Οι 114 πεσόντες Κορυτσαίοι κατά τον Αυτονομιακό Αγώνα (1914)! - 114 helenët korçarë të rrënë në betejën për liri (1914)!

Την νύχτα της 19 προς 20 Μαρτίου 1914 ημέρα Τετάρτη ξεκίνησε η επανάσταση, η εξέγερση των Ελλήνων της Κορυτσάς ενάντια στους Αλβανούς και τους Ολλανδούς που τους βοηθούσαν. Δύο ώρες μετά την έναρξη της επανάστασης δολοφονείται  μπροστά από τον Ναό του Αγίου Γεωργίου ο διάκων  Βασίλειος Γκιώνης. Ένας άξιος επαναστάτης από το Λάμποβο του Αργρυροκάστρου. Τον άφησαν άταφο για τέσσερις μέρες μέχρι που έγινε αγνώριστος. Κατά τις πενθήμερες μάχες  όπου 5000 γέγκιδες ήρθαν από την Άνω Αλβανία και περιέζωσαν την πόλη , έπεσαν 114 (μεταξύ των οποίων και 7 γυναίκες) άτομα στην Κορυτσά. Ακολούθησε άγριος διωγμός. Εκδιώχθηκαν οι Έλληνες και μόνο για έναν χαιρετισμό όπως είναι το "καλημέρα" και οι Άθλιοι αλβανίζοντες χριστιανοί χρησιμοποίησαν τα πάντα για να αλλάξουν την ιστορία του τόπου, να εισάγουν την αλβανική ως την μόνη γλώσσα στην εκκλησία κ.α. Στις 24 Ιουνίου 1914 οι αυτονομιακές δυνάμεις υπό την αρχηγία του ταγματάρχου  κ Γεωργίου Τσόντου Βάρδα και του λοχαγού Γεωργίου Μουρατζά μπήκαν στην Κορυτσά θριαμβευτικά δίνοντας ένα τέλος στην Αλβανική αρχή στην Κορυτσά που διήρκησε τέσσερεις μήνες και οκτώ ημέρες. Τα ονόματα των ηρώων από όλη την περιοχή που έπεσαν στην μάχη για την ελευθερία είναι:

Natën e 19 duke u gëdhirë 20 Mars  1914 ditë e Mërkurë filloi kryengritja e helnëve të Korçës kundër forcave shqiptare dhe hollandeze që i ndihmonin. Dy orë pas fillimit të kryengritjes u vra  para Kishës së Shën Gjergjit  dhiakon Vasil Gjioni një kryengritësi i denjë.  U qëllua nga një vrimë. Kishte origjinë nga Labova e Gjirkoastrës. E lanë të pavarosur për katër ditë deri sa nuk njihej më.   Gjatë luftimeve pesëditore ku 5000 gegë erdhën nga Shqipëria e sipërme dhe rrethuan qytetin, ranë në betejë 114 (ndërmjet tyre 7 gra) persona në Korçë. Vrasjet u pasuan nga përndjekjet ndaj helenëve të qytetit të cilët u mbyllën në burg dhe për fjalën “mirëmëngjes” në greqisht. Filoshqiptarët e mjerë gjoja të krishterë përdorën çfarëdo që kishin mundësi që të ndryshonin historinë e vendit dhe të futnin në kisha, si gjuhë të vetme, shqipen etj. Më 24 Qershor 1914 forcat autonome nën udhëheqjen e kolonelit Gjeorgjio Tsontou Varda dhe oficerit Gjeorgi Muratza  hynë në Korçës triumfuese duke i dhënë fund udhëheqjes shqiptare e cila zgjati 4 muaj dhe tetë ditë. Emrat e heronjëve që ranë nga e gjithë zona në luftë për liri janë:

Tabelë e të vrarëve dhe e të maskaruarve nga shqiptarët  gjatë kryengritjes së helenëve të Korçës
1	Heriodiakon Vasil	Gjoni	Epirot
2	Alip	Gjergji Fundo	Korçë
3	Nikola	Kotta	Korçë
4	Dhimitër	Kocijorgji	Korçë
5	Sokrati	Qirjako	Korçë
6	Grigor	Konstandin Orgocka	Korçë
7	Stavro	Adham Orgocka	Korçë
8	Theodhos	Vasil Lubonja	Korçë
9	Haralllamb	Ilia Qesaraka	Korçë
10	Lluka	Vasil Kuku	Korçë
11	Sotir	Mele	Korçë
12	Konstandin	Joan Alabashi	Korçë
13	Anastas	Krosnoridhi	Korçë
14	Nikola	Joan Rëmbeci	Korçë
15	Theodhos	Kristo Milonas	Korçë
16	Konstandin	Kovi Malaveci	Korçë
17	Petro	Puriki	Korçë
18	Nikola	Shipska	Korçë
19	Kristo	Maliqiari	Korçë
20	Dhionis	Kristo Maliqiari	Korçë
21	Llazar	Anastas Kashta	Korçë
22	Rafail	Anastas Boboshtica	Korçë
23	Ilia	Papasotiriu Gjyresi	Korçë
24	Efthim	Llazar Sovjani	Korçë
25	Grigor	Kristo Grabocka	Korçë
26	Andrea	Naum Mborja	Korçë
27	Apostol	Konstandin Bodhica	Korçë
28	Athanas	Karelis	Korçë
29	Vasil	Kristo Skorovoda	Korçë
30	Joan	Polena	Korçë
31	Konstandin	Vasil Gjançi	Korçë
32	Guri	Vani Rizo	Korçë
33	Gjergj	Athanas Lialiazis	Korçë
34	Nikola	Pula	Korçë
35	Vasil	Kristo Civici	Korçë
36	Joan	Treska	Korçë
37	Joan	Anastasiu	Korçë
38	Konstandin	Dhimitri	Kamenicë
39	Anastas	Dhimitri	Bellovodë
40	Irakli	Theodhosi	Bellovodë
41	Ilia	Mano	Bradvicë
42	Adam	Evangjel Sepi	Bradvicë
43	Kristo	Gargara	Bradvicë
44	Petro	Antoniu Dadi	Grapsh
45	Gjergj	Vasil Pipuli	Grapsh
46	Andon	Lionu	Grapsh
47	Nikola	Dhimitri	Malavec
48	Grigor	Joani	Malavec
49	Nikola	Kristo	Pendavinj
50	Nikola	Llambi	Pendavinj
51	Athanas	Tasi	Pendavinj
52	Kristo	Koçi	Pendavinj
53	Konstandin	Nasi	Pendavinj
54	Konstandin	Jani	Pendavinj
55	Papa Vasili		Pendavinj
56	Efthim	Joani	Kalvarës
57	Nikola	Treni	Hoçisht
58	Jakov	Sotir Plaku	Hoçisht
59	Evangjel	Konstandin Tredu	Bilisht
60	Jakov	Vasili	Bilisht
61	Dhimitër	Sotiri	Pojan
62	Dhimitër	Kreshu	Pojan
63	Joan	Boiku	Pojan
64	Vasil	Kolie	Pojan
65	Perikli	Cega	Pojan
66	Llazar	Sotiri	Gjyrez
67	Haralllamb	Kovi	Rembec
68	Ilia	Kristo Nuni	Rembec
69	Athanas	Moni	Rembec
70	Efthim	Moni	Rembec
71	Andon	Nikolla	Tërova
72	Pavllo	Papakristo	Tërova
73	Apostol	Meliu	Tërova
74	Konstandin	Penu	Ormançiflig
75	Filip	Harallamb Viso	Ormançiflig
76	Dhiamand	Josif	Ormançiflig
77	Athanas	Taqe	Ormançiflig
78	Stavro	Luaresi	Mborje
79	Llazar	Theodhor Nasi	Shipskë
80	Gjergj	Anastas Miti	Shipskë
81	Efthim	Gjergj Gusho	Boboshticë
82	Themistokli	Anastasiu	Pumirë
83	Aleks	Vasili	Pumirë
84	Stavro	Gjergj Binziu	Osojë
85	Nikola	Anastasiu	Korçë
86	Thomai	Anastas Vasili	Korçë
87	Eleni	e veja e Josif Manos	Korçë
88	Ksanthipi	e veja e Dhimitër Piperit	Korçë
89	Sofia	Naum Bardhi	Korçë
90	Vasiliqi	bashkëshortja e Aleks Kristos	Korçë
91	Llazar	Nikolla	Skorovodë
92	Grigor	Qirici	Skorovodë
93	Argjir	Sotiri	Skorovodë
94	Llazar	Athanasi	Skorovodë
95	Aleks	Mihail	Skorovodë
96	Aleks	Kristo	Bellush
97	Pandeli	Gjeorgjiu	Bellush
98	Naum	Llazari	Orgockë
99	Gjergj	Anastasi	Gostivisht
100	Anastas	Evangjeli	Gozhdarasda
101	Josif	Gjergji Fundo	Gozhdarasda
102	Sotir	K. Dhimashi	Bezhan
103	Kristo	Athanas Dede	Bezhan
104	Llazar	Athanas Dede	Bezhan
105	Llazar	G. Shtragu	Bezhan
106	Athanas	Zatu	Bezhan
107	Haralllamb	V. Kristo	Lubonja
108	Kosta	Kristo	Lubonja
109	Spiri	Jo. Martini	Borovë
110	Kristo	Gjergj Lina	Borovë
111	Kristo	A. Qiriaqidhi	Rehovë
112	Anastas	Qiriaqidhi	Rehovë
113	Thoma	Panajotu	Rehovë
114	Vasil	Jako	Skorovodë

Πηγή : Τα κατά τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας της πόλεως και επαρχίας Κορυτσάς- Γεωργίου Μπαϊρακτάρη, Τυπογραφείο Π.Α Πετράκου, Αθήναις 1921