flamuj të zi. Kamera shkurton në një grumbull pasaportash, të cilat janë vendosur mirë. “Këto pasaporta janë tiranasit tuaj”, shtyn Muhaxheri në mikrofon, pasi identiteti i tyre kombëtar – shqiptar, maqedonas, kosovar, malazez, boshnjak – shkon në flakë. “Ne jemi muslimanë! Kalifati është shteti juaj tani! ”
Si shumë luftëtarë evropianë, Lladrovci iu dha leja nga Siria vetëm për një arsye: të merrte gruan e tij. Baleci gjithmonë kishte dashur të bashkohej me Lladrovci. Në janar 2014 Lladrovci u kthye në drejtim të Obiliq, ku qëndroi për disa javë. Makolli, duke dëgjuar kthimin e Lladrovcit, dërgoi agjentë për ta marrë në pyetje. “Ne e dimë që keni qenë në Siri,” i tha një. Një shtresë granate u zbulua në shtëpinë e tij. “Ishte një armë e vjetër jugosllave që unë e mora edhe para Sirisë,” proteston Lladrovci. Ai u mbajt në paraburgim dhe u lirua me kusht, por ai nuk u paraqit në seancën e tij gjyqësore dy ditë më vonë. Deri atëherë ai ishte përsëri në Siri me gruan e tij. “Fitim Ladrovci nuk duhet të ishte lëshuar kurrë,” thotë Makolli, i cili fajëson burokracinë jofunksionale të Kosovës për pengimin e përpjekjeve të tij kundër terrorizmit.
Baleci qëndroi në Manbij, një qytet në veri të Sirisë që shërbeu si një qytet konvikti për gratë shqiptare burrat e të cilëve po luftonin në pjesën e përparme. Në fund të majit 2014, njësia e Lladrovci u urdhërua të ndihmonte të merrte Deir ez-Zor, një provincë e pasur me naftë në kufirin midis Sirisë dhe Irakut. Kapja e tij do të bashkonte territorin e mbajtur nga IS në të dy vendet.
Në një pecetë, Lladrovci vizatoi për mua planin e sulmit ndaj Abu Hamamit, një qytet me pluhur pluhuri në bregun lindor të Eufratit. Banorët e qytetit, fisnorë të quajtur al-Shaitat, ishin përforcuar nga paramilitarët iranianë. Kompania e Lladrovci ishte pjesë e një sulmi me tre drejtime.
Lladrovci u drejtua drejt kufirit në një flotë xhipash dhe marrjesh. Grupe të egër të personave të zhvendosur qëndruan në frikë ndërsa kaloi autobusi. Ebu Hamami ishte i qetë kur erdhën shqiptarët, përveç disa qenve endacakë, të cilët ata shpejt qëlluan. Qyteti kishte ndryshuar duar shumë herë gjatë luftës dhe makinat e djegura rreshtuan trotuaret. Por ndërsa përparuan shqiptarët, ata u pritën me një breshëri plumbash snajperësh. Ata u përhapën në skuadrile të vogla, duke lëvizur shtëpi më shtëpi për të shpërndarë mbrojtësit. Ndërsa skuadra e Lladrovci po hynte në njërën nga këto shtëpi, dy burra me motoçikleta hapën zjarr mbi ta me mitralozë. Shqiptarët nxituan brenda dhe u strehuan në një furrë me tulla në katin e dytë. Radio e tyre kishte mbaruar nga bateria, kështu që ata nuk mund të thërrisnin ndihmë. Për orë të tëra, ata shtriheshin të varur në dysheme, duke bërtitur për shokët e tyre pa asnjë dobi. “Ishte koha e vetme në luftë kur ndjeva se kisha mbaruar,” thotë Lladrovci. Vetëm më vonë ai mësoi se skuadrat e tjerë ishin vrarë ose dëbuar.
Të ngrira në një thurje brenda shtëpisë, duke mos guxuar të lëvizte, Lladrovci mund të shihte një tufë delesh që zhyten nëpër tokën e askujt. Për një moment ai imagjinoi se ishte përsëri në Obiliq, një qytet i mbushur me dele poçerish. Goditja e plumbave të një snajperi e zgjoi atë nga reverie e tij. Goditja e tij e humbi atë ngushtë por goditi një fragment tullash që gazonte dorën e djathtë. Lladrovci u gjakos aq shumë, sa mendoi se mund të vdiste. Ai vullnetarisht u kthye përsëri te komandantët në periferi të qytetit dhe u lut me ta për të dërguar një tank për të tërhequr zjarrin e armikut. Shokët e tij hodhën jastëkë në tokë për të ulur uljen e tij. Lladrovci u tërhoq nga një dritare dhe dëboi, ndjekur nga zjarri i pushkës që fishkëllente për të nga të gjitha anët. Ai arriti të bindte komandantët e tij të dërgonin një tank dhe ushtarët e tij u shpëtuan.
Ebu Hamami u mor ditën tjetër dhe qytetet e mbetura të qytetit u rrumbullakosën. Muhaxheri gjeti një fisnor, i cili nën shtrëngim pranoi se vrau dy shqiptarë me një granatë. Ai e kapi robin në një shteg telegrafi dhe iu drejtua një kameramani në pidgin Arabisht: “Ky njeri vrau dy ushtarë të Shtetit Islamik me një raketë. Lavdi Allahut! ”Pastaj ai tërhoqi 50 jardë, uli një llaç dhe e shkatërroi robin. Rreth një muaj më vonë, Abu Bakr al-Bagdadi, udhëheqësi i IS, deklaroi krijimin e një kalifati, shkruan “1843”, transmeton lajmi.net.
Kur e pyeta Lladrovci se si ndjehej sikur të dëbonte njerëzit që nuk mund t’i kuptonte nga tokat për të cilat dinte pak, ai më korrigjoi. Ai nuk po i dëbonte këta njerëz, tha ai. Ai po i “lironte ’ata.
Në gusht 2014, Kosoov TV transmetoi një intervistë me një grua të quajtur Pranvera Zena, e cila tha se burri i saj dhe djali 8-vjeçar Erion kishin shkuar në një udhëtim fundjavë dhe nuk u kthyen kurrë. Më pas, Zena mori një tekst nga burri i saj ku thuhej se ai ishte bashkuar me IS dhe Erion ishte në Siri. Duke qarë, Zena tregoi foto ku Erion u gjunjëzua para flamurit të zi të IS. Qeveria e Kosovës, tha ajo, nuk kishte arritur ta ndihmonte. Ajo u lut për kosovarët e tjerë në IS që të sillnin Erion në shtëpi.
Rreth të njëjtës kohë, Lladrovci kishte vërejtur një djalë të ri shqiptar që jetonte në një kamp ushtarak afër Raqqa, kryeqyteti i kalifatit. Ai kishte mësuar se babai i tij po luftonte në vijën e parë në Irak afër Mosulit. Lladrovci ishte i shqetësuar për të – edhe ai kishte humbur shtëpinë e tij si një fëmijë i ri. Një marrëdhënie e formuar midis luftëtarit të ngurtësuar dhe Erionit, një djalë “i qetë dhe i frikësuar”. Në fillim të vjeshtës, Lladrovci filloi të merrte Erion në kafenetë e internetit me motoçikletë e tij një herë në javë, në mënyrë që djali të fliste me nënën e tij me Skype. Së shpejti, Lladrovci iu afrua xhaxhait të Erionit me një kërkesë: në këmbim të 11,000 dollarëve dhe imunitetit nga ndjekja penale, ai do të riatdhesojë Erion.
Është e mundur që Lladrovci thjesht ishte lodhur nga lufta. Por mund të ketë pasur një arsye më të mprehtë për të dashur të largohesh. Muhaxheri ishte rritur gjithnjë e më shumë maniak, duke e vëzhguar veten duke ekzekutuar ushtarë të akuzuar për spiunim. Lladrovci madje mund të ketë filluar të garojë me të për besnikërinë e rekrutëve shqiptarë dhe është torturuar për të sfiduar autoritetin e tij. Kur e pyes Lladrovci për marrëdhënien e tij me Muhaxheri, ai thjesht ngre zhurmë.
Erion i ofroi Lladrovcit një rrugëdalje. Fati i djalit ishte bërë një shkak i vërtetë në Kosovë dhe qeveria ishte nën presion për ta shpëtuar atë. Kryeministri autorizoi një plan që do t’i jepte imunitetit Lladrovcit në këmbim të “aktit humanitar” të kthimit të Erionit. Operacioni ishte i rrezikshëm: autoritetet duhej të koordinoheshin me qeverinë turke për të nxjerrë Lladrovci, gruan e tij dhe djalin nga territori armiqësor. Lladrovci kontrabandoi tre prej tyre jashtë Sirisë, përgjatë rrugëve të mbytura me refugjatët, “njerëzit me pamje të mjerë” që Lladrovci kishte parë ndonjëherë. Treshja u drejtua për në Gaziantep, një qytet në Turqi, ku ata prisnin “paranojak nga të gjithë”. Pas pesë ditësh, shërbimet e sigurisë së Kosovës i hoqën nga hoteli i tyre dhe i futën në një fluturim komercial në shtëpi. Dy marshale ajrore të fshehta u ulën pranë tyre gjatë fluturimit.
Terminali në Prishtinë ishte një turmë policësh dhe reporterësh. Ndërsa Erioni doli nga avioni, nëna e tij nxitoi drejt tij për ta përqafuar. Ndërsa kamerat ndezëse përqendroheshin në ribashkimin e lumtur, shërbimet e sigurimit e mbanin qetësinë Lladrovci dhe gruaja e tij larg.
Familja e Erionit thonë se ata nuk e kundërshtojnë Lladrovci për shantazhimin e tyre. “Ne kemi lutur sa më shumë shqiptarë në Siri të mundim kthimin e Erionit,” më tha Suad Sadullahi, kushëriri i Erion. “Ne madje e pyetëm Lavdrim Muhaxheri. Fitim [Lladrovci] ishte i vetmi që ra dakord. ”Dy javë pasi u kthye Erion, Sadullahi udhëtoi në Obiliq për t’i dhënë Lladrovcit paratë e premtuara. Kur u takuan, Sadullahi filloi të vlerësojë pse Lladrovci ishte kthyer në xhihad. “Unë hyra në atë shtëpi, e hodha një vështrim në atë familje – varfërinë e pabesueshme të asaj familje – dhe mbaj mend që mendoja me vete: Arsyet e Fitimit për t’u anëtarësuar në Shtetin Islamik nuk kishin asnjë lidhje me Islamin.”
Brenda disa ditësh nga mbrojtja e Lladrovcit, IS lëshoi një thirrje për kokën e tij. Një grup simpatizantësh të IS e quajtën në rrugë dhe atij iu desh të markësonte një pistoletë për t’i shpërndarë. Gjashtë javë pas kthimit të tij, ai u zgjua nga nëna e tij nga një pëllumb i pasdites. Dyzet oficerë policie kishin rrethuar shtëpinë. Kishin ardhur për ta çuar në burg.
Lladrovci beson se autoritetet e Kosovës u mbështetën në marrëveshje për të mos e ndjekur ndjekjen e tij. Shërbimet e sigurisë tregojnë një histori të ndryshme. Jo më shpejt u kthye Lladrovci, thotë Makolli, sesa ai filloi të përmbytë Facebook-un me rikujtime të kohës së tij në IS, përfshirë video të dekapitacioneve dhe teksteve panegrafike ndaj halifit. Lladrovci nuk e mohon këtë, por thotë se jeta në Obilic ishte e mjerueshme. Ai humbi ngacmimin dhe solidaritetin e Shtetit Islamik. Shumica e miqve të tij kishin siguruar vizat e BE dhe ishin larguar nga qyteti në kërkim të një jete më të mirë. Ata që kishin frikë prej tij. IS donte që ai të vdiste. Lladrovci nuk do ta pranonte kurrë këtë, por është e mundur që ai me dashje të inxhinierizojë arrestimin e tij. Burgu ishte vendi më i sigurt për të.
Gjatë tre viteve të tij të burgut, Lladrovci u afrua nga të burgosurit e radikalizuar, të cilët dëshironin të shërbejnë për kalifatin në Evropë. Ai u takua me komplotistët e përfshirë në komplote përfundimisht të pafrytshëm për të helmuar furnizimin me ujë të Prishtinës dhe pritë një ekip izraelit të futbollit vizitues. Ai vazhdoi me lajmet nga Siria dhe mbajti zi pasi, një nga një, çdo shqiptar që njihej ishte vrarë në sulmet ajrore. Ai gjithashtu zbuloi se gruaja e tij kishte lindur djalin e tyre.
Ai gjithashtu kishte një lloj vizitori tjetër. Individë nga ambasadat e huaja e morën në pyetje në lidhje me rrjetet terroriste nëpër Evropë. Pse u përdorën pushkët nga Ballkani në masakrën e Bataclan në Paris në nëntor 2015? Pse xhihadistët shqiptarë po kalonin Adriatikun për tu takuar me mashtruesit italianë? E manipuluar në një tavolinë dhe e veshur me copëza burgu portokalli, Lladrovci u përgjigj në mënyrë të egër. “Djali im do të bëhet një vetëvrasës i shkëlqyeshëm,” i tha ai një diplomat. Megjithatë, megjithëse ai e kundërshton atë, Lladrovci besohet gjerësisht se është një informator për shërbimet e sigurisë së Kosovës. “Si tjetër u la ai vetëm pas tre vjetësh?”, Tha një zyrtar kosovar.
Qeveritë në të gjithë botën përballen me problemin se si të merren më mirë me xhihadistët e kthyer siç është Lladrovci. Administratat në Lindjen e Mesme nuk kanë burime që të priren ndaj tyre. Vendet e tyre të lindjes kanë marrë qasje të ndryshme. Shqipëria ka burgosur vetëm rekrutët. Suedia nuk ka ndjekur penalisht pothuajse askush. Amerika duket se do të riatdhesojë luftëtarët e IS kur ka prova të mjaftueshme për t’i paditur ata me ardhjen.
Lufta kundër al-Kaidës është një pikë natyrore e krahasimit. Anëtarët e Al-Kaedës ishin përgjithësisht burra të rinj, të arsimuar me origjinë arabe në të 20-tat. Franca, Gjermania dhe Spanja krijuan mekanizma ligjorë që lejonin çdokënd të përfshirë në planifikimin e një sulmi të burgosej. Legjislacioni i kaluar pas 11 shtatorit mundësoi që komplotistët të mbyllen për 15 vjet ose më shumë – mjaft kohë, kështu që mendimi vazhdoi, që ata të ktheheshin në shoqëri të shoqëruar nga mosha e mesme.
Por IS nuk është al-Kaeda. Në kulmin e saj, IS kishte 40,000 luftëtarë nga 80 vende të ndryshme. Për dallim nga operativët e al-Kaedës, ato nuk përputhen me një lloj. Zakonisht, nuk ka prova që t’i lidhë ato me komplote të veçanta kundër shteteve të tyre. Arsyeja e vetme mbi të cilën shumica mund të ndiqen penalisht është anëtarësimi në një grup terrorist. Megjithatë kjo është e vështirë të provohet. “Në qoftë se nuk i keni këta njerëz që kryejnë mizori në video, kjo bëhet fjala e tyre përkundrejt dikujt tjetër,” thotë Peter Neumann, profesor i studimeve të sigurisë në King’s College London. Në shumicën e vendeve evropiane, ky krim nuk ka një dënim të gjatë. Tashmë më shumë anëtarë të IS janë lënë jashtë burgut sesa anëtarët e al-Kaedës – shumë janë akoma të rinj dhe më të zjarrtë se sa kur hynë. Më shumë se 400 njerëz të klasifikuar aktualisht si “radikalë” nga sistemi i burgjeve franceze do të lirohen para fundit të ketë vit. “IS i tërhoqi të gjithë këta njerëz në orbitën xhihadiste,” thotë Neumann. “Ai i ka brutalizuar, i ndërlidhi, duke u dhënë aftësi të caktuara. Në dhjetë vjet, edhe për gjeneratën e ardhshme, ky grup i madh njerëzish mund të riaktivizohet, qoftë nga IS ose nga ndonjë ndërkombëtar i ri xhihadist. ”
Ekzistojnë gjerësisht dy teori se si të merren me xhihadistët që kthehen. E para – de-radikalizimi – përqendrohet në sfidimin e botëkuptimit të tyre. Radikalët e penduar vizitojnë të burgosurit për t’i bindur ata të heqin dorë nga besimet e tyre. Pasi të lirohen, ish-të dënuarve u jepet punë që të riintegrojnë ato në shoqëri. Strategjia tjetër – shkëputja – supozohet se supozohet se sistemet e besimit nuk mund të ndryshojnë kurrë. Përkundrazi, përqendrohet në bindjen e burrave si Lladrovci se taktikat e tyre janë thjesht të kota. Ish anëtarët e IS mund të lejohen të mbështesin pikëpamje ekstreme. Por, duke i vendosur ata nën mbikëqyrje të vazhdueshme dhe duke kapur lidhjet e tyre me ekstremistët e tjerë, skemat e shkëputjes përpiqen t’u mohojnë atyre aftësinë për të realizuar qëllimet e tyre.
Kur takova për herë të parë Lladrovcin, ai ishte disa javë në procesin e shkëputjes. Oficerët e zbulimit e vëzhguan atë gjatë gjithë kohës dhe ai ishte ndaluar të fliste për kontaktet e tij të vjetra. Megjithatë ai më fali mua për mundësinë e marrjes së armëve dhe tha që ai ishte futur përsëri në dhomat e bisedave, ku kishte takuar për herë të parë me vëllezërit. Dhe gruaja e tij nuk ishte burgosur, edhe pasi ajo rrëfeu se i shkruante udhëheqësit të IS duke ofruar të vepronte si një sulmues vetëvrasës në Kosovë.
Gjashtë muaj më vonë, kur u ktheva në Obilic, Lladrovci ishte shumë ndryshe. Duke ngulur këmbë para meje ai deklaroi: “Unë nuk jam i armatosur! Mos u shqetëso! ”Ai nuk kishte më aftësi të më shtrëngonte dorën dhe nuk kundërshtoi cigare apo muzikë në sfond. Edhe sytë e tij kishin humbur pjesën më të madhe të paranojës së tyre.
Ai akoma veproi pak çuditërisht. Ai kishte zgjedhur zakon të përpiqej të vriste qen endacak me shkëmbinj. Kur luante futboll, ai ndonjëherë do t’i inkurajonte shokët e skuadrës që t’i kalonin atij duke i rrahur një armë zjarri nga shiriti i belit (miqtë e tij këmbëngulin se kjo ishte vetëm shaka).
Disa nga banorët e tjerë të qytetit duket se i ishin ngrohur atij. Shumica e njerëzve me të cilët fola doja të largoheshin nga Obilic. Lladrovci kishte shkuar në Siri për të bërë diçka nga vetja, tha një. Ai u pa si aspirues aspak i falur, ashtu si ata që kishin shkuar në Evropën perëndimore në kërkim të punës dhe admirohej për sjelljen e Erionit në shtëpi. Komuniteti është tubuar rreth tij, duke parë targa qeveritare ose burra të panjohur me mjekër. Ndërsa po shëtisnim rrugës kryesore, një veturë e zhytur në Lladrovci. Ai e drejtoi gishtin tregues drejt qiellit në një përshëndetje për IS. Shoferi u kthye. Shkëputja e ka kthyer atë në një lloj të famshëm dhe Lladrovci është ngrohur në rol. Kur e pyeta përsëri nëse kishte ndonjë keqardhje, ai gjuajti: “Kalifati nuk ka mbaruar akoma!”
Shërbimet e sigurisë kanë luftuar për të kuptuar paradokset e një njeriu që më në fund duket se është në shtëpi edhe kur ai pretendon të kthehet në Siri. “A mendoj se nostalgjia e tij për Shtetin Islamik është e vërtetë? Jo, ”thotë Makolli. “Por unë mendoj se Fitim [Lladrovci] është i rrezikshëm? Po. ”(Që nga takimi ynë i fundit, Lladrovci është vendosur në arrest shtëpiak.)
Në vizitën time të fundit në Obiliq, e quaj Lladrovci. Në vend të kësaj, është gruaja e tij që pranon telefonin. “Unë e di kush je”, më thotë ajo. “Unë di për takimet tuaja me Fitimin. Dhe betohem që nëse e kontaktoni një herë më shumë, nga Allahu nuk do të ecni më kurrë”. /Lajmi.net/
