Ο ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΕΥΛΟΓΙΟΥ ΚΟΥΡΙΛΑ Καταγωγή, μόρφωση, σπουδές! - Jeta e Evllogj Kurillës Prejardhja, edukimi, studimet!

Ο ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΕΥΛΟΓΙΟΥ ΚΟΥΡΙΛΑ Καταγωγή, μόρφωση, σπουδές   Ὁ Εὐλόγιος Κουρίλας, κατά κόσμον Ἠλίας, γεννήθηκε τό 1880 στή Ζήτσιστα1 (ziçicht) τῆς ἐπαρχίας Ντεβόλ τοῦ καζά τῆς Κορυτσᾶς στήν περιοχή τῆς Βορείου Ἠπείρου, τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Ὁ πατέρας του ὀνομαζόταν Βασίλειος, ἡ μητέρα του Σοφία καί εἶχε δύο ἀδερφές τή Θωμαΐδα καί τήν Κωνσταντινιά. Δέν ὑπάρχουν στοιχεῖα ὅτι καταγόταν ἀπό τή βλαχόφωνη Μοσχόπολη καί, κατά συνέπεια, νά ἦταν βλάχος. Ὁ ἴδιος ἔλεγε ὅτι οἱ ρίζες τῆς οἰκογένειάς του ἐντοπίζονταν σέ οἰκισμό τοῦ ὄρους Κουρίλα. Αὐτό βρίσκεται στά ἱερά ἐδάφη τοῦ Σουλίου, πού ἀπό τήν πρώτη σουλιώτικη  ἐπανάσταση οἱ πρόγονοί του τό ἐγκατέλειψαν καί ἐγκαταστάθηκαν στήν εὐρύτερη περιοχή τῆς Κορυτσᾶς, ὅπου  ἵδρυσαν τό χωριό Κουρίλα. Ὁ Βορειοηπειρώτης Νικόλαος Κ. Παπαδόπουλος  στόν ἐπιτάφιο λόγο του (29-5-1961) στό Α΄ Κοιμητήριο  Ἀθηνῶν ὑπογράμμισε πώς ἡ οἰκογένεια τοῦ Εὐλογίου εἶχε τίς ρίζες της ἀπό τό ἡρωϊκό καί ἱστορικό Σούλι. Ἀπόλυτη ταύτιση μέ αὐτά πού ἔλεγε γιά τήν καταγωγή  του. «Οἱ πρόγονοί μου ἐλθόντες εἰς Κορυτσᾶν ἔκτισαν παρά τόν Δεβόλην τό ὁμώνυμον χωρίον Κουρίλα,  σωζόμενον μέχρι σήμερον, ἀλλά κατοικούμενον ὑπό  Τουρκαλβανῶν· διότι κατά τήν ἐπανάστασιν τοῦ 1821 οἱ Κουριλεζιῶται ἔλαβον τά ὅπλα καί τό χωρίον τότε  κατελήφθη ὑπό Τούρκων. Ὁ πάππος μου Χρῆστος Κουρίλας μετώκησεν εἰς  τάς ὑπωρείας τοῦ Βοΐου ὄρους (Μωράβα) ὅπου μετ’  ἄλλων ἐποίκων ἐκ Ζίτσας ἔκτισαν τό χωρίον Ζήτσιστα (Ζίτσιστα, προερχόμενη ἡ λέξη ἀπό τή Ζίτσα), ὅπου καί  ἐγεννήθην». Ὁ πάππος του Χρῆστος Κουρίλας διετέλεσε ἐπίτροπος στό Ναό μέχρι 15/8/1899. Στό περιοδικό Ἀπόστολος Ἀνδρέας (10/5/1961) σέ  ἄρθρο γιά τόν θάνατο τοῦ Κουρίλα ἀναφέρεται ὅτι ἐκάρη μοναχός στήν Ἱερά Μονή Φιλοθέου, ἐκεῖ ὅπου μόναζε ὁ μεγαλύτερος ἀδερφός του.  Ὁ Εὐλόγιος πῆγε στό Ἅγιο Ὄρος τό 1892, δώδεκα ἐτῶν, καί στό παραπάνω μνημονευόμενο κελλί ἔμεινε δύο χρόνια. Σέ αὐτή τήν ἡλικία οὔτε στό Μοναχολόγιο οὔτε στό Δοκιμολόγιο μποροῦσε  νά γραφτεῖ. Ὁ Εὐλόγιος πῆγε στό Ἅγιο Ὄρος (1892), κατόπιν  σφοδρῆς ἐπιθυμίας τῶν γονέων του. Στήν ἐφημερίδα Βορειοηπειρωτικός Ἀγών φ. 43-44/1961 ἀναφέρεται ὅτι στό  Ἅγιο Ὄρος πῆγε ὡς ἐργατόπαιδο μέ ὁμάδα ὑλοτόμων πού ἐργάζονταν κατά παράδοση στά δάση τῆς Μονῆς  Μεγίστης Λαύρας. Ἡ ροπή του, ἀναφέρεται, στή μοναχική ζωή προσέλκυσε τήν προσοχή τῶν μοναχῶν καί τόν κράτησαν ἐκεῖ. Μένοντας στήν Ἱερά Μονή Μεγίστης Λαύρας, προσλαμβάνεται ὡς ὑποτακτικός ἀπό τόν προϊστάμενο τῆς  Μονῆς γέροντα Γαβριήλ τόν Ἴμβριο, κείρεται μοναχός  καί τοῦ δίδεται τό ὄνομα Εὐλόγιος. Ἡ κουρά του ἔγινε  τό 1899 σέ ἡλικία δεκαεννιά ἐτῶν. Ἀπό τήν ἡμέρα τῆς κουρᾶς του μέχρι τό θάνατό του  κράτησε ἀκατάλυτους δεσμούς μέ τό μοναστήρι του,  παρά τίς πολλές διακυμάνσεις καί τούς ἐνίοτε πειρασμούς. Μετά τήν ἀποφοίτηση ἀπό τίς γυμνασιακές σπουδές στόν Ἄθω τό 1901 σέ ἡλικία 21 ἐτῶν, ὁ Γαβριήλ τόν στέλνει στήν Κωνσταντινούπολη στή Μεγάλη τοῦ  Γένους Σχολή. Ὅμως, λόγῳ τῆς ὑγρασίας καί μετά ἀπό σύσταση  τῶν γιατρῶν, ὅπως ἀναφέρει ὁ Κουρίλας σέ βιογραφικό  του σημείωμα, ἐγκαταλείπει τήν Κωνσταντινούπολη καί συνεχίζει τίς σπουδές του στή Β΄ Βαρβάκειο Σχολή στήν  Ἀθήνα. Κατόπιν γράφεται στή Θεολογική, ἀλλά μετά  ἀπό διετή φοίτηση, προτιμᾶ τήν φιλοσοφική σχολή ἀπό  τήν ὁποία καί παίρνει τό πτυχίο του τό 1911 ἤ 1912. Στήν ἴδια σχολή ἔκανε μεταπτυχιακές σπουδές καί  πῆρε διδακτορικό δίπλωμα μέ ἄριστα καί θέμα: «Ἡ Μοσχόπολις καί ἡ Νέα Ἀκαδημεία αὐτῆς, ἡ καταγωγή  τῶν Κουτσοβλάχων καί ἡ ἐγγραμάτισις τῆς γλώσσης  αὐτῶν». Ὁ Εὐλόγιος Κουρίλας ὑπῆρξε πολυγραφότατος, καλός γνώστης τῆς ἀλβανικῆς γλώσσας καί τῆς ἀλβανικῆς φιλολογίας. Ἐπιδόθηκε μέ ζῆλο καί φιλοπονία σέ ἔρευνες καί μελέτες, σέ χειρόγραφα τῶν βιβλιοθηκῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους, τῶν Μετεώρων, χωρίς νά πάει ποτέ ἐκεῖ,  ἀλλά δι’ ἀλληλογραφίας, τῆς Πάτμου καί τῶν Ἀθηνῶν. Συχνά περιέγραφε, ἐκτός ἀπό τά στοιχεῖα τοῦ βιβλίου πού παρουσίαζε καί τόν τρόπο καί τίς δυσκολίες, γιά νά  τό βρεῖ. Δημοσίευσε πλῆθος ἐπιστημονικῶν συγγραφῶν, πραγματειῶν, μελετῶν, διατριβῶν καί ἄρθρων μέ ποικίλα θέματα καί πολλές ἀπό τίς ἐργασίες του ἐκδόθηκαν σέ τομους καί δημοσιεύθηκαν σέ περιοδικά καί ἐφημερίδες. Πολλές ἐργασίες του ἔχουν ὡς θέμα τους βιογραφίες  Ἁγιορειτῶν ἁγίων, λογίων καί ἄλλων ἐπισήμων Θρακῶν  καθώς καί θέματα λεξικογραφικά, λαογραφικά, ἐκκλησιαστικά, Νεολογικά καί Φιλοσοφικά, ἄν καί οἱ περισσότερες εἶναι σχετιζόμενες μέ τό Ἅγιο Ὄρος, ἀλλά καί τήν  ἐκκλησιαστική ἱστορία γενικότερα. Τό ἔργο του ἀναφέρεται στήν πολιτική, τήν Ἐκκλησία, τή θεολογία, τήν ἱστορία, τή γεωγραφία καί τή βοτανική, τήν ἀστρολογία καί τή μαντεία, περιεχόμενο συχνά πατριωτικό, ἀφοῦ ἡ ἐρευνητική καί συγγραφική του  δραστηριότητα ἐξυπηρετεῖ καί ἐθνικούς σκοπούς, καθώς  πολλές μελέτες του εἶχαν ὡς θέμα τους τήν τεκμηρίωση  τῆς ἑλληνικότητας τῆς Ἠπείρου, τῆς Βορείου Ἠπείρου,  τῆς Μακεδονίας καί τῆς Θράκης. Ὅπως ἀναφέρει ὁ καθηγητής Νικόλαος Τωμαδάκης, ὁ Εὐλόγιος ἦταν ἕνας ἀπό τούς τελευταίους πολυγραφότατους λογίους ἀρχιερεῖς-μοναχούς τοῦ περασμένου αἰώνα. Ἡ βιβλιοθήκη του πού περιέχει περισσότερους ἀπό  13.850 τόμους καί 2.000 τόμους περιοδικῶν, καθώς καί  τό ἀρχεῖο του κληροδοτήθηκαν στήν πόλη τῶν Ἰωαννίνων τό 1961 μέ σκοπό νά δοθοῦν στό ὑπό ἵδρυση Πανεπιστήμιο. Τό 1992 μεταφέρθηκαν στόν Τομέα Ἱστορίας Νεότερων Χρόνων τοῦ Τμήματος Ἱστορίας καί Ἀρχαιολογίας, ὁ ὁποῖος μερίμνησε νά τοποθετηθοῦν σέ ἰδιαίτερο χῶρο  φύλαξης. Ὁ Εὐλόγιος ἦταν, ἰδιαίτερα, ὑπερήφανος γιά  τήν βιβλιοθήκη του, τήν ὁποία ἄρχισε νά συγκροτεῖ τό  1914, ἄν καί οἱ οἰκονομικές δυνατότητες τῆς ἐποχῆς δέν  τοῦ ἐπέτρεπαν μαζικές ἀγορές. Ὁ ἴδιος εἶχε εἰδικευθεῖ  στή βιβλιοδεσία, ὄχι, ἀσφαλῶς, στήν πολυτελή. Ετοίμασε Πελασγός Κορυτσάς Ιούνιος 2024 Από το βιβλίο: Ευλόγιος Κουρίλας, Μητροπολίτης Κουρτσάς 11/4/1937 έως 07/08/1939, Εκκλησιαστική και Εθνική Δράση, Τρίκαλα 2024 σελ 19-24  Του Επισκόπου Χριστοδούλου Ηλ. Μουστάκα Mr Th.

Jeta e Evllogj Kurillës Prejardhja, edukimi, studimet.   Evllogj Kurilla, që në botë, para se të bëhej klerik, njihej si Ilia, u lind në vitin 1880 në Ziçisht të zonës së Devollit në Kazanë e Korçës, të Epirit të Veriut, në Perandorinë Osmane. I ati quhej Vasil, e ëma Sofia dhe kishte dy motra Thomaidhën dhe Konstandinën. Nuk ka të dhëna që të kishte prejardhje nga Voskopoja vllahofone dhe si rrjedhim të ishte vllah. Ai vetë thoshte se rrënjët e familjes së tij, shkonin në komunitetin e malit Kurilla. Ky mal gjendet në tokat e shenjta të Sulit, ku gjatë kryengritjes së parë të suliotëve, paraardhësit e tij, e braktisën dhe u vendosën në zonën e Korçës, ku themeluan fshatin Kurillë. Nikola K. Papadhopulo, në epitafin, fjalën gjatë ceremonisë mortore, të mbajtur më 29. 01. 1961 në Varrezën nr 1 të Athinës, theksoi se familja e Evlogjit i kishte rrënjët nga Suli heroik dhe historik. Kjo ishte në përputhje të plotë me ato sa thoshte ai për prejardhjen e tij. “Paraardhësit e mi, kur erdhën në Korçë, ndërtuan pranë Devollit, fshatin me të njëjtin emër, Kurillën, i cili është deri më sot, por që tashmë banohet nga turkoshqiptarët - sepse gjatë kryengritjes së vitit 1821 kurillasit morën armët dhe fshati u pushtua nga turqit. Gjyshi im, Kristo Kurilla, u transferua në lartësitë e Vojos (Moravës) ku me të tjerë banorë nga Zica ndërtuan fshatin Ziçisht, (Ziçisht, vjen nga fjala Zica) ku dhe u linda”. Gjyshi i tij Kristo Kurilla, shërbeu si epitrop i kishës deri në vitin 15/08/1899. Në revistën Apostull Andrea (10/05/1961) në një artikull dedikuar vdekje së E Kurillës, përmendet se u qeth murg në Manastirin e Shenjtë të Filotheit, atje ku ishte murg dhe vëllai i tij më i madh. Evllogji shkoi në Malin e Shenjtë në vitin 1892, dymbëdhjetë vjeç dhe në qelinë e përmendur më lart qëndroi si murg dy vjet. Në këtë moshë, as në Amzën e Murgjve e as në Amzën e atyre që ishin në provë nuk mund të regjistrohej. Evllogi shkoi në Malin e Shenjtë (1892) pas një dëshire të madhe që kishin prindërit e tij. Në gazetën Vorioipirotikon Agon f.43-44/1961 përmendet se në Malin e Shenjtë shkoi si punëtor krahu me një grup druvarësh që punonin tradicionalisht në pyjet e Manastirit të Lavrës së Madhe. Tendenca e tij, përmendet, për jetën murgërore  tërhoqi përkujdesjen e murgjve të cilët e mbajtën atje. Duke banuar në Lavrën e madhe, punësohet nën përkujdesjen e përgjegjësit të Manastirit Jerondit Gavriil në Imvrio, qethet murg dhe i jepet emri Evllogj. Qethja e tij u bë në vitin 1899 në moshën 19 vjeçare. Që prej ditës së qethjes së tij deri në vdekje, ruajti të paprishura marrëdhëniet me manastirin e tij, pavarësisht ulje-ngritjeve dhe ngacmimeve të ndryshme.  Pas përfundimit të studimeve në gjimnaz në Athos në vitin 1901 në moshën 21 vjeçare, Gavrili e dërgoi në Kostandinopoje, në “Megali tu Gjenus Skoli”. Por për shkak të igrasisë dhe  më pas këshillave të mjekëve, siç përmend dhe vetë Kurilla në autobiografinë e tij, braktisi Kostandinopojën dhe vazhdoi studimet e tij në Shkolla e II Varvakio në Athinë. Më pas u regjistrua në shkollën Teologjike, por pas studimeve dyvjeçare, preferoi shkollën e filozofisë nga e cila u diplomua në vitin 1911 ose 1912.   Në të njëjtën shkollë ndoqi studimet në master dhe mori titullin doktor i shkencave me vlerësime maksimale. Disertacioni kishte temë: “Voskopoja dhe Akademia e Re e saj, prejardhja e Kucovllehëve dhe shkrimi i gjuhës së tyre”. Evllogj Kurilla ishte tepër aktiv në shkrim dhe studime, njohës i mirë i gjuhës shqipe dhe filologjisë shqipe. U përqendrua me zell dhe mundim tek studimet dhe kërkimet, në dorëshkrimet e bibliotekës  të Malit të Shenjtë, Meteorës, pa shkuar asnjëherë atje, por nëpërmjet letërkëmbimit, të Patmos dhe të Athinës. Shpesh përshkruante, përveç elementëve të librit të cilin prezantonte, edhe mënyrën dhe vështirësitë që kaloi për ta gjetur.  Publikoi një numër të madh studimesh, shkrimesh, traktate, teza dhe artikuj  me tema të ndryshme dhe shumë nga  ato u botuan në revista dhe gazeta. Shumë punë të tij kishin si temë jetën e shenjtorëve, intelektualëve Agjioritë, intelektualëve, njerëzve të njohur të Thrakës, si dhe tema leksikografie, laografie, eklisiastike, Neologjike, Filozofike, megjithëse shumica kanë lidhje me Malin e Shenjtë, por dhe me historinë kishtare në përgjithësi. Vepra e tij i referohet politikës, Kishës, Teologjisë, historisë, gjeografisë dhe botanikës, astrologjisë dhe mandisë, tekste me përmbajtje patriotike pasi aktiviteti i tij kërkimor dhe shkrues i shërben dhe qëllimeve kombëtare sepse shumë prej studimeve të tij kishin si temë argumentimin e helenizmit të Epirit, të Vorioepirit, Maqedonisë dhe Thrakës. Ashtu si përmend dhe pedagogu Nikolao Tomadhaki, Evlogji ishte një prej klerikëve, murgjve intelektualë të fundit me larmishmëri shkrimesh të shekullit të kaluar. Biblioteka e tij kishte më tepër se 13850 vëllime dhe 2000 vëllime revistash, si dhe arkivin e tij trashëgoi qyteti i Janinës në vitin 1961 me qëllim që të jepeshin për universitetin në themelim e sipër. Në vitin 1992 u transferuan në Departamentin e Historisë së Viteve të reja të Degës së Historisë dhe Arkeologjisë, i cili u kujdes që të vendoseshin në një ambient të veçantë ruajtje. Evlogji ishte, në veçanti krenar për bibliotekën e tij, të cilën filloi që ta krijonte që prej vitit 1914, megjithëse mundësitë ekonomike të kohës nuk e lejonin për blerje masive. Ai vetë ishte specializuar në lidhjen e librave, sigurisht që jo, në lidhjet luksoze. Përktheu, përgatiti Pelasgos Koritsas Qershor 2024