Ελληνοαλβανικές σχέσεις: από την προσέγγιση του 19ου αιώνα στη συνύπαρξη του 21ου
Παραχωρήθηκε συνέντευξη ως προς την ανωτέρω θεματική την Τετάρτη ,2α Μαρτίου 2022 με συνεντευξιαζόμενο τον κ. Δημήτριο Ηλιόπουλο, Πρέσβυ Επί Τιμή, μέλος του Δ.Σ. του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών, συγγραφέα συγγραμμάτων και άρθρων για θέματα εξωτερικής πολιτικής και μεταφραστή λογοτεχνικών έργων της διεθνούς γραμματείας.
Διαβάζοντας τις σχέσεις Ελλάδας-Αλβανίας στην ιστορικότητά τους, είναι ενδιαφέρον να δει κανείς πώς η Ελληνική Διανόηση συμπεριελάμβανε το αλβανικό έθνος στις εθνικές επιδιώξεις: είτε στο όραμα του προεπαναστατικού αυτό-αυτοκαθορισμού ,με κύριο παράδειγμα τη Βαλκανική Ομοσπονδία του Ρ. Φεραίου, είτε στη μετεπαναστατική Μεγαλοϊδεατική πολιτική, όπως περιγράφονται στο έργο ‘’Ελληνοαλβανική Συνεννόησις’’ του Νεοκλή Καζάζη. Ποιος ο κύριος λόγος που η προσέγγιση δεν προχώρησε στα χρόνια προ της αλβανικής κρατικής αυτοτέλειας;
Θα πρέπει να δει κανείς τί είναι αυτό που συνέδεε πληθυσμιακά, διανοητικά, εμπορικά το ελληνικό στοιχείο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με αυτό που είναι σήμερα τα γεωγραφικά όρια της σημερινής Αλβανίας. Εκείνη την εποχή, το ελληνικό στοιχείο ήταν πλειοψηφούν σε πάρα πολλά από τα μέρη της Νοτίου Αλβανίας.
Αν το δει κανείς εθνοτικά, οι Αλβανοί έχουν δύο κατηγορίες πληθυσμού, που εμπνέονται από αλβανική, εθνική συνείδηση: οι Τόσκηδες, που κατοικούν τα Τίρανα και νοτιότερα και οι Γκέγκηδες που απλώνονται στο βορεινό τμήμα. Στην ίδια πληθυσμιακή σύνθεση με τους τελευταίους, ανήκουν τόσο οι Κοσοβάροι όσο κι οι Αλβανοί της Βορείου Μακεδονίας.
Αυτό που πρέπει να παρατηρήσουμε είναι η συνάφεια που είχαν οι Αλβανοί ηγέτες με την ελληνική Διανόηση & Παιδεία – πάρα πολύ μεγάλη. Όλα τα μεγάλα ονόματα που οδήγησαν στη δημιουργία του Αλβανικού Κράτους το 1912, είχαν εκπαιδευτεί στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων ή αλλού. Παρ’όλα αυτά, επήλθε μία κάποια αποστασιοποίηση μεταξύ ημών και της Αλβανίας, καθώς οι ελληνικές κυβερνήσεις της εποχής κι η Ελληνική Διανόηση αποπειράθηκαν να ασκήσουν πολύ ισχυρή επιρροή στο γεωγραφικό αυτό χώρο – νομίμως, επειδή ήθελαν να υποστηρίξουν το πλειοψηφούν ελληνικό στοιχείο της γραμμής Χειμάρρας- Τιράνων και να έχουν λόγο στα τεκταινόμενα της περιοχής.
Έτσι, αναπτύχθηκε μια εχθρικότητα έναντι των Ελλήνων από εκείνους που οραματίζονταν μια Ανεξάρτητη Αλβανία. Άλλωστε, οι Αλβανοί αναζήτησαν προστάτες στην Ιταλία και την Αυστρία, οι οποίοι ήταν οι κύριοι υποστηρικτές της αλβανικής κρατικής υπόστασης και διευθέτησαν το συνοριακό ζήτημα της νέας χώρας. Χωρίς αυτές τις δυνάμεις, η Αλβανία μάλλον δε θα είχε τη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ιταλία διεξήγαγε προσπάθεια , ώστε η καθ’ημάς Βόρειος Ήπειρος, παρά το επικρατούν ελληνικό στοιχείο, να μην ενταχθεί στην ελληνική επικράτεια. Η αλβανική πληθυσμιακή αύξηση πραγματοποιείται μονάχα μετά την ίδρυση του αλβανικού κράτους κι, ιδιαίτερα, επί Εμβέρ Χότζα οπότε κινητροδοτείτο η πολυτεκνία.
Επανερχόμενος στο ερώτημα σας, η θητεία μου στα Τίρανα μού κατέδειξε τη συμπάθεια που τρέφουν προς την Ελλάδα οι Τόσκηδες. Οι ντόπιοι Έλληνες συνυπήρξαν μαζί τους αρμονικά, όχι ανταγωνιστικά, αναιρουμένης, πλέον, της φοβίας περί ελληνικών, εδαφικών διεκδικήσεων μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δυστυχώς, οι μεταξύ μας σχέσεις δηλητηριάζονται μέσω της επιρροής τρίτων, κυρίως της Τουρκίας, γεγονός προφανές και στον αλβανικό Τύπο. Προσωπικώς, έχω παραστεί με τη διπλωματική μου ιδιότητα σε εκδήλωση μεγάλης ελληνικής εταιρίας προς απονομή υποτροφιών σε Αλβανούς φοιτητές και με γιουχάρανε! Τα πνεύματα ηρέμησαν όταν τους απευθύνθηκα στα αλβανικά κι άλλαξε η διάθεση του κοινού. Όλα τα παραπάνω απεικονίζουν αδρά τις αιτίες μη σύγκλισης Ελλάδας-Αλβανίας , τόσο στον παρελθόντα όσο και στον παρόντα ιστορικό χρόνο.
Ξετυλίγοντας το μίτο της συζήτησής μας ,θα ήθελα να συνεχίσουμε αποσαφηνίζοντας την επιρροή των τουρκικών ενεργειών, όπως ήδη τις θίξατε. Σε ένα από τα πρώτα διεθνή ταξίδια του 2021, ο Ερντογάν επισκέφθηκε τα Τίρανα και δήλωνε περιχαρής ότι ‘’η Τουρκία είναι ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στην Αλβανία με 3,5 δισ. δολάρια και περισσότερες από 600 εταιρείες δραστηριοποιούνται στην Αλβανία, παρέχοντας απασχόληση σε περίπου 15.000 Αλβανούς αδελφούς’’. Η εξάρτηση από την τουρκική οικονομία κατοπτρίζει και την πολιτική διάσταση : η τιθάσευση της Αλβανίας περνά τον υποσκελισμό της Τουρκίας;
Πρώτα απ’όλα, θα ήθελα να διορθώσουμε το ουσιαστικό ‘’τιθάσευση’’ . Πρόκειται για την προσπάθεια προσεταιρισμού μίας γείτονος δύναμης. Προτεραιότητά μας , εμού και των συναδέλφων διπλωματών, ήταν να εξηγούμε στην Κυβέρνηση, στην Αντιπολίτευση ,ακόμα και στους πλέον εχθρικούς κύκλους στην Αλβανία, ότι είχαν μόνο να κερδίσουν από τη συνεργασία με την ελληνική πλευρά. Μέχρι πρότινος, υπήρχαν 456 ελληνικές εταιρίες εγκατεστημένες στην Αλβανία. Αυτή η ρωμαλέα ελληνική οικονομική ανάπτυξη στη χώρα διεκόπη ,κυρίως, με δική μας ευθύνη.
Απαντώντας ευθέως στην ερώτησή σας, λέω ότι η προσέγγιση Αλβανίας- Τουρκίας δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται μεμονομένα. Δε μου αρέσει ούτε η περιγραφική έκφραση ‘’Οθωμανικό Τόξο’’, καθώς δεν πρόκειται περί αυτού. Είναι μία πολύ καλά στοχευμένη προσπάθεια της Τουρκίας να επανακάμψει στα Βαλκάνια και να αποκτήσει πολυεπίπεδο σημαίνοντα ρόλο, πολιτικά αλλά και στρατιωτικά. Αναλογιστείτε ότι στην Αλβανία υπάρχει τουρκική στρατιωτική βάση στο ναύσταθμο του Αυλώνα (σ.σ. 2ο μεγαλύτερο αλβανικό λιμάνι), όπου διαθέτουν ίδιον στρατόπεδο με τουρκική σημαία, όπου δεν εισέρχεται ούτε ο Αλβανός Διοικητής, άνευ αδείας.
Ως προς την εκπαίδευση, προ 20ετίας υπήρχαν μόλις 3 ελληνικά σχολεία: η Αρσάκειος Σχολή, η Θεολογική Ακαδημία “Ανάσταση του Χριστού” στο Δυρράχιο, ιδρυθείσα υπό του Αρχιεπισκόπου Αναστασίου και το Ελληνοαλβανικό Φροντιστήριο Κορυτσάς ‘’Όμηρος’’. Αντιστοίχως, τότε υπήρχαν, και πλέον θα έχουν πληθύνει, 72 τουρκικά σχολεία (!) με την επωνυμία ‘’Τοργκούτ Οζάλ’’.
Είναι τέτοια η διείσδυση της Τουρκίας στην Αλβανία γιατί, πρώτον, υπάρχει άριστη προσωπική σχέση μεταξύ Ερντογάν-Ράμα και δεύτερον, έχει επιτευχθεί σημαντική σύνδεση στην εμπορική δραστηριότητα.
Αν το δει κανείς το ζήτημα με το μάτι του ‘’κοινού κόσμου’’ ,θα εντοπίσει ένα παράδοξο: κατά την Επανάσταση του 1821, είναι γνωστό, υποφέραμε από τους Τουρκαλβανούς – αλβανικά στρατεύματα υπό τουρκική διοίκηση. Αυτό, όμως, που ανακάλυψα διαβαίνοντας την αλβανική επαρχία, είναι ότι δεν έχουν καμία αγάπη για την Τουρκία, γιατί θεωρούν ότι τους ταλαιπώρησε. Χαρακτηριστικό είναι ότι τους αποκαλούν ακόμα Οθωμανούς.
Επιστρέφοντας στα ιστορικά πεπραγμένα μεταξύ των δύο κρατών, σημειώνουμε την κατάσταση του Εμπολέμου( ‘’Νόμος περί ορισμού ως εχθρικών κρατών της Ιταλίας και Αλβανίας’’) , που θεσμοθέτησε η Ελληνική Βουλή μετά την ιταλική εις βάρος μας επίθεση το 1940. Συχνά-πυκνά, η αλβανική πολιτική ζητά τη νομική άρση του, ως βήμα καλής θελήσεως από την Ελλάδα. Κρίνετε ότι η κατάργησή του θα υποστήριζε την τροχιοδρόμηση για την επίλυση περαιτέρω μεταξύ διαφορών μας; Μπορείτε να μας επισημάνετε τα σημεία αυτού του νόμου;
Το Εμπόλεμο περιλαμβάνει δύο βασιλικά διατάγματα, αφορώντα την κατάσχεση αλβανικών περιουσιών που μπορεί να είναι πολύ μεγάλης αξίας. Η πολιτική αξία αυτών των δύο διαταγμάτων είναι ότι, η μη νομική άρση τους, εξασφαλίζει την τυπική αναγνώριση της Αλβανίας ως εχθρικού κράτους. Η πραγματικότητα, βέβαια, πόρρω απέχει : η Ελλάδα είναι από τους πλέον διαπρύσιους κήρυκες της αλβανικής εισόδου στην Ε.Ε. – σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, με τρόπο υπερβολικό και χωρίς ανταλλάγματα.
Ως προς τα εν λόγω διατάγματα, η πολιτική αντιμετώπιση περιελάμβανε τη Διακήρυξη Φιλίας, επί Υπουργίας Καρόλου Παπούλια το 1987 και κυρίως το Σύμφωνο Φιλίας που υπεγράφη το 1996, με την κυβέρνηση Μπερίσα. Το τελευταίο έχει λήξει και γίνονται προσπάθειες προς ανανέωσή του. Για την Ελλάδα, πολιτικώς μιλώντας, δεν υπάρχει Εμπόλεμο. Έχει αρθεί με αυτές τις δύο όχι νομικής αλλά πολιτικής φύσεως εκδηλώσεις.
Στην Αλβανία, διεξάγονται κάποια πολιτικά παιχνίδια συγκεκριμένων κύκλων, που διατυπώνουν αξιώσεις περί νομικής πράξης, η οποία θα αίρει τις επενέργειες των δύο διαταγμάτων δια παντός. Όπως καταλαβαίνετε, από αυτό έχουν λαμβάνειν οι ενδιαφερόμενοι περί των περιουσιακών. Έχει γίνει προσπάθεια καταλογοποίησης, ήδη από τότε που ήμουν στη Διεύθυνση Ελληνοαλβανικών Σχέσεων, το 1983. Το εγχείρημα είναι πάρα πολύ δύσκολο γιατί, μέσα στο πέρας των χρόνων, πολλές περιουσίες έχουν καταπατηθεί. Είχε γίνει απόπειρα σύστασης μιας επιτροπής από ελληνικής πλευράς, για να υπολογιστεί το μέγεθος αυτής και οριστεί το οικονομικό βάρος για το Ελληνικό Δημόσιο. Αντιστοίχως, το Αλβανικό Δημόσιο πρέπει να καταβάλει αποζημίωση έναντι των κατεσχεμένων ελληνικών περιουσιών στην αλβανική επικράτεια, οι οποίες είναι πολύ λιγότερες και το διακύβευμα πολύ μικρότερο.
Δεν έχει βρεθεί ακόμα λύση αλλά το πρόβλημα έχει οικονομική κι όχι τόσο πολιτική υφή. Ήμουν παρών σε συζητήσεις τριών διαφορετικών Ελλήνων πρωθυπουργών που, σε συζητήσεις με ομολόγους τους περί του Εμπολέμου, απαντούσαν ότι για την Ελλάδα το θέμα έχει λυθεί με τις πολιτικές πράξεις του 1987 & 1996. Αυτές δεν αρκούν στην αλβανική μεριά ,άρα οι συζητήσεις πρέπει να συνεχιστούν.
Υπάρχουν άλλα θέματα που δεν έχουν να κάνουν με το Εμπόλεμο, αλλά έχουν λίγο-πολύ επιλυθεί, όπως η τακτοποίηση των Συνοριακών Πυραμίδων. Πρόκειται για αληθινές, μπετονιένες πυραμίδες, χτισμένες ανά τακτά διαστήματα στη μεθόριο και καθορίζουν τα σύνορα. Θέμα το ποίο δεν έχει διευθετηθεί η οριοθέτηση των θαλασσίων συνόρων.
Αυτή θα είναι η επόμενη θεματική που θα αναπτύξουμε. 27 Απριλίου του 2009 η κυβέρνηση Καραμανλή συνυπογράφει τη συμφωνία για τον καθορισμό των θαλασσίων ζωνών και της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας. Η μέρα αυτή ήταν, μάλιστα, η παραμονή ,πριν την επίσημη αίτησή της τελευταίας για ένταξη στην ΕΕ. Αναπάντεχα, όμως, η συμφωνία αυτή οδηγήθηκε στη δια του Αλβανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου κατάργησή της, ένα χρόνο αργότερα. Πόσο στοίχισε στην Ελλάδα και τις ελληνοαλβανικές σχέσεις αυτή η διπλωματική εξέλιξη; Τέλος, η από κοινού συμφωνηθείσα ,το 2020, προσφυγή στη Χάγη θα επιλύσει τις διαφορές, χωρίς ελληνικές απώλειες;
Όσον αφορά τη γνωμοδότηση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, υπάρχει κάτι που χρήζει ανάπτυξης. Υπάρχουν ακόμα θεσμοί στην Αλβανία, όπως το Συνταγματικό Δικαστήριο, οι οποίοι αποτελούν συνέχεια του κομμουνιστικού καθεστώτος. Λειτουργεί ως ‘’φέουδο’’ του σοσιαλιστικού χώρου, ως η διάδοχη κατάσταση του Κομμουνιστικού Κόμματος. Παρά το ότι η κυβέρνηση Μπερίσα του 2009 ήταν συντηρητική, το Συνταγματικό Δικαστήριο ελέγχετο από τον Έντι Ράμα, ως Αρχηγό του Σ.Κ.Α. (Σοσιαλιστικό Κόμμα Αλβανίας) και της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης.
Η εξέλιξη αυτή έπληξε τις διμερείς σχέσεις κι εμποδίζει τη διευθέτηση ενός θέματος που θα μπορούσε να οδηγηθεί σε λύση με αμοιβαίως επωφελή τρόπο. Το αλβανικό επιχείρημα για την κατάργηση της συμφωνίας ήταν η μη ικανοποίηση ως προς τη χάραξη των νησιωτικών γραμμών. Αν και το θέμα είναι νομικό, οι κ.κ. Μπερίσα και Μέτα (σ.σ. νυν Πρόεδρος της Αλβανίας) έχουν καταγγείλει επενέργεια από την Άγκυρα, σε αυτό το τετελεσμένο. Στόχος της τουρκικής επέμβασης ήταν, πέραν της πάγιας επιδίωξης διπλωματικού χάσματος Τιράνων-Αθηνών, να μην προχωρήσει η διευθέτηση αυτή που θα χρησιμοποιείτο ως παράδειγμα στις αντίστοιχες διαπραγματεύσεις του Αιγαίου.
Τη δεκαετία του 2010, δεν υπήρξε δράση επί του θέματος. Ο Ράμα αναλώθηκε με τα των εσωτερικών, στη προσπάθεια εγκαθίδρυσης μίας σχεδόν απόλυτης κυριαρχίας : βλέπετε ότι εκλέγεται κι επανεκλέγεται. Δε ξέρω κατά πόσο είναι δημοκρατικός ο τρόπος που μετέρχεται, αλλά είναι απόδειξη ότι ,στις Δημοκρατίες, υπάρχει τρόπος κάποιος να εκλέγεται κατ’επανάληψη…
Επί υπουργίας Ν.Κοτζιά, κρίθηκε ορθό να επανεγκύψουμε στο πρόβλημα των θαλασσίων ζωνών, ως μέρος ενός συνόλου ζητημάτων με προερξάρχον- μη ξεχνάμε- την προστασία της μειονότητας. Οι συνομιλίες κατέληξαν , επί υπουργίας Ν.Δένδια, στη συμφωνία για διεξαγωγή συνομιλιών σε νέα βάση. Μέρος της συμφωνίας είναι το συνυποσχετικό, το οποίο ορίζει την παραπομπή της διευθέτησης στο Δ.Δ. της Χάγης, μη επιτυγχανομένης της μεταξύ μας σύγκλισης. Εφόσον η συμφωνία είναι λυσιτελής, θα κλείσει ακόμα μία εκκρεμότητα επί των θαλασσίων συνόρων μας, σε συνέχεια των διευθετήσεων με Ιταλία και Αίγυπτο.
Βεβαίως, το Δ.Δ. της Χάγης δε ξέρουμε τί εκπλήξεις κρύβει. Προσωπικά, θεωρώ μείζονος σημασίας την επίτευξη συμφωνίας, έστω με διεθνή διαιτησία, παρά την τυχόν απώλεια μερικών τετραγωνικών χιλιομέτρων θαλασσίου χώρου. Στα σημερινά, με ευθύνη που βαραίνει τους αλβανικούς ώμους, δεν εξελίσσεται η διαπραγμάτευση. Εν τέλει , αν κι η Διεθνής Σύμβαση για το Δίκαιο της Θαλάσσης (UNCLOS III) είναι σαφής, μερικές φορές υπόκειται σε ερμηνείες και ,σίγουρα, είναι σημαντικότερο να κλείσουμε αυτό το κεφάλαιο.
Η Αλβανία , καίτοι έχει ψηφίσει την από το 1995 Σύμβαση-Πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των Εθνικών Μειονοτήτων και από τον Οκτώβριο του 2017 Νόμο για την προστασία των δικαιωμάτων των Εθνικών Μειονοτήτων, παρουσιάζει ιστορικά χαμηλά αντανακλαστικά στην προστασία του μειονοτικού Ελληνισμού (δολοφονίες Γκούμα- Κατσιφά) και της εντόπιας ιδιοκτησίας της (απόπειρα απαλλοτρίωσης των ιδιωτικών περιουσιών των Ελλήνων της Χειμάρρας). Υπάρχει τρόπος να επιβιώσει ο βορειοηπειρώτικος Ελληνισμός, στο υπάρχον πλαίσιο των διμερών σχέσεων;
Υπάρχει αμφισβήτηση, από την Αλβανική Διανόηση, για την εντοπιότητα της Ελληνικής Μειονότητας, τουλάχιστον της διαβιούσης στην ιστορική Βόρειο Ήπειρο- πρόκειται για την περιοχή που εξασφάλισε αυτονομία το 1914, την οποία ποτέ δεν άσκησε, κατόπιν και της ιταλικής πιέσεως. Η επικρατούσα άποψη της αλβανικής νομενκλατούρας, συμπεριλαμβανομένης της Αλβανικής Ακαδημίας Τεχνών & Επιστημών, υποστηρίζει τη μη αυτοχθονία του ελληνικού στοιχείου – ισχυρισμός αυτόχρημα γελοίος. Όποιος περιοδεύσει στη Νότια Αλβανία, θα δει ότι γέμει ελληνικών μνημείων, με ελληνικές επιγραφές. Η Αλβανία χαρακτηρίζει τους εκεί Έλληνες νομάδες βοσκούς οι οποίοι έμαθαν ελληνικά στις εμπορικές ανταλλαγές με την Κέρκυρα!
Ο Εμβέρ Χότζα, καταγόμενος από το Αργυρόκαστρο, ήξερε καλά τους Έλληνες. Επεδίωξε την προστασία των Ελλήνων και την αξιοποίηση τους ,ακόμα και σε υπουργικούς θώκους. Φυσικά, επρόκειτο για σύγχρονους Γενίτσαρους. Προασπίζονταν τα αλβανικά συμφέροντα. Εξ ου και φοβούμαι ότι και στο πολύ πρόσφατο παρελθόν ,ακόμα στο παρόν, υπάρχουν ελληνικής καταγωγής υπουργοί οι οποίοι δεν επιτελούσαν το καθήκον τους απέναντι στην εθνοτική τους καταγωγή..
Με το τέλος του Κομμουνισμού, η Ελληνική Μειονότητα πίστευσε ότι μπορεί να ασκήσει καλύτερα τα απορρέοντα από τη Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών μειονοτικά της δικαιώματα. Τα επίδικα ήταν τρία: πρώτη, η ασφάλεια. Ο Έλληνας δεν πρέπει να νιώθει ανασφάλεια στη θέα του Αλβανού αστυνομικού. Δεύτερη, η εργασία. Όταν αποστερείται την πρόσβαση στην αγορά εργασίας, κινείται πλέον στο περιθώριο. Τρίτη, η παιδεία. Ο Χότζα είχε ιδρύσει στο Παν/μιο του Αργυροκάστρου Σχολή Ελληνικής Γλώσσας. Ας λεχθεί παρενθετικά ότι, στην προσπάθεια του για αλλοίωση ελληνικότητας, η ελληνική γλώσσα ,στα μειονοτικά σχολεία, διδασκόταν παρεφθαρμένη. Παραδείγματος χάριν ,η φράση ‘’çfatë mar’’ μεταφράζεται ως ‘’με τί παίρνεσαι’’. Τι σημαίνει αυτό; Τίποτα! Η φράση αντιστοιχεί στην ερώτηση ‘’ με τί ασχολείσαι ;’’. Με έθλιβε να ακούω Έλληνες να εκφράζονται με τέτοιες, τεχνητές ελληνοαλβανικές φράσεις..
Ως προς την αποτίμηση της προστασίας των δικαιωμάτων, έχουμε πρόοδο. Η ασφάλεια βελτιώνεται γιατί τα ΜΜΕ κοινοποιούν συμβάντα έκνομων ενεργειών και στριμώχνουν την αλβανική διοίκηση. Κάποιες από τις ακμάζουσες επιχειρήσεις είναι στην κατοχή ομογενών. Δυσκολία έγκειται στο ότι δεν προωθούνται τα συμφέροντα τους καθώς, όπως προείπαμε, δεν αναγνωρίζεται η μειονοτική τους ιδιότητα. Εδώ, ας παρατηρήσουμε ότι η κραταιά ελληνική ρίζα 180.000 κατοίκων, πλέον περιορίζεται στις 30-40.000. Η όποια απειλή, για τους Αλβανούς, είναι μικρότερη. Ακόμα, ο Χότζα όρισε 99 χωριά ως ελληνικούς τόπους, αποκλείοντας περιοχές όπως η Χειμάρα κι η Κορυτσά όπου υπήρχαν δεκάδες χιλιάδες μειονοτικών. Πρόκειται για ανοιχτό θέμα από ελληνικής πλευράς, καθώς η Αλβανία αντιστέκεται στη συμπερίληψη νέων χωριών στη λίστα των 99. Οφείλω να δώσω τον έπαινο στο Αρσάκειο Σχολείο και προσωπικά στον πρόεδρό της, κ.Μπαμπινιώτη, που δημιούργησαν αυτό το πρότυπο σχολείο στα Τίρανα, το καλύτερο ιδιωτικό σχολείο που υπάρχει σε όλη την Αλβανία.
Στα προαναφερθέντα, πρέπει να θίξουμε και τα περιουσιακό ζήτημα: όχι μόνο είναι σκόπιμο να αποσπάσουν τους Έλληνες από την περιουσία τους, αλλά η Χειμάρα αποτελεί επενδυτικό φιλέτο, με πράσινα βουνά και καταγάλανη θάλασσα. Όχι μόνο είναι ευκταίο να φύγει ο ‘’Γκραίκος’’ (όπως μας λένε), αλλά να περιέλθει στα κρατικά χέρια προς αξιοποίηση. Επί τούτου, η αλβανική κυβέρνηση κινείται με την έξυπνη μέθοδο της ‘’σαλαμοποίησης’’. Δεν μπορείς να κανονιοβολείς σε κάθε αδικοπραξία ,όποτε βάζουν στο χέρι 1 ή 2 σπίτια. Δεν είναι ευεπίφορο να αντιδράς στην αποστέρηση κάθε μίας μειονοτικής περιουσίας ξεχωριστά. Έτσι, έχουν καταφέρει να απομειώνουν λίγο-λίγο την ελληνική περιουσία. Η διπλωματία πρέπει να κινείται επαγωγικά , έναντι της σύνολης πολιτικής.
Τέλος, ως προς τα συμβάντα δολοφονιών Ελλήνων ομογενών, βλέπετε την υπόθεση Κατσίφα που πρόκειται σαφώς για δολοφονία, είναι παρατηρήσιμη η ευχερής βία της αλβανικής αστυνομίας. Αναφερόμενος σε αυτό το θέμα πρώτη φορά, θα ήθελα να διατυπώσω προσεκτικά το εξής: οι μειονοτικοί, πολλές φορές, ενθαρρυνόμενοι από ελληνικούς κύκλους οδηγούνται σε ακραίες συμπεριφορές που δεν εξυπηρετούν την επίσημη πολιτική. Εγώ ο ίδιος, εγκαλούμην από κάποιους ακραίους της Ομογένειας γιατί δεν ήμουν πιο ‘’σκληρός’’ έναντι των αλβανικών αρχών, επί κάποιων ζητημάτων, ενώ εγώ πίστευα ότι πρέπει να λειτουργώ ηπιότερα. Παραδείγματος χάριν, όποτε υπήρχαν εκλογές, ήμουν στα πρωτοσέλιδα ως μετέχων στην προεκλογικής εκστρατεία υπέρ του ΚΕΑΔ (σ.σ. μειονοτικό κόμμα).
Το 2003 καταφέραμε να αναδείξουμε Ομογενή Δήμαρχο Χειμάρρας ,γιατί ακολουθήσαμε μία ‘’επιδέξια’’ πολιτική, καθώς απέφευγα να παρίσταμαι προσωπικά στις προεκλογικές συγκεντρώσεις και δεν εξερέθιζα τον αλβανικό Τύπο. Επιπλέον, εξασφαλίστηκε η παρουσία του ΟΑΣΕ και του Αμερικανού πρέσβυ, τον οποίο είχα κινητοποιήσει. Έτσι, οι λαθροχειρίες περιορίστηκαν σημαντικά.
Στην περίπτωση του Κατσίφα, εκείνος αποπειράθηκε να ενεργήσει με τρόπο τέτοιον, ώστε να τον εκμεταλλευτεί η άλλη μεριά. Φυσικά, τράβηξαν το σχοινί μακριά με τη δολοφονία του, μάλλον επιθυμώντας να δώσουν ένα παράδειγμα το οποίο περισσότερο θωράκισε την Ομογένεια. Όταν η αδικία είναι τόση, οι άνθρωποι δε ζαρώνουν αλλά εξανίστανται.. Το ελληνικό κράτος οφείλει να παρακολουθεί την υπόθεση. Για κάθε πράμα υπάρχει το κατάλληλο γιατρικό που πρέπει να αφήνεται στους αρμοδίους.
Ο Έντι Ράμα, διατυπώνει τα τελευταία χρόνια αξιώσεις επί του λεγόμενου Τσαμικού Ζητήματος. Επιπρόσθετα, το 2016, το Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής υποστήριξε την επιδίωξη μιας συμφωνίας, που θα περιέχει όσο το δυνατόν περισσότερα από τα μεταξύ μας ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης της διευθέτησης των περιουσιακών ζητημάτων. Ποιες οι ωφέλειες ή οι κίνδυνοι που αναμένονται στην έναρξη συνομιλιών επί του Τσαμικού Ζητήματος ; Μπορεί η Ελλάδα να βρεθεί κατηγορούμενη στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης;
Το Τσαμικό Ζήτημα θεωρείται λήξαν για την Ελλάδα, ήδη από τις αρχές του 1990, όταν η κυβέρνηση Μπερίσα δήλωσε ότι δεν υφίσταται Τσάμικο θέμα. Ο Ράμα επανέφερε το ζήτημα, στην προσπάθειά του να προσεταιριστεί του Τσαμικό Κόμμα. Γύρω από αυτό, συνασπίστηκαν τόσο οι γηγενείς όσο κι οι 17.000 εκπατρισμένοι Τσάμηδες του 1944. Κι επί καθεστώτος Χότζα ακόμα, δεν τέθηκε ποτέ στην ατζέντα των συνομιλιών μας. Ετήσιες εκδηλώσεις μνήμης διεξάγονταν έξω από την ελληνική πρεσβεία, κατόπιν τουρκικής παραινέσεως. Όσοι Τσάμηδες έχουν επιλέξει κατά μόνας τη νομική οδό δε δικαιώθηκαν, καθώς οι (ερήμην) καταδικαστικές αποφάσεις επί συνεργεία με τους Ναζιστές, τους αποστερούσαν την ιθαγένεια και τα περιουσιακά στοιχεία.
Το Τσαμικό Ζήτημα πρωτοετέθη κατά το Μεσοπόλεμο, στην Κοινωνία των Εθνών, με τις ευλογίες της Ιταλίας. Δεν προχώρησε περαιτέρω, ελλείψει στοιχείων. Οι Αλβανοί κατέφυγαν σε ακρότητες, κατά το Β’ ΠΠ, με δολοφονία Ιταλών στρατιωτών, ώστε να υποχρεώσουν το ελληνικό κράτος να καταβάλει αποζημιώσεις στην περιοχή της λεγόμενης Τσαμουριάς. Μεταπολεμικά, σε απογραφή του 1951 αν δεν απατώμαι, είχαν καταγραφεί 100 περίπου άνθρωποι ως αλβανικής καταγωγής. Νομίζω ότι το θέμα θα εξαλειφθεί με τη νέα γενιά Τσάμηδων που θα δουν ότι δεν έχουν ωφέλεια από αυτό το θέμα.
Μια συζήτηση για τις ελληνοαλβανικές σχέσεις δε θα μπορούσε να μην περιλαμβάνει τη θεματική της Μεγάλης Αλβανίας. Προ 4ετίας, ο κ. Ράμα δήλωσε ότι δεν αποκλείεται μια ‘’μικρή ένωση’’ Αλβανίας-Αλβανόφωνου Κοσόβου, αν η Ε.Ε. αποσύρει από το τραπέζι την αλβανική υποψηφιότητα – με τον Πρόεδρο του Αλβανικού Εθνικού Συμβουλίου της Σερβίας, Γιονούζ Μουσλίου, να διατείνεται ότι ‘’η Σερβία πρέπει να είναι χαρούμενη που οι Αλβανοί δε ζητούν περισσότερη έκταση’’ (sic). Η Μ. Αλβανία είναι ένα φάσμα που πλανάται στα Δυτικά & Κεντρικά Βαλκάνια ή ρητορικό προπέτασμα καπνού , προς επιδίωξη βραχυπρόθεσμων σκοπών των Τιράνων & της Σρεμπρένιτσα;
Αν ήμουν ένας μέσος Αλβανός, θα έβλεπα το θέμα όπως ένας Έλληνας το θέμα της Κύπρου τη δεκαετία του ’60: θα ήθελα να βρεθούν υπό μία κοινή ομπρέλα. Παρ’όλα αυτά, δε διαβλέπω δυνατότητα επιτυχίας του εγχειρήματος. Πέραν της διαφορετικής πληθυσμιακής σύστασης – όπως προείπαμε είναι Γκέγκηδες – η κυβερνώσα κοσοβαρική νομενκλατούρα έχει ανατραφεί με διαφορετικά ανακλαστικά. Μάλιστα, υφίσταται ένα είδος σνομπισμού στο διανοητικό επίπεδο, καθώς βλέπουν τους Αλβανούς ως επαρχιώτες – λόγω και της ακμαίας Κοσοβαρικής Διασποράς, με 400.000 μόνο στην Ελβετία.
Όσον αφορά τον πυρήνα της ερώτησής σας, οι Κοσοβάροι αναμένουν στην ‘’επετηρίδα’’ της ενωσιακής ένταξης, με τον διακεκηρυγμένο στόχο των Βρυξελλών να εντάξουν το σύνολο των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ, σύμφωνα με τα Συμπεράσματα της Ελληνικής Προεδρίας, στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης του 2003. Από εκεί και πέρα, η ιθύνουσα τάξη του Κοσόβου δεν επιθυμεί να γίνει ‘’από δήμαρχος κλητήρας’’, στο πλαίσιο μιας Μεγάλης Αλβανίας. Στον παρόντα χρόνο, έχουν τον έλεγχο επί των οικονομικών τους δραστηριοτήτων, την αναγνώριση μέρους της Διεθνούς Κοινότητας (μόλις 5 ευρωπαϊκά κράτη δεν έχουν προβεί σε αναγνώριση) και την αμερικανική στήριξη , με τη μεγαλύτερη αμερικανική βάση στα Δ.Βαλκάνια.
Τέλος, ο Έντι Ράμα τούς προσέφερε ένα είδος αλβανοκοσοβαρικής Ζώνης Σένγκεν, ώστε να αφήνουν το συνάλλαγμά τους στον αλβανικό νότο κατά το θέρος και επιχειρείται η συνένωση των ηλεκτρικών τους δικτύων. Μπορούμε να μιλάμε για de facto πολιτική ένωση. Όμως, το ενδεχόμενο του διαβαλκανικού αλβανικού κράτους, δε νομίζω να μας απασχολήσει για αρκετές δεκαετίες ακόμα.
Στο δημόσιο λόγο περί ελληνοαλβανικών σχέσεων, αναπτύσσονται κατά κόρον επιχειρήματα για τους Έλληνες της Αλβανίας και καθόλου για τους Αλβανούς της Ελλάδος. Υπάρχουν ,πλέον, στη χώρα μας μετανάστες 2ης και 3ης γενιάς, που έχουν ανατραφεί και εκπαιδευτεί στη χώρα μας. Η μετανάστευση από τη γείτονα χώρα συνεχίζεται ως τις μέρες μας, με τους νέους ηλικιακά, άρτι αφιχθέντες, να αποτελούν σημαντικό τμήμα των υπηρετούντων στρατιωτική θητεία στις Ένοπλες Δυνάμεις. Τι περαιτέρω ενδείκνυται να πράξει η Ελληνική Δημοκρατία, ώστε να επιτύχει την ενσωμάτωσή τους – και με ορίζοντα την εξομάλυνση των σχέσεων με την Αλβανία.
Οι Αλβανοί έχουν δείξει μεγάλη ευελιξία στους τόπους μετανάστευσης, όπως κι οι Έλληνες. Δεν γκετοποιούνται, όπως οι Τούρκοι, και ενσωματώνονται σταδιακώς είτε με μεικτούς γάμους, είτε με άλλους τρόπους.
Οι Ομογενείς της Αλβανίας αριθμούν πλέον περί τις 100.000 στην Ελλάδα. Για χρόνια, υπήρχε μια δυστοκία στην απόδοση υπηκοότητας εξ αιτίας ενός αλβανικού νόμου, που όριζε απώλεια αλβανικής υπηκοότητας, σε όποιον αποκτούσε νέα υπηκοότητα, με στόχο να τους αποκόψουν από τις πατρογονικές κοιτίδες τους. Φυσικά, οι Ομογενείς κάθε καλοκαίρι παραθερίζουν στις πατρικές οικίες τους που θεωρούν ,μπορώ να πω, προσκύνημα.
Πλέον, αυτές οι δυσκολίες έχουν ξεπεραστεί κι αποδίδεται υπηκοότητα τόσο στους Ομογενείς όσο και στους επί χρόνια διαβιούντες Αλβανούς, που επέλεξαν να ζήσουν το υπόλοιπο της ζωής τους στην πατρίδα μας. Βεβαίως, επειδή οι καιροί είναι πονηροί, ευελπιστώ να γίνεται το απαιτούμενο screening , ώστε να μην παρεισφρέουν ύποπτα στοιχεία. Έχουμε, δυστυχώς, παραδείγματα στη Θράκη, που φτάνουν μέχρι το Ελληνικό Κοινοβούλιο..
O μέσος Αλβανός, όπως το γνώρισα εγώ, είναι νοικοκύρης και θέλει ομαλή ζωή. Είναι έξυπνος, προσαρμόσιμος κι εργατικός. Διαπρέπουν επιχειρηματικά όπου εργάζονται Έλληνες, χωρίς να προκύπτει πρόβλημα.
Διαβάζοντας το βιογραφικό σας, το οποίο καταλαμβάνει χρόνο πέραν των τεσσάρων δεκαετιών, κατάλαβα ότι θητεύσατε σε ποικίλες βαθμίδες και υπερεθνικούς θεσμούς, μετά την υπηρεσία που προσφέρατε στην πατρίδα σας. Ήθελα λοιπόν, να σας ρωτήσω ποια είναι τα χαρακτηριστικά του διπλωματικού βίου και γιατί ένας νέος άνθρωπος να επιλέξει την είσοδο στο Διπλωματικό Σώμα;
Θα σας απαντήσω όπως απήντησα στη συνέντευξη του Υπουργείου Εσωτερικών για την εισδοχή στο Διπλωματικό Σώμα: ‘’θα μπορούσα να ακολουθήσω ακαδημαϊκή σταδιοδρομία ,καθώς είχα τα προσόντα, άρτι αφιχθείς από τη Γαλλία με διπλωματικό τίτλο, όμως προτιμώ να προσφέρω στην Πατρίδα εν τοις πράγμασι’’. Ο Διπλωμάτης πρέπει να έχει μεγάλη δόση φιλοπατρίας, ώστε να ανεχθεί την ‘’κακοποίηση’’ του Ελληνικού Δημοσίου, δημόσιος υπάλληλος γαρ, τη συνεχή αλλαγή τόπου και γλώσσας καθώς και τους κινδύνους. Θέλω να επαινέσω τους συναδέλφους που είναι στην Ουκρανία και δουλεύουν υπό αντίξοες συνθήκες, ανατρέποντας το στερεότυπο του διπλωμάτη που γυρνά με ένα ποτήρι κρασί σε δεξιώσεις..!
Πολλοί συνάδελφοι, κι εγώ ο ίδιος, έχουν βρεθεί σε δύσκολες καταστάσεις, ιδιαίτερα στην Τουρκία. Πρέπει να έχει μεγάλη αντοχή, λοιπόν. Πολλοί είναι αυτοί που δεν άντεξαν και παραιτήθηκαν. Απαιτούνται στοχοπροσήλωση προς την εξυπηρέτηση του εθνικού συμφέροντος και ανοχή στην αθέλητη αδικία που θα διαπράξεις έναντι της οικογενείας σου. Χωρίς αυτά, δε θα ευδοκιμήσεις. Οι περισσότεροι συνάδελφοι ακολουθούν όλα τα παραπάνω.
Νομίζω ότι πολλοί θα βρούν ενδιαφέρουσες τις πληροφορίες για τη φύση του επαγγέλματος!
Ας έχετε υπ’όψιν ότι πλέον όλα τα πτυχία γίνονται αποδεκτά στο Διπλωματικό Σώμα, με μόνη προϋπόθεση την άριστη γνώση αγγλικής και μίας ακόμα ευρωενωσιακής γλώσσας. Αν έχετε τα παραπάνω, είστε επιλέξιμος!
Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον κ. Ηλιόπουλο για την παραχώρηση αυτής της πολύ ενδιαφέρουσας συνέντευξης για τις ελληνο-αλβανικές σχέσεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου