Ελληνικά Εκπαιδευτήρια Τιράνων!-Shkolla Greke e Tiranës!

 

Ελληνικά Εκπαιδευτήρια Τιράνων. Φωτο: Marubi. Ιδρύθηκαν από τον Μοσχοπολίτη Δημήτριο (Χατζη-Μητρούση) Βοϊλα. Συντηρούνταν από ευεργεσίες των μελών της Ελληνικής Ορθόδοξης Κοινότητας των Τιράνων, από τις συντεχνίες (ισνάφια) τους κ.α. Τα παιδιά των μελών της κοινότητας ολοκλήρωναν την δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο Ελληνικό Γυμνάσιο του Μοναστηρίου ή στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων και έπειτα πολλά αποφοίτησαν από το Πανεπιστήμιο Αθηνών κ.α. Η Ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα Τιράνων αποτελούνταν αποκλειστικά από βλαχόφωνους Έλληνες που είχαν μετακινηθεί για εμπορικό σκοπό τον 18ο αι. (κυρίως μετά την καταστροφή του 1770) από τον νότο, απο περιοχες του ελληνισμού όπως η Μοσχόπολη, η Άνω Μπελίτσα, η Γκραμπόβα, η Λάγκα κ.α. Ο Αστ. Κουκούδης αναφέρει ότι οι Εληνόβλαχοι έμποροι και τεχνίτες αποτελούσαν μια καλή πηγή εσόδων για τους Αλβανούς μπέηδες σ' εκείνα τα μέρη, γι' αυτό και δεν εμπόδιζαν την εγκατάσταση τους. Ακόμη και έως το 1928, όπως αναφέρει ο μητροπολίτης Κορυτσάς Ευλόγιος Κουρίλας, στα Τίρανα οι Ορθόδοξοι ήταν στην συντριπτική τους πλειονότητα βλαχόφωνοι. Για τα ακραιφνή τους ελληνικά αισθήματα υπάρχουν πλήθος αναφορών σε ελληνικές και ξένες διπλωματικές και άλλες πηγές. Στα ελληνικά αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών, υπάρχουν υπομνήματα, αναφορές και πλήθος άλλων στοιχείων. Ομοίως και σε ξένη βιβλιογραφία. Σημαντική είναι η πληροφόρηση που παρέχεται από τα αυστριακά κρατικά αρχεία στην διπλωματική εργασία της Theodora Toleva και επιβεβαιώνεται η ελληνική συνείδηση των βλαχόφωνων των Τιράνων. Χαρακτηριστική είναι και η αναφορά Αυστριακού προξένου, ο οποίος τους χαρακτηρίζει ''λυσσασμένους Γκρεκομάνους''! Η σύγχρονη, και όχι μόνο, αλβανική βιβλιογραφία παρουσιάζει την παλιά Ορθόδοξη κοινότητα Τιράνων ως ''Βλάχικη'', σαν να ήταν κάτι ξεχωριστό, αποκρύπτοντας συστηματικά την ελληνικότητα της. πηγή

Shkolla Greke e Tiranës Foto Marubi. U themeluan nga Voskopojari Dhimitër (Haxhimitrushi) Voila. Financoheshin nga anëtarët bamirës së Komunitetit Greko Orthodhoks të Tiranës, nga esnafet e tyre etj. Fëmijët e anëtarve të komunitetit përfundonin nivelin e dytë të shkollimit në Gjimnazin Grek të Manastirit ose në Shkolla Zosimea e Janinës dhe më pas shumë prej tyre mbaronin studimet në Universitetin e Athinës etj. Komuniteti Orthodhoks i Tiranës përbëhej kryesisht nga Grekë vllahofonë që ishin transferuar atje me qëllim tregtinë  gjatë shekullit të 18-të (kryesisht pas shkatërrimit të vitit 1770) nga jugu, nga zona të helenizmit si Voskopoja, Belica e Epërme, Grabova, Llënga etj. Ast. Kukudhi përmend se tregëtarët dhe zanaçinjtë helenovllahë përbënin një burim të mirë të ardhurash për bejlerët shqiptarë në ato vende, për këtë arsye nuk pengonin vendosjen e tyre. Deri dhe në vitin 1928, siç përmend Mitropoliti i Korçës Evlogj Kurilla, në Tiranë, Orthodhoksët ishin në shumicën e tyre dërrmuese vllahofonë. Për ndjenjat e tyre të dukshme helene ka me dhjetra në raportet e përfaqësuesve dipllomatikë helene dhe burime të tjera. Në arkivat helene të ministrisë së Jashtme, ekzistojnë raporte dhe dorëshkrime me shumë elementë të tjerë. Në mënyrë të ngjashme dhe në bibliografinë e huaj. Është i rëndësishëm dhe informacioni që japin arkivat shtetërore austriake në studimin e Teodora Tolevës ku konfirmohet ndërgjegjia helene e vllahofonëve të Tiranës . Karakteristik është raporti i konsullit austriak, i cili i quan “ grekomanë të tërbuar”! Bibliografia e kohëve të fundit, dhe jo vetëm,  shqiptare paraqet komunitetin e vjetër të Tiranës, si “Vllahe” sikur të ishte diçka e veçantë, duke fshehur në mënyrë sistematike faktin që ishte helene.