Η Μάχης Της Κρήτης: 20 Μαΐου - 1 Ιουνίου 1941

Ο αγώνας της Ελλάδας εναντίον του Άξονα κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν τελείωσε στην Ηπει­ρωτική Ελλάδα. Γνώρισε το κορύφωµά του στην ηρωική μεγαλόνησο Κρήτη. Εκεί λίγα λιανοτούφεκα στα χέρια των Κρητικών και των ολίγων μι­σογυµνασµένων εφήβων θαυματούργησαν κι ανάγκασαν τον επιδροµέα να διεξαγάγει επί δυο εβδομάδες φοβερό αγώνα και να υποστεί αιματηρές θυ­σίες των πιο εκλεκτών στρατευμάτων του, έως ότου στερεωθεί επάνω στο νησί. 

Η κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς είχε τεράστια στρατηγική σημασία, γιατί θα αποτελούσε βάση εξόρμησης για τις δυνάμεις το άξονα στις χώρες της Μέσης Ανατολής, την Αίγυπτο και τη Βόρεια Αφρική.

Για την κατάληψη όμως της Κρήτης ήταν σχεδόν αδύνατο να γίνει ενέργεια από τη θάλασσα, αφού οι Γερμανοί δεν είχαν αποβατικά πλοία για μια τέτοια μεγάλη επιχείρηση αφενός και αφετέρου ο αγγλικός στόλος κυριαρχούσε στη Μεσόγειο. Έτσι αποφασίστηκε τελικά από τον Χίτλερ, μετά από τις προτάσεις του Αντιπτεράρχου Κουρτ Στούντεν, η κατάληψη της Κρήτης να γίνει εξολοκλήρου από τον αέρα. Έτσι, για πρώτη και τελευταία φορά οι Γερμανοί έκαναν μια τέτοιας έκτασης και μορφής αεροπορική επιχείρηση.

Η στρατιωτική κατάσταση στην Κρήτη την περίοδο αυτή ήταν απελπιστική. Η 5η Μεραρχία, η Μεραρχία της Κρήτης, η οποία είχε μεταφερθεί από τον Νοέμβριο του 1940 στο Αλβανικό μέτωπο εναντίων των Ιταλών, παρέμενε αποκλεισμένη ακόμη στην Ηπειρωτική Ελλάδα. Οι Ελληνικές Δυνάμεις της Κρήτης στις 2ο Μαΐου ήταν 474 αξιωματικοί και 10977 οπλίτες, που είχαν μεταφερθεί από το Κέντρο Νεοσύλλεκτων Πελοποννήσου. Επιπλέον κατά τη διάρκεια της Γερμανικής εισβολής συγκροτήθηκαν και πολλά τμήματα από άοπλους και ένοπλους πολίτες. Οι συμμαχικές δυνάμεις ανέρχονταν σε 1512 αξιωματικούς και 21977 οπλίτες. Διοικητής όλων των δυνάμεων ελληνικών και συμμαχικών ήταν ο Νεοζηλανδός Υποστράτηγος Φρέυμπεργκ. 

Οι Γερμανοί διέθεσαν αρχικά 22750 άνδρες, 1370 αεροσκάφη και 70 σκάφη. Τελικά όμως για την κατάληψη της Κρήτης έλαβαν μέρος πάνω από 60.000 Γερμανοί.

Η επιχείρηση είχε σχεδιαστεί να εκτελεστεί σε τρεις ομάδες. Η πρώτη ομάδα είχε ως στόχο να καταλάβει το αεροδρόμιο του Μάλεμε των Χανίων. Η δεύτερη ομάδα την πόλη των Χανίων τη Σούδα και το Ρέθυμνο και η τρίτη ομάδα την πόλη και το αεροδρόμιο του Ηρακλείου. Το νομό Λασιθίου  ανέλαβαν να τον καταλάβουν οι Ιταλοί.

"Μάης είχεν είκοσι κι ήταν ημέρα Τρίτη,
το ΟΧΙ της περήφανη συνέχιζε η Κρήτη...
στην εποχή του ναζισμού εις το σαράντα ένα,
ενώ τα πάντα φαίνονταν κι ήτανε χαμένα...
Εδώ ακόμη άναβαν της λευτεριάς τα φώτα,
γιατί μας είχ’ απάτητους των Γερμανών η μπότα...
Ο έξω κόσμος έμενε με ανοιχτό το στόμα,
γιατί και πως στεκόμαστε αδούλωτοι ακόμα..."

Έτσι την Τρίτη στις 20 Μαΐου 1941 από της 6ης πρωινής ώρας το σύνολο της βομβαρδιστικής αεροπορίας βομβάρδιζε άγρια και ανελέητα τις περιοχές Μάλεμε μέχρι Σούδα. Μία ώρα αργότερα άρχισε η υποστήριξη της μαχητικής αεροπορίας η οποία από ύψος 200-300 μέτρων άφηνε τους αλεξιπτωτιστές. Παράλληλα τα αεροπλάνα δίωξης πολυβολούσαν κάθε κινούμενο στόχο έμψυχο ή άψυχο πάνω στους δρόμους και τους αγρούς. Ο αριθμός των αεροπλάνων ήταν τόσο μεγάλος και πετούσαν σε τόσο κλειστούς σχηματισμούς ώστε κυριολεκτικά σκίαζαν τον ουρανό της Κρήτης. Ο οργανωμένος στρατός των συμμάχων έλαβε θέσεις μάχης.

 

"Ξένος καρπός στο χώμα μου εμένα δε ριζώνει,
γιατί η γή μου τον ξερνά γιατί τον πνίγει το αίμα...
Κοράκια στ’ ακροβούνια μου εμένα δε φωλιάζουν,
γιατί τα διώχνουν οι αϊτοί γιατί τα τρων οι γύπες...
Κι εδά τη σέρνω τη φωνή ν’ ακούσουν οι Μαδάρες,
να κατεβούνε οι γενιές να μαζωχτούν τα σόγια...
Και να χυμήξουν στη φωτιά παιδιά γυναίκες άντρες,
να δείτε σκύλοι Γερμανοί πως πολεμά η Κρήτη..."

 

Άοπλοι και ανοργάνωτοι οι γέροι, οι νέοι, οι γυναίκες, με λιονταρίσια καρδιά έδιναν το εθνικό παρόν στο πεδίο της μάχης με κάθε μέσο που έβρισκαν. Με παλιούς γκράδες, καραμπίνες μαχαίρια, τσεκούρια, δρεπάνια, φτυάρια, λοστούς, ξύλα ακόμα και πέτρες.

Τις απογευματινές ώρες οι Γερμανοί αλεξιπτωτιστές δημιούργησαν ένα μικρό προγεφύρωμα και κατέλαβαν ένα τμήμα του ζωτικού υψώματος 107. Τις νυχτερινές ώρες οι Νεοζηλανδοί εγκατέλειψαν το ύψωμα και το πρωί έκπληκτοι οι Γερμανοί κατέλαβαν αμαχητί. 

Στο Ρέθυμνο η πτώση των αλεξιπτωτιστών άρχισε τις μεσημεριανές ώρες. Οι μισοί περίπου αλεξιπτωτιστές σκοτώθηκαν στον αέρα ή κατά την ώρα της προσγείωσης τους.

Παράλληλα στο Ηράκλειο προηγήθηκε σφοδρός βομβαρδισμός τις πρωινές ώρες στο αεροδρόμιο, το λιμάνι και τις νότιες παρυφές της πόλης. Τις μεσημεριανές ώρες άρχισε η ρίψη των αλεξιπτωτιστών. Βρετανοί και ομάδες πολιτών ρίχνονται στον αγώνα. Οι αλεξιπτωτιστές δεν κατάφεραν να πατήσουν το πόδι τους στο Ηράκλειο.

"Ηλιόλουστη και ήσυχη ήταν η μέρα κείνη,

τίποτα δεν φανέρωνε τι έμελλε να γίνει...

Ξάφνου η Κρήτη άρχιζε,  άοπλη και μονάχη,

ίσως της ιστορίας της την πιο μεγάλη μάχη...

Βοήθεια δεν πρόσμενε σχεδόν από κανένα,

και ο στρατός της έλειπε αιχμάλωτος στα ξένα...

Ο Γερμανός ξεκίνησε την Κρήτη να σκλαβώσει,

γιατί  'χε κι άλλα βάσανα η μοίρα να της δώσει...

Χιλιάδες αερόπλανα πετούσαν στον αέρα,

τον ήλιο τον εκρύψανε και θάμπωσε η μέρα…

Κι ώσπου να διαδεχθεί η μια στιγμή την άλλη,

η Κρήτη σκεπαζότανε με φλόγες και ατσάλι…"

Έτσι κατά την πρώτη μέρα της επίθεσης ο απολογισμός ήταν απογοητευτικός για τους Γερμανούς. Κανέναν αντικειμενικό στόχο δεν πέτυχαν και οι απώλειες τους ήταν τρομακτικές και περισσότερες από όσες είχαν σε άλλες μάχες. Η δε αντίσταση του Κρητικού λαού ήταν υπεράνθρωπη.

Στις 21 Μαΐου οι βομβαρδισμοί στο αεροδρόμιο του Μάλεμε και κατά της πόλης των Χανίων συνεχίστηκε. Οι Γερμανοί τις μεσημεριανές ώρες έγιναν κυρίαρχοι του αεροδρομίου του Μάλεμε. Ο αγώνας συνεχίστηκε με μανία και από τις δύο πλευρές.

Στο Ρέθυμνο συνεχίστηκαν οι συγκρούσεις και οι σκληρές αντεπιθέσεις των συμμάχων. Επί μία βδομάδα οι υπερασπιστές του Ρεθύμνου κρατούσαν τους Γερμανούς σε συνεχή πίεση, παρά τους βομβαρδισμούς της πόλης.

Και στο Ηράκλειο συνεχίστηκαν ο βομβαρδισμοί. Παράλληλα διεξάγονταν σφοδρές οδομαχίες από απλούς πολίτες που είχαν αρπάξει τον οπλισμό των Γερμανών.

"Οι άντρες μας που γύρισαν από την Αλβανία,
δεν ημπορούσαν να ‘βλεπαν αυτή την τυραννία...
Επήραν τα τουφέκια τους και σφαίρες εις τα χέρια,
και μετερίζι πιάσανε ψηλά στ’ απανωμέρια...
Εγγλέζοι, Κρήτες, Ζηλανδοί εις τα Σφακιά κρυμμένοι,
εις τις χαράδρες βρίσκονται και είν’ αρματωμένοι...
Και καρτερούν ενίσχυση Χριστέ μου για να φτάσει,
να βγούνε οι γενναίοι μας τους Γερμανούς να φάσι...
Άντρες, γυναίκες και παιδιά πρέπει ν’ αρματωθούμε,
για της πατρίδος την τιμή όλοι να σκοτωθούμε..."

 

Στις 22 Μαΐου οι Γερμανοί ανενόχλητοι μετέφεραν τις δυνάμεις τους από τον αέρα στα αεροδρόμια που εξασφάλισαν. Οι σύμμαχοι αδυνατούσαν να αντεπιτεθούν και όπου το επιχειρούσαν αποτύγχαναν. Παρ' όλα αυτά η αντίσταση συνεχίστηκε πάνω στο νησί με αμείωτη ένταση στις 22 και 23 Μαΐου. Στις 25 Μαΐου διεξάγεται η περίφημη μάχη του Γαλατά μια από τις πιο άγριες και φονικές. Ο αγώνας ήταν σκληρός με πρωταγωνιστές τους άνδρες τις γυναίκες, τους γέρους, ακόμα και τα παιδιά.

"Παιδιά είντα ‘ναι οι αστραπές και τα αστροπελέκια,
που τυραννούν την Κρήτη μας εδά δυο τρεις ημέρες...
-Όι δεν είναι αστραπές δεν είν' αστροπελέκια,
οι Γερμανοί μας πολεμούν με τα αεροπλάνα...
Ρίχνουνε μπόμπες σα βροχή χαλούν τσι πολιτείες,
τσι πολιτείες τα χωριά σκοτώνουνε τσ’ ανθρώπους...
Την Κρήτη αιματοπότισαν και τη μαυροφορέσαν,
μα τσι ψυχές δε σκότωσαν και δεν την εκερδέσαν..."

 

Στις 27 Μαΐου πέφτουν τα Χανιά και η Σούδα και έτσι ολοκληρώθηκε από τους Γερμανούς το μεγάλο προγεφύρωμα Μάλεμε- Χανιά - Σούδα και η μάχη της Κρήτης είχε πια κριθεί.

Παράλληλα, βεβαία στους άλλους τομείς Ρέθυμνου και Ηρακλείου οι μάχες συνεχίστηκαν με πολλές απώλειες. Ήδη όμως, από τις 26 Μαΐου είχε αρχίσει να εφαρμόζεται το σχέδιο των συμμάχων για εκκένωση του νησιού από τις δυνάμεις του στρατού από τα νότια παράλια της Κρήτης.

                      

               "  Παλικαράκι αμούστακο έπιανα το ντουφέκι, 

στση Κρήτης τα ψηλά βουνά φωθιά κι αστροπελέκι...

Νόμισες Χίτλερ πως θα μπεις σε πουλημένο Κάστρο,
πως περιμέναμε να’ ρθεις για να σου πούμε πάρτο...
Του Κρητικού τη λεβεντιά το θάρρος και την Πίστη,
δεν τα λογάριασες καλά πριν έρθεις εις την Κρήτη...
Μον’ η μαθιά του Κρητικού όντε θα σε κοιτάξει,
μαχαίρι χρυσοσκάλιστο γίνεται να σε σφάξει..."

Μέχρι τις 28 Μαΐου όλα τα βρετανικά τμήματα είχαν επιβιβαστεί στα πλοία με προορισμό την Αίγυπτο. Επίσης στις 28 Μαΐου οι Ιταλοί αποβιβάστηκαν στην Σητεία από τα Δωδεκάνησα και κατέλαβαν όλο το νομό Λασιθίου.

Στις 29 Μαΐου οι Γερμανοί κατέλαβαν το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο. Το βράδυ έφτασαν στην Ιεράπετρα όπου συνάντησαν τους Ιταλούς.

Στις 30 Μαΐου αναχώρησε και ο Υποστράτηγος Φρέυμπεργκ μαζί με το ελληνικό κυβερνητικό κλιμάκιο.

Το βράδυ της 1ης Ιουνίου ο Γερμανός στρατηγός Λερ μετέδωσε το κάτωθι τηλεγράφημα:

"Η εντολή εξεπληρώθει. Η Κρήτη είναι ελευθέρα από του εχθρού. Γερμανικά στρατεύματα κατέλαβαν χθες το τελευταίο σημείο στηρίγματος του εχθρού στα Σφακιά".

"Έντεκα μέρες βάστηξε η μπόρα του πολέμου,
και ο δρυγιάς δεν άντεξε στη δύναμη τ’ ανέμου!…
Η Κρήτη πέφτει άψυχη χωρίς να ξαποστάσει,
Και στο βαρύ της πέσιμο ετράνταξε η πλάση!
Αντρειωμένα πάλαιψε να στέσει την πλημμύρα,
Κι αντρειωμένο θάνατο τση φύλαξε η μοίρα!"

Ο ηθικός και κυρίαρχος συντελεστής της παράδοξης, τιτάνιας και ένδοξης αυτής μάχης υπήρξε, αναμφισβήτητα ο Κρητικός Λαός, ο οποίος για ακόμα μία φορά ότι δεν ξέρει άλλον τρόπο από το να ζει ελεύθερος! 

"Μόνο οι πέτρες δεν σηκώθηκαν μόνες τους να μας χτυπήσουν. Κάθε έμψυχο μας πολεμούσε μέχρι την τελευταία του πνοή" ομολογούν γερμανοί στρατιώτες. 

Ο Ταξίαρχος Σώλσμπερυ τονίζει:

 " Ήταν υπέροχο το θέαμα να βλέπει κανείς χωρικούς όλων των ηλικιών να ζητούν όπλα και μόνο όπλα. Το ηθικό των Κρητών είναι αδύνατο να περιγραφεί. Το γεγονός αυτό συγκαταλέγεται μεταξύ των ευγενέστερων παραδειγμάτων της ιστορίας."

"Μάρτυρες της ελευτεριάς, της δόξας, της θυσίας,
Των μαύρων χρόνων της σκλαβιάς και της αθανασίας,
Ώσπου να στέκεται η κορφή του γέρου Ψηλορείτη,
Θα στέκονται αθάνατοι στην ένδοξή μας Κρήτη
Οι τάφοι σας κι αιώνια κι άγια προσκυνητήρια
Στη μνήμη σας θ’ ανάβονται χρυσά λιβανιστήρια..."

Οι Γερμανοί κατέλαβαν την Κρήτη, αλλά δεν την κατέκτησαν. Η αντίσταση στην Κρήτη άρχισε από την πρώτη μέρα εισβολής των Γερμανών και συνεχίστηκε μέχρι την απελευθέρωσή της, παρά τις ομαδικές εκτελέσεις και τις θηριωδίες στον άμαχο πληθυσμό.

Ο Κρητικός λαός έμεινε απτόητος, πιστός στην πατροπαράδοτη και προαιώνια κληρονομημένη επιταγή να πολεμά στην ειρήνη και στον πόλεμο.

 

"Από την πρώτη τη στιγμή, από την πρώτη ώρα,
που πάτησαν οι Γερμανοί στων Κρητικών τη χώρα,
στο Ρέθεμνος και στα Χανιά, στη Στεία και στο Κάστρο,
έλαμψε της Αντίστασης, της Κρητικής το άστρο!
Στσ’ Αρχάνες, στο Ηράκλειο, τσ’ Αντίστασης η δάδα,
άναψε και λαμπάδιασε τους Γερμανούς αράδα.
Στσ’ Αρχάνες, στο Ηράκλειο, γίνηκε πανηγύρι,
Οι γκεσταμπίτες ήπιανε το πιο πικρό ποτήρι.
Η Κρητική Αντίσταση, η πρώτη στην Ευρώπη,
Τον Χίτλερ τον εκέρασε πικρόπιοτο σιρόπι.
Η Κρητική Αντίσταση, δεν ήταν στιγμιαία,
Δεν ήταν ξέσπασμα λαού, την ώρα την κορφαία,
Η Κρητική Αντίσταση πηγάζει απ’ τα υπέρτερα,
Τα Ιδανικά ενός Λαού, που ανασαίνει Λεύτερα!
Πιότερο λεύτερος λαός, στον Κόσμο δεν είν’ άλλος,
Ένας είν’ ο μοναδικός της Κρήτης, ο Μεγάλος!"

 Του apeleutheros

Όταν οι χρεοκοπημένοι Γερμανοί υποδέχονταν τον Ωνάση με ελληνικές σημαίες!...- Kur gjermanët e falimentuar prisnin Onasin me flamuj Grekë!

Εξαιρετικό παράδειγμα του πώς η ιστορία κάνει κύκλους, αποτελεί το ιστορικό βίντεο, που δείχνει τους Γερμανούς εργάτες στα ναυπηγεία να υποδέχονται με ελληνικές σημαίες τον Αριστοτέλη Ωνάση. Ήταν η εποχή που βοηθούσε ενεργά να πάρει ξανά μπροστά η μεταπολεμική βιομηχανία, δίνοντάς τους παραγγελία για 30 τάνκερ-μεγαθήρια. Μάλιστα αρχικά ο Ωνάσης είχε ζητήσει ένα μόνο τάνκερ, με τους Γερμανούς να απαντούν αρνητικά καθώς υπήρχε έλλειψη ρευστού. Τελικά ο δαιμόνιος Σμυρνιός βρήκε τη λύση του συμβολαίου για 30 τάνκερ και εξασφάλισε τραπεζική χρηματοδότηση, ώστε να δημιουργηθεί ναυπηγείο, που θα κατασκεύαζε τα γιγαντιαία πλοία. Δείτε το βίντεο το οποίο αποτελεί μέρος ενός εξαιρετικού ντοκιμαντέρ. Βλέπουμε την καθέλκυση του πρώτου τάνκερ, με τη Χριστίνα Ωνάση να σπάει τη σαμπάνια και τον Αλέξανδρο Ωνάση να πατάει το κουμπί. Το τάνκερ -τέρας είχε το όνομα της συζύγου του, Tίνας Ωνάση και είχε χωρητικότητα 46 χιλιάδες τόννους!...  http://www.mixanitouxronou.gr

Një shembull se si historia bën cikël përbën dhe videoja e mëposhtme historike e cila tregon se si punëtorët gjermanë të portit të cilët mirëpresin me flamuj Grekë Aristotel Onasin. Ishte koha që ndihmonte në mënyrë aktive që të fillonte punë industria e pas luftës duke porositur 30 tanke-supërpërbindësha. Bile në fillim Onasi kishte kërkuar vetëm një tanker, me Gjermanët që u përgjigjën në mënyrë negative për shkak të mungesës së likuiditetit. Si përfundim smirnioti i zgjuar gjeti zgjidhjen e kontratës për 30 anije tanker dhe siguroi dhe likuiditetin bankar, në mënyrë që të krijohej dhe kantieri detar i cili do të ndërtonte anije të mëdha. Shikoni në video që është pjesë e një dokumentari të shkëlqyer. Shikojmë përurimin e tankerit të parë me Kristina Onasin që thyente shampanjën dhe Aleksandër Onasin që shkel butonin. Tankeri – përbindësh kishte emrin e gruas së tij, Tinas Onasi dhe nxinte 46000 ton!.....

Η σφαγή στο χωριό Παραμυθιά από τους Τσάμηδες και η μάχη του Ναπολέοντα Ζέρβα εναντίον τους (βίντεο)... - Masakra në fshatin Paramithia nga gjermanët dhe Çamët, beteja e Napoleon Zervës kundër tyre (video me titra shqip)

Τσάμηδες κατά την ώρα επιθεώρησης από Γερμανό αξιωματικό των ΕΣΕΣ-Trupat Çame me veshje gjermane të cilat inspektohen nga një oficer i ESES-it. 

Ο Ναπολέων Ζέρβας ήταν ο αρχηγός της αντιστασιακής οργάνωσης ΕΔΕΣ (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος), που ιδρύθηκε από τον ίδιο το 1941, αλλά ξεκίνησε επίσημα τη δράση του, τον Οκτώβριο του 1942. Αρχικά συνεργάστηκε με τον πολιτικό του αντίπαλο και αρχηγό του ΕΛΑΣ, Άρη Βελουχιώτη, για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου. Αργότερα όμως, συγκρούστηκαν μέχρι τελικής εξόντωσης. Ο Ναπολέων Ζέρβας αποτελεί μέχρι σήμερα, μια από τις πιο αμφιλεγόμενες μορφές της αντίστασης. Οι ΕΛΑΣίτες τον κατηγορούσαν ότι ακολουθούσε τυφλά τις οδηγίες των Βρετανών, από τους οποίους είχε προνομιακή χρηματοδότηση. Ο ίδιος, στα χρόνια της Κατοχής, συγκρούστηκε με τις ένοπλες δυνάμεις των Τσάμηδων, που είχαν φορέσει τις στολές των Γερμανών και έκαναν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην Ήπειρο, σε βάρος του ελληνικού πληθυσμού. Οι Τσάμηδες ήταν οι περίπου 20.000 μουσουλμάνοι, που μιλούσαν την αλβανική γλώσσα και κατοικούσαν στην Ήπειρο, στην περιοχή Τσαμουριά, την περίοδο της Κατοχής. Ένα από τα εγκλήματά τους, που έμεινε στην ιστορία, είναι η σφαγή της Παραμυθιάς, η εκτέλεση δηλαδή των προκρίτων της πόλης. Συνολικά φονεύτηκαν 58 άτομα. Ο Ζέρβας στη συνέχεια πολιόρκησε και κατέλαβε την Παραμυθιά, προστατεύοντας έτσι τους Ηπειρώτες από τους Τσάμηδες, που συνεργάζονταν με τους Γερμανούς κατακτητές. Οι Τσάμηδες φοβήθηκαν την τιμωρία και τα αντίποινα και εγκατέλειψαν την περιοχή, για να μη λογοδοτήσουν στα δικαστήρια δοσίλογων. Ωστόσο, ακόμα και σήμερα, παρουσιάζουν τα γεγονότα με διαφορετικό τρόπο. Υποστηρίζουν ότι δήθεν αγωνίστηκαν κατά των Γερμανών και ότι δεν υπήρξαν συνεργάτες τους. Η «Μηχανή του Χρόνου» παρουσιάζει στοιχεία και φωτογραφίες, που αποδεικνύουν πως οι Τσάμηδες συνεργάστηκαν με τους Ναζί, καθώς και μαρτυρίες ανθρώπων από την περιοχή....  πηγή

Napoleon Zerva ishte udhëheqësi i organizatës, rezistencës greke ndaj pushtuesve, me emërtimin EDES –Lidhja Kombëtare Demokratike Helene, e cila u themelua nga ai vetë më 1941, por që filloi aktivitetin e saj zyrtar më Tetor të 1942. Në fillim bashkëpunoi me kundërshtarin e tij politik të ELAS, Ari Velouhioti, për hedhjen në erë të urrës së Gorgopotamit. Por më vonë, u pëplasën deri në eliminimin e plotë. Napoleon Zerva përbën deri më sot një prej figurave më kontradiktore të rrezistencës. ELAS-itët e akuzonin se ndiqte në mënyrë të verbër udhëzimet e Britanikëve, nga të cilët kishte dhe financim parësor. Ai vetë, në vitet e Pushtimit, u përplas me forcat e armatosura Çame, që kishin veshur veshjet e ushtarëve gjermanë dhe që kryen fushata spastrimi në Epir në kurriz të popullatës Helene. Çamët ishin pothuajse 20000 myslymanë , që flisnin gjuhën shqipe dhe banonin në Epir, në zonën Çamëri, gjatë pushtimit. Një prej krimeve të tyre që mbeti në histori ishte masakra e Paramithisë dmth ekzekutimi i personaliteteve të rëndësishme të qytetit. Në total u vranë 58 persona. Zerva në vazhdim luftoi dhe pushtoi Paramithjanë, duke mbrojtur kështu Epirotët nga Çamët, të cilët bashkëpunonin me pushtuesit gjermanë. Çamët u trembën nga ndëshkimi dhe kundërveprimi i vëndasve, kështu që braktisën zonën që të mos dilnin dhe para gjykatave të tradhëtarëve. Ndërkaq, akoma dhe sot i paraqesin ngjarjet historike në mënyrë të ndryshme. Pretendojnë se gjoja luftuan kundër gjermanëve dhe se nuk ishin bashkëpunëtorë të tyre. Faqja “Mihani tou Hronou – Makineria e Kohës” ju paraqet materiale dhe fotografi që vërtetojnë se Çamët bashkëpunuan me Nazistët, por dhe dëshmi nga njerëzit e kësaj zone.... Përgatitën për Pelasgos Koritsas: Helenët Korcarë Thessaloniki Marrë nga Mihani tou Hronou