Οι κομμουνιστικές φυλακές και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Ε Χότζα στην Αλβανία! - Burgjet komuniste të E Hoxhës në Shqipëri!

Fundi i luftës (1944) përkoi edhe në Shqipëri me periudhën e hakmarrjeve politike, që më pas u transformuan nga regjimi komunist në një sistem të vërtetë qeverisjeje bazuar në arrestimin dhe persekutimin e kundërshtarëve politikë duke filluar me ish-krerët, intelektualët, tregtarët dhe pronarët e tokave. Burgjet që ishin në dispozicion në vitin 1944 ishin tërësisht të pamjaftueshme për të përmbushur kërkesat e reja, kështu qeveria e re e drejtuar nga Enver Hoxha filloi duke përdorur shtëpitë private dhe institucionet publike, si qendra paraburgimi dhe torture.   Në vitet 1944 – 1946 burgjet politike vareshin nga Drejtoria e Mbrojtjes së Popullit, struktura operative e Ministrisë së Mbrojtjes. Në vitin 1947 të gjitha burgjet kaluan nën kontrollin e Ministrisë së Brendshme, që ishte përgjegjëse për sigurinë e brendshme. Tetë burgje ekzistuese në Shqipëri iu  rezervuan të burgosurve politikë të cilët përcaktoheshin si “armiq të popullit”, shtatë të burgosurve normal të përcaktuar si “ordinerë” dhe tre burgje ishin të përziera. Me kalimin e viteve regjimi hapi burgje të reja në të gjitha qendrat kryesore, duke i specifikuar ato për të burgosurit politikë dhe burgjet e destinuara për të burgosurit ordinerë.   Qëllimi zyrtar i paraburgimit që i rezervohej të burgosurve politikë ishte “riedukimi dhe rehabilitimi” nëpërmjet vuajties dhe punës. Kështu, përveç burgjeve (që ishin të izoluara e të rrethuara me tela me gjemba dhe me ushtarë, brenda të cilave të burgosurit vuanin dënimin e tyre pa punuar) regjimi filloi ndërtimin e kampeve të punës. Kampet e punës ishin vende ku dënimi kryhej duke bërë punë të detyruar si bonifikim, ndertime veprash publike, nxjerrje mineralesh apo bujqësi. Kampet e punës ndërtoheshin posaçërisht pranë vendit ku të burgosurit duhet të punonin. Kampet e tilla, në shumicën e rasteve, kanë qenë të përkohshme (të ndërtuara me çadra apo baraka, të rrethuar nga tela me gjemba dhe ushtarë të armatosur), ndërsa në disa raste ishin të vendosura në formë të përhershme sidomos afër minierave. Pothuajse të gjithë të burgosurit që ishin në gjendje të punonin caktoheshin në këto kampe dhe me kalimin e viteve numri i kampeve të punës tejkaloi atë të burgjeve.   Punimet publike më të mëdha në Shqipëri, gjatë viteve të komunizmit, janë realizuar nëpërmjet punës së detyruar të të burgosurve (si të burgosur politikë ashtu dhe ordinerë) dhe të të internuarve, të cilët ishin të detyruar të punonin mbi këto vepra edhe për të siguruar jetesën. Ndër burgjet e destinuara për “armiqtë e popullit” më famëkeqi ishte ai i Burrelit, konsiderohej si një super burg nga i cili ishte e pamundur të arratiseshe dhe në të cilin të burgosurit politikë jetonin në kushte çnjerëzore. Nga viti 1946 deri 1950 kampet e punës ishin 20, por në periudhën e viteve 1950-1990 u ndërtuan edhe 90 të tjerë: ato mbeten të hapur për kohën e nevojshme që duhej për të përfunduar punën e besuar të burgosurve. Më i madhi dhe më famëkeqi ishte ai i Spaçit, i cili mbeti i hapur nga viti 1968 deri në vitin 1990 për shfrytëzimin e një miniere bakri dhe piri. Jeta në burgjet komuniste, ashtu si dhe në kampet e punës ishte shumë e ashpër: të burgosurit politikë, shpesh të akuzuar mbi baza dëshmish të rreme, ose mbi dëshmi të nxjerra përmes torturave nga Sigurimi, nëse nuk dënoheshin me vdekje, shpesh vdisnin për shkak sëmundjesh, urie ose kushtesh të vështira pune. Në çdo burg e kamp pune Sigurimi kishte infiltruar bashkëpunëtorët e vet mes të burgosurve që për të marrë një copë buke më shumë, apo edhe një copë sapun, ishin të gatshëm të denonconin shokët e qelisë edhe duke gënjyer.   Në arkivin e Ministrisë së Brendshme deri në vitin 1990 rezultojnë të dënuar 25 mijë të burgosurit politikë, por duke qënë se mungojnë statistikat e të dënuarve të periudhës nga 1945 në 1946 dhe të dënuarve me dënime të vogla, besohet se të burgosurit politikë në Shqipëri kanë qenë mes 30.000 dhe 34.000. Sipas një raporti të publikuar në 2016 nga Instituti i Studimeve për Krimet dhe Pasojat e Komunizmit (ISKK) në Shqipëri, të burgosurit politikë ishin 26.768 burra dhe 7.367 gra, të burgosurit e vdekur në burg për shkak të kushteve të burgjeve ishin 984, dhe 308 të tjerët humbën aftësinë e tyre mendore. Sipas të njëjtit burim 5.577 burra dhe 450 gra u dënuan me vdekje dhe u vranë. Trupat e të burgosurve që ekzekutoheshin ose vdisnin në burg gjatë punës së detyruar apo nga sëmundje, nuk iu ktheheshin të afërmve.

Το τέλος του πολέμου (1944) ήταν και η αρχή της περιόδους της πολιτικής εκδίκησης στην Αλβανία, που ύστερα μετατράπηκε από το κομμουνιστικό καθεστώς ως ένα πραγματικό σύστημα διακυβέρνησης που βασιζόταν σε συλλήψεις και διωγμούς  των πολιτικών αντιπάλων, ξεκινώντας από τους πρώην αρχηγούς, διανοούμενους, εμπόρους και κτηματίες.  Οι φυλακές που ήταν στην διάθεση της κυβέρνησης το 1944 ήταν ανεπαρκής για να καλύψουν τις νέες ανάγκες. Έτσι η νέα κυβέρνηση με αρχηγό τον Ε Χότζα ξεκίνησε χρησιμοποιώντας τα ιδιόκτητα κτίρια και τις δημόσιες υπηρεσίες ως κέντρα κράτησης και βασανισμών. Τα έτη 1944-1946 οι πολιτικές φυλακές βρίσκονταν υπό την Διεύθυνση της Λαϊκής Προστασίας, επιχειρησιακή δομή του Υπουργείου Άμυνας. Το έτος 1947 όπως και όλες οι φυλακές πέρασαν υπό τον έλεγχο του Υπουργείου Εσωτερικών. Από το σύνολο των  φυλακών που υπήρχαν στην Αλβανία οι οχτώ κρατήθηκαν για τους πολιτικούς φυλακισμένους οι οποίοι χαρακτηρίζονταν ως «εχθροί του λαού», οι εφτά στους κανονικούς φυλακισμένους και τρείς ήταν μικτές. Με το πέρασμα του χρόνου το καθεστώς έχτισε καινούριες φυλακές σε όλα τα βασικά κέντρα, διαχωρίζοντας ποιες ήταν για πολιτικούς κρατούμενους και ποιες για τους κανονικούς. Ο επίσημος σκοπός της προφυλάκισης που αφορούσε τους πολιτικούς κρατούμενους ήταν «επαναδιαπαιδαγώγηση και επανένταξη» μέσω του πόνου και της εργασίας. Έτσι πέρα από τις φυλακές ( πού ήταν απομονωμένες και περιφραγμένες με συρματοπλέγματα και στρατιώτες, μέσα στα οποία οι φυλακισμένοι εκτίαν την ποινή τους  χωρίς να εργάζονται) το καθεστώς άρχισε την οικοδόμηση των στρατοπέδων συγκέντρωσης για εργασία. Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης εργασίας ήταν τα μέρη που η ποινή εκτίονταν  με την υποχρεωτική εργασία όπως  αποκαταστάσεις, χτίσιμο δημόσιων έργων, εξόρυξη μετάλλων ή γεωργικές εργασίες. Τα στρατόπεδα εργασίας χτίζονταν επίτηδες κοντά στο μέρος όπου οι φυλακισμένοι θα έπρεπε να εργαστούν. Τέτοια στρατόπεδα των πλείστων των περιπτώσεων ήταν προσωρινά, (χτισμένα με σκηνές ή ξύλινες κατασκευές , περιφραγμένες με σύρματα  και ένοπλους στρατιώτες γύρω τους)  ενώ σε κάποιες περιπτώσεις ήταν τοποθετημένα σε μόνιμες εγκαταστάσεις ιδιαίτερα κοντά στα ορυχεία. Σχεδόν όλοι οι φυλακισμένοι που μπορούσαν να δουλέψουν ορίζονταν να πάνε στις φυλακές αυτές και με το πέρας του χρόνου ο αριθμός των στρατοπέδων ξεπέρασε αυτό των φυλακών.   Τα μεγάλα δημόσια έργα στην Αλβανία, κατά τα χρόνια του κομμουνισμού, έχουν γίνει μέσα από την υποχρεωτική εργασία των φυλακισμένων ( πολιτικούς  και κοινούς φυλακισμένους) και των εξόριστων, οι οποίοι ήταν υποχρεωμένοι να δουλέψουν στα έργα αυτά για να εξασφαλίσουν τα προς το ζην.  Από τις φυλακές που προορίζονταν για «τους εχθρούς του λαού» το πιο κακόφημο ήταν αυτό του Μπουρέλ, αφού θεωρούνταν ως μία υπερ-φυλακή από το οποίο ήταν αδύνατον να δραπετεύσεις και στον οποίο οι πολιτικοί κρατούμενοι ζούσαν σε απάνθρωπες συνθήκες. Από το 1946  μέχρι το 1950 τα στρατόπεδα εργασίας ήταν 20, όμως κατά την περίοδο 1950-1990 χτίστηκαν άλλα 90 στρατόπεδα, τα οποία λειτουργούσαν μέχρι την ολοκλήρωση του έργου που είχε ανατεθεί στους φυλακισμένους. Το μεγαλύτερο όλων ήταν και το κακόφημο του Σπάτς, το οποίο παρέμεινε ανοιχτώ από το 1968 έως το 1990 για την εκμετάλλευση ενός ορυχείου χαλκού και πυρίτι. Η ζωή στις κομμουνιστικές φυλακές όπως και στα στρατόπεδα εργασίας ήταν πολύ δύσκολη. Οι πολιτικοί κρατούμενοι, πολλές φορές καταδικασμένοι με βάση ψεύτικες μαρτυρίες ή με ομολογίες αντλημένες από τα βασανιστήρια του Σιγκουρίμι (Μυστική Υπηρεσία), εάν δεν καταδικάζονταν με εκτέλεση συχνά  πέθαιναν εξαιτίας των ασθενειών, της πείνας ή των δύσκολων συνθηκών εργασίας. Σε κάθε φυλακή η στρατόπεδο εργασίας το Σιγκουρίμι είχε συνεργάτες ανάμεσα στους φυλακισμένους. Για να πάρουν ένα κομμάτι ψωμί παραπάνω ή σαπούνι ήταν έτοιμοι να καταγγείλουν τους συγκρατούμενους του στο κελί λέγοντας ψέματα.     Στο αρχείο του Υπουργείου Εσωτερικού μέχρι το 1990 φαίνονται καταδικασμένοι 25000 πολιτικοί κρατούμενοι, αλλά επειδή λείπουν τα στατιστικά των καταδικασθέντων κατά την περίοδο 1945-1946 και των καταδικασθέντων για μικρά αδικήματα, θεωρείτε πως οι πολιτικοί κρατούμενοι στην Αλβανία ήταν περίπου 30.000-34.000. Σύμφωνα με την αναφορά που δημοσιεύθηκε το 2016 από το Ίδρυμα Μελετών για τα Εγκλήματα και τις Συνέπειες του Κομμουνισμού  στην Αλβανία, οι πολιτικοί κρατούμενοι ήταν 26.768 άντρες και 7367 γυναίκες, φυλακισμένοι και νεκροί στην φυλακή εξαιτίας των δύσκολων συνθηκών ήταν 984 και άλλοι 308 έχασαν την ικανότητα τους να σκέφτονται, με λίγα λόγια έχασαν τα λογικά τους. Σύμφωνα με την ίδια πηγή 5577 άντρες και 450 γυναίκες καταδικάστηκαν εις θάνατον και εκτελέστηκαν. Τα σώματα των κρατουμένων που εκτελέστηκαν ή πέθαιναν στην φυλακή κατά την υποχρεωτική εργασία ή από αρρώστιες, δεν επιστρέφονταν στους συγγενείς.