Η γενοκτονία ως όρος καθιερώθηκε στη δίκη της Νυρεμβέργης, όταν
καταδικάστηκε η ναζιστική ηγεσία για τα εγκλήματα πολέμου κατά των
Εβραίων.Ως νομική έννοια διατυπώθηκε στη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων
Εθνών και καθιερώθηκε στις 9/12/1948, με τη σύμβαση της Ρώμης για τα
ανθρώπινα δικαιώματα.
Τρεις γενοκτονίες συντελέστηκαν τον 20ο αιώνα, των Αρμενίων, των
Ελλήνων του Πόντου και των Εβραίων. Εξ’ αυτών οι δύο αναγνωρίστηκαν
παγκοσμίως, άμεσα των Εβραίων και έμμεσα των Αρμενίων.
Με το τρίπτυχο «ένα κράτος, μια θρησκεία, ένας λαός», και έχοντας ως
συμβουλάτορες Γερμανούς αξιωματικούς, οι Νεότουρκοι αρχικά και στη
συνέχεια ο Μουσταφά Κεμάλ, σχεδίασαν και εκτέλεσαν τις δύο πρώτες
γενοκτονίες. Το 1915 την γενοκτονία των Αρμενίων και από το 1916 έως το
1923 τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Με το πρόσχημα να μην ενωθούν
οι Έλληνες του Πόντου με τις Ρωσικές δυνάμεις, που πολιορκούσαν τον
Πόντο, εκτόπισαν τον πληθυσμό από τις παραλιακές περιοχές, στα μεσόγεια
της χώρας. Μέσα στο καταχείμωνο, σε εξοντωτικές και χωρίς στοιχειώδη
σίτιση και ανάπαυση πορείες, έχασαν τη ζωή τους πολλοί Έλληνες. Εκτός
από τους θανάτους που προέκυψαν από τις ταλαιπωρίες υπήρξαν και πολλές
περιπτώσεις φρικιαστικών θανάτων από άτακτους τσέτες υπό τα αδιάφορα
βλέμματα των συνοδών χωροφυλάκων. Σε πολλές δε περιπτώσεις και με την
βοήθεια τους. Και βέβαια δεν εξέλειπαν οι βιασμοί γυναικών, ακόμη και
εγκύων, ανήλικων κοριτσιών αλλά ακόμη και ανήλικων αγοριών. Επίσης
πολλοί Έλληνες πέθαναν στα τάγματα εργασίας καταπονημένοι από τις
εξαντλητικές εργασίες. Έτσι με την εξόντωση του μισού πληθυσμού
(353.000) και τον εκτοπισμό-ξεριζωμό του άλλου μισού, τον Αύγουστο του
1923 ο Μουσταφά Κεμάλ αναφώνησε θριαμβευτικά: «Επί τέλους τους ξεριζώσαμε».
Για πάνω από 70 χρόνια, η λέξη γενοκτονία ήταν σχεδόν απαγορευμένη
προς χάριν της Ελληνοτουρκικής φιλίας. Οι Πόντιοι όμως δεν ξέχασαν ποτέ
το δράμα των προγόνων τους. Πάντα ερχόταν στο νου τους η εικόνα των
γονιών και των παππούδων, που όταν ανέφεραν τη λέξη «πατρίδα», γέμιζαν
τα μάτια τους δάκρυα. Οργανώθηκαν και αντρώθηκαν κύρια μετά το 1980, και
αποφάσισαν να κάνουν το χρέος τους. Έτσι φτάσαμε στην καθιέρωση ημέρας
μνήμης για τα θύματα της τουρκικής θηριωδίας. Η ιδέα και οι πρωτοβουλίες
για την ψήφιση του σχετικού νόμου ανήκουν στον κοινωνιολόγο Μιχάλη
Χαραλαμπίδη.
Με τον νόμο 2193 της 8/11/3/94, η 19η Μαΐου, καθιερώνεται ως ημέρα
μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Η ημερομηνία αυτή
επιλέχτηκε επειδή ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στις 19 Μαΐου του 1919
στην Σαμψούντα και τότε ξεκίνησε η δεύτερη και πιο βίαιη φάση του
σχεδίου αφανισμού των Ελλήνων.
