Ο Ηρόδοτος, ο πατέρας της ιστορίας, όπως ονομάστηκε, αναφέρει στο 8ο βιβλίο του, κεφάλαιο 144, ότι βασική προϋπόθεση της υπάρξεως ενός έθνους είναι τέσσερα καθοριστικά στοιχεία που το συνθέτουν και το καθορίζουν. Αυτά είναι: το ίδιο αίμα, η ίδια γλώσσα, η ίδια θρησκεία, ο ίδιος τρόπος ζωής, δηλαδή τα ίδια ήθη και έθιμα. Φυσικά, εδώ θα ασχοληθούμε με αυτό που ο Ηρόδοτος ονομάζει ομότροπον, δηλαδή, ο ίδιος τρόπος ζωής, τα ίδια ήθη και έθιμα. Αυτή είναι η παράδοση, η οποία έχει τη γενική αποδοχή και το σεβασμό του λαού, αναγνωρίζεται και εφαρμόζεται με γενικότερο κύρος και αποτελεί τον ηθικό νόμο υπάρξεως του έθνους.
Η παράδοση περιλαμβάνει όλες τις εκδηλώσεις του λαού, τους τρόπους συμπεριφοράς του σε κάθε περίσταση της ζωής του, τις διάφορες δραστηριότητές του, τις όποιες θεωρίες του, τα δημοτικά τραγούδια και αινίγματα, τους μύθους και τις ευτράπελες διηγήσεις. Δηλαδή, την από γενεά σε γενεά προφορική και όχι γραπτή κληρονομική μετάδοση παροιμιών, τραγουδιών, ηθών και εθίμων, θρύλων και φανταστικών διηγήσεων.
Όλα αυτά και άλλα που έχουν σχέση με τον φυσικό, κοινωνικό και πνευματικό βίο του λαού μας αποτελούν το περιεχόμενο του λαϊκού μας πολιτισμού. Στην ευρύτερη έννοια, παράδοση είναι η συμμετοχή του λαού στις διάφορες, ποικίλες εκδηλώσεις. Στην ιστορική εξέλιξη του λαού μας η δύναμη της παράδοσης επιβάλλεται ως διδάσκαλος του μέλλοντος αφού αποτελεί την κατάλληλη ζύμη με την οποία δημιουργείται ένας καλύτερος πολιτισμός. Η παράδοση δεν είναι συντήρηση, δηλαδή, απλώς να διατηρούμε το παρελθόν. Αλλά, πατώντας στο παρελθόν να δημιουργούμε το μέλλον. Χρησιμοποιούμε το παρελθόν ως στέρεο στήριγμα, σαν καταβολάδα και σαν ασφαλές θεμέλιο για να ζήσουμε το παρόν και να οικοδομήσουμε το μέλλον.
Με άλλα λόγια διατηρούμε ό,τι καλό έχει να μας προσφέρει το παρελθόν να το μεταπλάσουμε, να το επεξεργαστούμε σαν πρώτη ύλη και έτσι να το χρησιμοποιήσουμε δημιουργώντας κάτι καινούργιο σαν συνέχεια του παλαιού. Με τον τρόπο αυτό γίνεται κατανοητή η αδιάσπαστη ενότητα του ανθρώπινου βίου.
Για τον ελληνικό λαό αυτό ισχύει περισσότερο από κάθε άλλον λαόν, από κάθε άλλο έθνος. Γιατί η πλούσια παράδοσή του αποτελεί αφετηρία για μελλοντικό ανέβασμα, για πολιτιστική άνοδο και ξεκίνημα προς τα εμπρός. Μια τέτοια παράδοση δεν διατηρεί μόνον, αλλά και βοηθάει έμμεσα την πρόοδο, δεν επισκευάζει, δηλ. δεν διορθώνει απλώς τα παλιά, αλλά οικοδομεί, δεν φυλάσσεται στους ναούς, στα αρχεία και τα μουσεία, αλλά δημιουργεί και παράγει έργα σημαντικά.
Συνήθως λέμε: «Δεν μου επιτρέπουν οι οικογενειακές μου παραδόσεις», καθορίζοντας έτσι τον τρόπο συμπεριφοράς, αυτή την εθιμική συνήθεια.
Έτσι, μιλάμε σήμερα για μακρά παράδοση στην τέχνη, τα γράμματα, την πατρίδα, τη μόδα, τον αθλητισμό, την παραγωγή, καθώς και την οικογενειακή, εθνική, ιστορική και θρησκευτική παράδοση ενός λαού.
Ειδικότερα, όταν λέμε ελληνική παράδοση εννοούμε, εκείνα που πάντοτε ακμάζουν, είναι ζωντανά, ζουν και υπάρχουν σαν να δημιουργήθηκαν την κάθε εποχή. Είναι τα θεμελιώδη γνωρίσματα και στοιχεία που μέσα από περιόδους ακμής και παρακμής, σε ώρες ανόδου ή και πτώσης, διαμόρφωσαν έναν ελληνικό τρόπο ζωής ένα ύφος και ένα ήθος των ανθρώπων που ζουν μόνιμα στον χώρο αυτό που λέγεται Ελλάδα.
Είναι η ενιαία και αδιάσπαστη συνέχεια της πολιτιστικής δραστηριότητας του Ελληνικού λαού από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι σήμερα. Με τη σκέψη αυτή η πατρίδα μας, που έχει ιστορία πάνω από τρεις χιλιάδες χρόνια, ένδοξη ιστορία στον πλανήτη και εδημιούργησε, κατά γενική ομολογία, έναν υψηλό πολιτισμό, έχει και ανάλογα πιο βαθιά, πιο πλούσια εθνική παράδοση.
Για αυτό και ο Φώτης Κόντογλου γράφει: «Η δική μας παράδοση η ελληνική είναι πιο σπουδαία, βαθύτερη, πιο ξεχωριστή, πιο πολύτιμη, από κάθε άλλο έθνος. Μέσα της υπάρχει πλούτος αμέτρητος από σοφία, πιο ξεχωριστή, πιο πολύτιμη, από κάθε άλλο έθνος. Μέσα της υπάρχει πλούτος αμέτρητα από σοφία, από αισθήματα βαθιά, από καλαισθησία μοναδική, από ανθρωπιά, από σοβαρότητα, από πόνο, από αισιοδοξία, από πνευματικό φως, από απλότητα, με ένα λόγο: πλούτος από αθανασία».
Ο πλούτος αυτός διατηρήθηκε χιλιάδες χρόνια μέσα στη γλώσσα και το παραμύθι, το τραγούδι και το χορό, το μητρικό νανούρισμα, την κάθε είδους τέχνη και τις παραδόσεις τα ήθη και τα έθιμα που οι ρίζες τους χάνονται στα βάθη της ιστορίας μας. Υπάρχουν πολλοί λαϊκοί χοροί που το πρώτο τους ξεκίνημα άρχισε στα πανάρχαια χρόνια. Τα δημοτικά μας τραγούδια συνεχίζουν την τεχνική των λυρικών ασμάτων της προομηρικής εποχής.
Αυτή τη χρονική διάρκεια εκφράζει στο έθνος μας ακριβώς η ελληνική παράδοση, η οποία αποτελεί το ασφαλιστικό κλειδί για τη διάσωση και πιο πέρα διάδοση και πρόοδο της κοινωνίας μας. Και αυτό γιατί η κοινωνία δεν είναι μόνον το παρόν, αλλά και το παρελθόν και το μέλλον.
Αν ο άνθρωπος αγνοήσει το παρελθόν, αν δεν φροντίσει για το μέλλον, τότε περιέρχεται στην κατάσταση του ζώου που ούτε συνείδηση της ιστορίας του έχει, ούτε αντίληψη του μέλλοντός του σχηματίζει. Ένας λαός, αν θέλει να έχει μέλλον πρέπει να επιστρέφει τακτικά στις ρίζες του. Να τις μνημονεύει, να ξεχωρίζει τα γόνιμα στοιχεία τους, να «συνομιλεί» μαζί τους, να ενώνει (να μπολιάζει) με αυτά τα σύγχρονα και τα μέλλοντα.
Ένας λαός, αν θέλει να έχει συνέχεια, φροντίζει για την πολιτιστική του παράδοση. Γιατί το παρελθόν δεν είναι κάτι τελειωμένο. Αντίθετα, βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη και δράση: Η αποκοπή του Έλληνα από τις ρίζες του και τα πάτρια που του κληροδότησε η ένδοξη πορεία του έθνους του, είναι αδύνατο να γίνει.
Ένας λαός γράφει την ιστορία του, όχι για να αφηγηθεί το παρελθόν του αλλά πρώτα για να στερεώσει την αυτοεπίγνωση και την ηθική ταυτότητά του, που του χρειάζεται για να δημιουργήσει το μέλλον του.
Ιδιαίτερα για εμάς τους Έλληνες, η βέβαιη, η ασφαλής επίγνωση του παρελθόντος, εξαιτίας της ένδοξης μακραίωνης ιστορίας μας, ενισχύει την ιστορική μνήμη η οποία αποτελεί την εθνική μας ταυτότητα.
Ο ηρωισμός είναι βαθύτατη ουσιαστική ανάγκη της ζωής, υψηλότερη και αγιότερη του λαού μας, το απέδειξε πάντα στην ιστορική του πορεία.
Έχουμε το παράδειγμα της επάρατης και μακρόχρονης τουρκικής σκλαβιάς (τετρακόσια χρόνια, τέσσερις αιώνες). Ο Ελληνικός λαός μετά την υποταγή του έμεινε φτωχός και μοναχός, όχι όμως ακαθοδήγητος. Πίσω του έφερνε ένα πολιτισμό αιώνων. Το αρχαίο ελληνικό και το κατοπινό βυζαντινό με επιτεύγματα πολιτιστικά αξιοθαύμαστα με αγώνες ωραίους για τη λευτεριά.
Οι Έλληνες αμέσως μετά την τραγική πτώση της πόλης, που την θεώρησαν κάτι προσωρινό, πίστεψαν στη μελλοντική τους αποκατάσταση. Την ιδέα αυτή ενίσχυσαν πολύ οι παραδόσεις και οι θρύλοι γύρω από τον «μαρμαρωμένο βασιλιά» που θα ξυπνούσε για να υψώσει ξανά το αγαπημένο σύμβολο του δικέφαλου αετού και ανανέωναν την ελπίδα της λευτεριάς.
Τα δημοτικά τραγούδια, όπως το πολυθρύλητο της Αγίας Σοφίας, η θρησκευτική παράδοση και πολλοί άλλοι θρύλοι, όπως γράφει ο ιστορικός Απόστολος Βακαλόπουλος: «Όλα αυτά τα δημιουργήματα της φαντασίας και της πίστεως του ελληνικού λαού, που είχαν ριζωθεί τόσο βαθιά στην ψυχή του και διαμόρφωναν την ιστορική του μνήμη, τον έκαναν να θεωρεί την σκλαβιά σαν πρόσκαιρη, τον παρηγορούσαν και τον προετοίμαζαν για την αλλαγή. Οι λαϊκές αυτές δοξασίες, αστείρευτες πηγές ελπίδας και θάρρους για τον ελληνικό λαό, είχαν τεράστια δύναμη. Αυτές καλλιέργησαν την ψυχή του και την προδιέθεσαν να δεχθεί με προθυμία τις μεταγενέστερες πνευματικές ή πολιτικές ιδέες που άμεσα ή έμμεσα απέβλεπαν στον ίδιο σκοπό, στην απελευθέρωσή του».
* * *
Από όσα είδαμε πιο πάνω φαίνεται καθαρά ποια είναι η σημασία και η δύναμη που έχει για το έθνος μας η παράδοση και το ένδοξο παρελθόν, η ιστορική μνήμη. Η συμβολή της στη διατήρηση της εθνικής συνείδησης στους τέσσερις αιώνες πικρής σκλαβιάς είναι αναμφισβήτητη και ένα από τα μεγαλύτερα κίνητρα για την έκρηξη της επανάστασης του 1821.
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΕΜΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου