Ο Αλβανικός Κομμουνισμός και ο «Κόκκινος Επίσκοπος» (B' Μέρος) - Komunizmi shqiptar dhe "Peshkopi i Kuq" (Pjesa e 2-të)

Ο Νόλι Επίσκοπος και Αρχηγός της Αντιπολίτευσης Κορυτσάς 1923
Noli Peshkop dhe Udhëheqës i Opozitës, Korçë 1923 

Διαβάστε το Α' Μέρος εδώ... Ο Αλβανικός Κομμουνισμός και ο «Κόκκινος Επίσκοπος» *Νικόλαος Α. Σταύρου Καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του Παν/μίου Χάουαρντ της Ουάσιγκτον "Αστική Επανάσταση" και Αριστερή Πολιτική. Από το 1920 έως το 1924, η αλβανική πολιτική θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αδόμητη και απρόβλεπτη. Πέντε υπουργικά συμβούλια, αποτελούμενα από δεσπότες, αρχηγούς οικογενειών και δυτικο-σπουδασμένους  λόγιους, προσπάθησαν να κυβερνήσουν της ακυβέρνητες φατρίες. Ο Νόλι βρισκόταν στο κέντρο του τυφώνα. Από το 1921, είχε ενώσει τις δυνάμεις του με ένα Μουσουλμάνο μπέη, τον Eshref Frashëri, και τον Ahmed Zogu, ο οποίος ήταν αρχηγός μίας μεγάλης φατρίας και αργότερα ίδρυσε το Λαϊκό Κόμμα. Όμως, στις αρχές του 1924, ο Ζώγκου απάλλαξε τον Νόλι από κάθε σημαντικό καθήκον  στο κόμμα, γεγονός που τον ώθησε να στραφεί ακόμη πιο αριστερά. Τελικά ο Νόλι  δημιούργησε ένα νέο κόμμα, το οποία ονόμασε το Κόμμα της Αντιπολίτευσης. Το όνομα του κόμματος αντιπροσώπευε όσα πρέσβευε. Ασκούσε αντιπολίτευση στην πολιτική του Ζώγκου και πάντα έβρισκε λάθη στις ενέργειές των άλλων δύο πολιτικών ομάδων των Τιράνων. Μία από αυτές τις ομάδες, οι Προοδευτικοί, ήταν υπό την αρχηγία  του Shefqet Verlaci που ήταν τα πάντα εκτός από προοδευτικός, μία άλλη ομάδα η Κλίκα, βρισκόταν στο περιθώριο και ήταν πάντα έτοιμη να αλλάξει πορεία, ανάλογα με το που φυσούσε ο άνεμος. Ως ηγέτης του Κόμματος της Αντιπολίτευσης ο Νόλι όρισε την πολιτική του πλατφόρμα στην κοινωνική μεταρρύθμιση, στον εκσυγχρονισμό της αλβανικής  κοινωνίας και στον ίσο καταμερισμό του πλούτου. Η προσέγγισή του αποτελούσε ένα μείγμα του αμερικανικού αρχηγικού μοντέλου του βυζαντινού κληρισμού και του λενινιστικού οπορτουνισμού. Οι περισσότεροι λόγοι του φανέρωναν μια βαθιά αντίδραση κατά της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και μία έντονα μαχητική προδιάθεση. Ο τρόπος ηγεσίας του φανέρωνε μια σημαντική ικανότητα χειρισμού των αντιδράσεων των φατριών, προσαρμογής των τεχνικών της Comintern στις τοπικές συνθήκες και εκμετάλλευσης της διχοτόμησης βορρά-νότου που μάστιζε την αλβανική κοινωνία. Αναλύοντας τα διαθέσιμα στοιχεία, παρατηρούμε σημαντικές ομοιότητες ανάμεσα στις ριζοσπαστικές  προσεγγίσεις του Νόλι και στον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε η Comintern την επανάσταση στην Κίνα κατά τη δεκαετία του 20. Είχε την ικανότητα να χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους υπάρχοντες θεσμούς προκειμένου να "εμφυσά την επανάσταση"  στις μάζες παράλληλα, όμως, αναμείχθηκε έμμεσα η άμεσα στη δημιουργία μαχητικών ομάδων, οι οποίες θα χρησιμοποιούνταν εάν και όποτε χρειαζόταν. Το 1924, ο Νόλι ανέλαβε την εξουσία ως ηγέτης των "δημοκρατικών-αστικών δυνάμεων", με την υποστήριξη τεσσάρων τουλάχιστον ομάδων, οι τρεις εκ των οποίων συνδέονταν άμεσα η έμμεσα με την Βαλκανική Ομοσπονδία. Ήταν η  Bashkimi (Ένωση), η Ora e Maleve (Καιρός των Βουνών), η Dora e Kuqe (Κόκκινο Χέρι) και η Lidhja Ushtarake ( Στρατιωτική Ένωση). Από τις τέσσερεις αυτές ομάδες η Bashkimi θα μπορούσε να θεωρηθεί ο, τι πλησιέστερο στον κομμουνισμό. Ήταν η βασική οργάνωση που έδωσε  νέα ώθηση στο κίνημα του Φαν Νόλι- μία ώθηση προς τα αριστερά, ίσως περισσότερο απ' ό, τι είχε αρχικά σκεφτεί ο ίδιος. Η Bashkimi ιδρύθηκε από ένα νεαρό φοιτητή, τον Avni Rustemi. Είχε γεννηθεί στο Libohova (Αργυροκάστρο) και σπούδασε στα Ιωάννινα, στο Γυμνάσιο της Ζωσιμαίας, όπως και ο υπογράφων το παρόν πολλά χρόνια αργότερα. Οι ρίζες της Bashkimi εμφανίζονται στην Ιταλία, μία χώρα που επισκέφτηκε πολλές φορές ο Rustemi κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '10. Ο κύριος λόγος των ταξιδιών του φέρεται να είναι η δημιουργία άλλων εθνικιστικών ομάδων για την άμυνα της πατρίδας. Μία από αυτές τις ομάδες τις ομάδες ήταν γνωστή ως Atdheu (Πατρίδα) και μία άλλη ως Mbrojtja Kombëtare ( Εθνική Άμυνα). Και οι δύο ενσωματώθηκαν στην Bashkimi , η οποία, έως το 1920, είχε βρει γόνιμο έδαφος και αύξησε σημαντικά τα μέλη  της στο λιμάνι της Αυλώνας. Στη συγκεκριμένη πόλη υπήρχε έντονη παρουσία του ιταλικού στρατού, ο οποίος προάσπιζε  τοα συμφέροντα της Ρώμης στην άλλη ακτή της Αδριατικής. Οι ιταλοί στρατιώτες βρίσκονταν μόνοι, σε μία ερημωμένη περιοχή που είχε μαστίσει η ελονοσία με πεσμένο ηθικό, ήταν έτοιμοι να παρασυρθούν από τα μηνύματα των Μπολσεβίκων και να δεχθούν την "παγκόσμια επανάσταση" του Τρότσκι. Ήταν η εποχή που άρχιζαν να οργανώνονται οι πρώτοι κομμουνιστικοί πυρήνες στην Αλβανία. Η κατάσταση των Ιταλών στρατιωτών ήταν άθλια. Σύμφωνα με το βιογράφο του Ζώγκου, του Joseph Swire, "άλλοι έπασχαν με ελονοσία και άλλοι είχαν χάσει εντελώς  το ηθικό τους από τον κομμουνισμό που παρέλυε τη χώρα". Ο Φ Νόλι με αλβανούς φοιτητές στην Ρώμη (1922) Fan Noli me studentët shqiptarë në Romë (1922)   Ο Roustemi, ατά τις επισκέψεις του στην Ιταλία, έμαθε πολλά από τους Ιταλούς κομμουνιστές. Πίστευε στην επανάσταση και ήταν ικανός να αποφεύγει κάθε πιθανότητα εντοπισμού, αλλάζοντας το όνομά του και τα ονόματα των οργανώσεων στις οποίες άνηκε. Η πιο γνωστή επαναστατική του πράξη ήταν η δολοφονία Esat Pasha Toptani στο Παρίσι το 1920, επειδή είχε συνάψει συμφωνίες με τους Σέρβους που είχαν αρνητικό αντίκτυπο στην Αλβανία. Η οργάνωση του Roustemi αποτέλεσε τον πρώτο σύνδεσμο με την Comintern, αρχικά μέσω της Βαλκανικής Ομοσπονδίας και κατόπιν έχοντας δικούς του ανθρώπους ως πράκτορες της Comintern. Όταν εμφανίστηκε  ο Νόλι στο προσκήνιο, ο Roustemi εντάχθηκε  στο Κόμμα της Αντιπολίτευσης ως "το πιο προοδευτικό μέλος" και έγινε κύριος παράγοντας  της κοινοβουλευτικής ομάδας του Νόλι. Όταν ο επίσκοπος αποφάσισε  να καταλάβει την εξουσία  με "επαναστατικά μέσα", αποσύρθηκε στην πόλη Αυλώνα, όπου ήταν οι ρίζες  και η δύναμη της Bashkimi. Η δολοφονία του Roustemi, όπως θα δούμε παρακάτω, ήταν η σπίθα που χρειάζονταν τα μέλη της ομάδας-μίας ομάδας που ήταν έτοιμη για μία πραγματική επανάσταση, εθνική ή άλλη. Η κατάληψη της εξουσίας ήταν κύριος στόχος, αργότερα θα σκέφτονταν πως να αποκαλέσουν την επανάσταση και τι θα έκαναν την εξουσία που είχαν αποκτήσει. Επανάσταση από Πίσω και από Κάτω. Το αλβανικό κοινοβούλιο που εκλέχθηκε το Μάιο του 1921 προκειμένου να ικανοποιηθεί η Κοινωνία των Εθνών, που ζητούσε μια πλουραλιστική δημοκρατική κοινωνία, διευκόλυνε κατά πολύ την αριστερή πολιτική του Noli. Έως το 1924 είχε καθιερωθεί ως ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης των "προοδευτικών" δυνάμεων, ως γνώστης των κοινοβουλευτικών διαδικασιών και ως προσωποποίηση του ριζοσπαστικού πνεύματος. Πίστευε ότι, εάν μπορούσε να προσφέρει λύση σε βασικά τους προβλήματα των Αλβανών, αυτοί Θα ενώνονταν σε έναν ενιαίο πολιτικό συνασπισμό. Το Θέμα που κυριάρχησε στην πολιτικη του ήταν η αγροτική µεταρρύθµιση και το μοντέλο που ακολουθούσε ήταν αυτό των Μπολσεβίκων. Υπήρχε έντονη αντίδραση από το αλβανικό κοινοβούλιο. Ο ηγέτης του προοδευτικού κόμματος Shefqet Verlaci, ήταν ο µεγαλύτερος γαιοκτήμονας στη χώρα και έλεγχε χιλιαδες αγρότες, που Θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως δουλοπάροικοι. Έως τις αρχές της άνοιξης του 1924, ο Noli, εξαιτίας της ανυπομονησίας του, καταφερε να χασει την υποστήριξη και το σεβασμό του παλαιού του συµµάχου, του Ahmet Zogu. O Zogu είχε αρχίσει να ανησυχεί με τη φιλοσοβιετική στάση του επισκόπου. Ο Noli, που συνέθετε και διέλυε πολιτικούς συνασπισμούς με καταπληκτική ταχύτητα, ενέτεινε το έργο του συντονίζοντας τις δραστηριότητες των τεσσάρων οργανώσεων που αναφέρονται παραπάνω. Κατάφερε να προωθήσει την ιδέα της αγροτικής μεταρρύθμισης στο νότο και τον αντι-σερβικό εθνικισµό στο βορρά. Ήταν βέβαιος ότι η αναμέτρηση με τους πολιτικούς του εχθρούς ήταν αναπόφευκτη χρειαζόταν ένα μόνο καλό πρόσχημα, το οποίο δεν άργησε να έρθει. Στις 4 Φεβρουαρίου 1924 και ενώ η βουλή ασχολείτο µε το ζήτηµα της αγροτικής μεταρρύθµισης και την ανάγκη λήψης «ριζικών λύσεων» για τη βελτίωση των όρων διαβίωσης του λαού, έφθασε το νέο για το θάνατο του Λένιν. Κατόπιν σχετικού αιτήματος του Rustemi, που ήταν µέλος του Κόμματος της Αντιπολίτευσης, τροποποιήθηκε η ηµερήσια διάταξη προκειμένου να μπορέσουν να τιµήσουν «σωστά» τη μνήμη ενός «μεγάλου ανθρωπιστή». Ο Rustemi ζήτησε να τηρηθεί ενός λεπτού σιγή και υπενθύµισε στους υπόλοιπους βουλευτές τα έργα του Λένιν: «Γνωρίζετε καλά, κύριοι, ότι ο Λένιν υπερασπίστηκε την υψηλή αρχή του ουμανισμού- ήταν ο πρώτος που κήρυξε παράνοµη τη μυστική συνθήκη του 1 9 1 5 που προέβλεπε τη διάλυση της Αλβανίας» Το κοινοβούλιο έκανε δεκτό το αίτημα του Rustemi. O Noli χειροκροτούσε τις προοδευτικές δυνάμεις και άλλα μέλη σηκώθηκαν για να τιμήσουν τον Μπολσεβίκο ηγέτη. Οι προβλεπόμενες συζητήσεις δεν συνεχίστηκαν  γεγονός που προκάλεσε την έντονη αντίδραση των βουλευτών της βορείου Αλβανίας, οι οποίοι αρνούνταν να δεχθούν τις διαρκείς παραβιάσεις της διαδικασίας και τη μετατροπη του κοινοβουλευτικού σώματος σε προπαγανδιστικό φόρουµ για τον Λένιν. Η αντίδραση αυτή έφερε αναταραχή και ανησυχία, υποχρεώνοντας τον προεδρεύοντα να διακόψει τις εργασίες έως ότου επικρατούσε κα πάλι ηρεμία. Όμως, η ενέργεια του Rustemi είχε προκαλέσει επαναστατική Θέρμη σε όλη τη χώρα και πολλοί κοινοβουλευτικοί συμφωνούσαν µε τις απόψεις του. Ένα μέλος της Bashkimi, που είχε ενθουσιαστεί από την επαναστατική ρητορία του Rustemi και επιθύμησε να μιμηθεί το επαναστατικό πνεύμα του Λένιν, αποφάσισε να δημιουργήσει την αλβανική έκδοση για την ταξική πάλη πυροβόλησε κατά του Ahmet Zogu, o οποίος υπηρετούσε ως πρωθυπουργός και υπουργός Εσωτερικών. Καμιά από τις δύο σφαίρες που έριξε δεν βρήκε το στόχο της. Η απόπειρα, όμως πέτυχε τον πολιτικό της στόχο: μία κυβερνητική κρίση που θύµιζε κατά πολύ τα γεγονότα στην Duma επί πρωθυπουργίας Alexander Kerenski στη Ρωσία. Η κρίση διήρκησε έξι εβδομάδες. Ο αντίκτυπος της απόπειρας δολοφονίας του Zogu περιορίστηκε όταν ο ηγέτης του Προοδευτικού Κόμματος, Verlaci, κατάφερε να σχηµατίσει κυβέρνηση «εθνική ενότητας», στην οποία κλήθηκε να συμμετάσχει και ο Noli. Λίγο αργότερα, οι EL. Colemann και G.B. de Long, δύο Αμερικανοί τουρίστες (ο ρόλος και η παρουσία των οποίων στα Τίρανα παραµένει μυστήριο) βρέθηκαν δολοφονημένοι. Δύο εβδοµάδες αργότερα, ο Rustemi δολοφονήθηκε µέσα στο κοινοβούλιο. Όλοι θεώρησαν ότι ήταν μία πράξη που κατευθύνθηκε από τον Zogu. O Noli άρπαξε την ευκαιρία που του προσέφεραν οι δολοφονίες. Πίεσε την κυβέρνηση να παραιτηθεί και υποκίνησε τις αριστερές οργανώσεις να κάνουν την κίνησή τους στην πολιτική τους βάση, τη Vlora. Τα μέλη της Bashkimi ήταν έτοιµα να εκδικηθούν το θάνατο του πρώην ηγέτη τους, Rustemi , η Dora e Kuqe, υπό την αρχηγία του Qazim Koculi, ζήτησε από τους οπαδούς της να προετοιμαστούν για την επανάσταση… και η Ora e Maleve είπε στα µέλη της ότι είχε φθάσει η «ώρα. των βουνών» για την πραγματοποίηση της επανάστασης. Ο ηγέτης της ομάδας, Luigj Gurakuqi, που υπηρετούσε ως υπουργός στην κυβέρνηση συνασπισμού του Verlacί, έδωσε το σύνθημα. Αποσύρθηκε στην πόλη Shkoder, στη βόρειο Αλβανία και ζήτησε από τους οπαδούς τον να προετοιμαστούν για ανταρτοπόλεμο, σε περίπτωση που αποτύγχανε η κατά μέτωπο επίθεση στα Τίρανα. Εκτός από τις τρεις αυτές οργανώσεις και προφανώς σύμφωνα με τις οδηγίες της Comίntern, ο Νοlί δημιούργησε - στα χαρτιά μόνο - τη Lίdhja Ushtarake, μία οργάνωση που έδινε την εντύπωση ότι o στρατός και η αστυνομία εγκατέλειπαν το βυθιζόμενο σκάφος και στρέφονταν υπέρ του Noli. Ήταν μία κλασική εφαρμογή της τακτικής του Τρότσκι πριν το πραξικόπημα της 7ης Νοεμβρίου 1917. Ο Noli και τα µέλη του κοινοβουλίου που τον υποστήριζαν, ζήτησαν - από την απόσταση ασφαλείας που τους έδινε ή Vlora - την παραίτησή της κυβέρνησης. Η Vlora επιλέχθηκε για συμβολικούς λόγους, καθώς ήταν η πόλη στην οποία διακηρύχτηκε η ανεξαρτησία της Αλβανίας το 1912. Τελικά η κυβέρνηση Verlaci υπέκυψε στην πίεση και παραιτήθηκε στις 16 Ιουνίου 1924. Η προσπάθεια του Ηλία Βρυώνη να σχηματίσει νέα κυβέρνηση απέτυχε Η Vlora ελεγχόταν από την Bashkimi και υποστηριζόταν από τη Στρατιωτική Ένωση, ενώ η σηµαντική πόλη Gheg ελεγχόταν από την Ora e Maleve, της οποίας ηγείτο ο Gurakuqi. H «κοινοβουλευτική» οµάδα της Κορυτσάς, ελπίζοντας ότι θα μπορούσε να προφυλάξει τον ελληνορθόδοξο πληθυσµό της νοτίου Αλβανίας και να περιορίσει τη μαζική έξοδό του προς την Ελλάδα λόγω του φόβου μουσουλμανικών επιθέσεων, αρχισε διαπραγματεύσεις με τον Noli για το σχηματισμό προοδευτικής κυβέρνησης. Η κατάσταση που επικράτησε στην Αλβανία το καλοκαίρι του 1924 θα µπορούσε να χαρακτηριστεί χαώδης, αλλά επρόκειτο για ένα καλά σχεδιασµένο χάος. Ο Noli ήταν ίσως ο μόνος που ήλεγχε τα γεγονότα και συντόνιζε όλες τις δυνάμεις για την επίτευξη του τελικού του στόχου - την κατάκτηση της εξουσίας. Οι υποστηρικτές του - ο Gurakuqi, o Koculi, o Stavro Vishnajaku (που είχε διαδεχθεί τον Rustemi στην Bashkimi) και ο Rexhep Shalla της Στρατιωτικής Ένωσης - είχαν κάνει καλά τη δουλειά τους είχαν παραλύσει τη χώρα, είτε με οργανωμένες επιθέσεις σε πόλεις και χωριά είτε με την κυκλοφορία φηµών που έσπειραν τον πανικό και οδηγούσασν σε ένα λαϊκό αίτηµα για το σχηματισµό μιας κυβέρνησης που θα καταλάβαινε τα προβλήματα της χώρας. Μετά την απόπειρα δολοφονίας κατά του Zogu, τη δολοφονία του Rustemi και τις ανεξήγητες δολοφονίες των δύο Αμερικανών «τουριστών», ο Noli έθεσε στο επίκεντρο των πολιτικών του πιστεύω το διεθνή σεβασμό και την επικράτηση του νόµου και της τάξης. Η στρατηγική του - επανάσταση από πάνω σε συνδυασμό με την επανάσταση από κάτω- ήταν επιτυχής. Ένοπολοι άνδρες κινούνταν προς τα Τίρανα από τον βορρά και το νότο. Στις 16 Ιουνίου 1924, η κυβέρνηση Vërlaci έφυγε από την πρωτεύουσα ορισμένα από τα μέλη της κατέφυγαν στην Ιταλία ενώ άλλοι στο Βελιγράδι. Οι νικητές  ζήτησαν από τον Νόλι να σχηματίσει  κυβέρνηση και σύντομα έγινε πρωθυπουργός της Αλβανίας ως επίσκοπος της Αλβανικής Ορθόδόξης Εκκλησίας. Ήταν έτοιμος να αντιμετωπίσει την πρόκληση και να φέρει την επανάσταση στην αλβανική κοινωνία. Ο Νόλι με τους υπουργούς της κυβέρνησης του. Noli me ministrat e qeverisë së tij. 1924 Το υπουργικό συμβούλιο του Noli αποτελείτο από σημαντικά στελέχη των τεσσάρων οργανώσεων. Έχοντας επιτύχει τους δύο κυριότερους στόχους του - την εθνικοποίηση της εκκλησίας και την ανάληψη της πολιτικής εξουσίας - προχώρησε στο σχεδιασµό ενός προγράμματος που ήταν φανερά επηρεασμένο από την Bashkimi, η οποία, από το 1924, ήταν υπό την επιρροή της Comintern και της Βαλκανικής Ομοσπονδίας. Σύντομα όλοι συνειδητοποίησαν ότι το πρόγραμμα του Noli ήταν πολύ ριζοσπαστικό για την Αλβανία και θα αποτύγχανε. Επίσης ο επίσκοπος κατάλαβε ότι, προκειμένου να διατηρήσει την εξουσία, θα έπρεπε να γίνει ένας «Κόκκινος» επίσκοπος, που θα ερφαρμόζει την τακτική του Λένιν. Την ημέρα που ο Noli έμπαινε στα Τίρανα ως Πρωθυπουργός της επαναστατικής κυβέρνησης, η Bashkimi δημοσιοποίησε το δικό της προοδευτικό πρόγραμμα. Περιλάμβανε πέντε κύρια, αλλά ιδιαίτερα αφηρημένα σημεία: 1) εφαρμογή "πραγματικής δημοκρατίας", που θα παραμερίζει τους γαιοκτήμονες και τους "εκμεταλλευτές" του λαού, 2) "παραδειγματική τιμωρία" που όσων ευθύνονται για την εμφύλια διαμάχη , 3) "εκκαθάριση του κράτους από τους προδότες" , 4) αφοπλισμός του πληθυσμού, και 5) αγροτική μεταρρύθμιση  και διασφάλιση  της "γενικής ευημερίας"  του αγροτικού πληθυσμού. Λέγοντας "παραδειγματική τιμωρία" η οργάνωση εννοούσε την εκτέλεση των πολιτικών της αντιπάλων. Επίσης, η Bashkimi απαίτησε "να μην επιτραπεί ποτέ στους προδότες που θα φύγουν να επιστρέψουν στην Αλβανία". Ο Noli υιοθέτησε όλα τα αιτήματα της Bashkimi και προσέθεσε μερικές από τις ριζοσπαστικές του ιδέες. Οι «προοδευτικές μεταρρυθμίσεις» του περιλήφθηκαν σε μία διακήρυξη που αναπτύχτηκε σε είκοσι ένα σημεία και επικεντρωνόταν στον ιδεαλισμό του Wilson και στο αγωνιστικό πνεύμα του Λένιν. Πίστευε ότι… αυτός ο συνδυασμός Θα απέτρεπε τις αρνητικές κριτικές από την Αριστερά και τη Δεξιά. Όμως, ήταν εμφανείς ότι οι ιδέες του Noli στρέφονταν περισσότερο προς την αριστερά. Κήρυξε το καθεστώς του «επαναστατικό» και εκδήλωσε την πρόθεσή του να παραµείνει στην εξουσία όσο χρειαζόταν µέχρι να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις για τη δημοκρατία. Δεν θα διενεργούσε εκλογές έως ότου εφαρμόζονταν τα είκοσι ένα σηµεία. Παράλληλα, δήλωσε ότι σκόπευε να συνεργαστεί με όλα τα κράτη προκειµένου να βελτιωθεί η διεθνής εικόνα της Αλβανίας. Διεθνής Εξέδρα Η πρώτη μεγάλη και µοιραία, απόφαση του Noli ήταν η αναγνώριση της Σοβιετικής Ένωσης. Η απόφασή του πάγωσε την πολιτική ηγεσία της Σερβίας και προκάλεσε έντονη ανησυχία στους Βρετανούς. Η Αλβανία, το νεότερο κράτος των Βαλκανίων, είχε προβεί σε αναγνώριση του καθεστώτος των Μπολσεβίκων. Οι πρώτοι Σοβιετικοί διπλωμάτες που έφτασαν στα Τίρανα ήταν πράκτορες της Comintern, βουλγαρικής καταγωγής, που πίστευαν ότι το πρωταρχικό τους καθήκον ήταν η εφαρµογή των σχεδίων της Βαλκανικής Ομοσπονδίας, όπως είχαν επινοηθεί από τον Dimitri Manuilski της Comintern κατά την Πέμπτη Συνέλευση της Βαλκανικής Κομµουνιστικής Ομοσπονδίας (BCF) που πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα, το Δεκέμβριο του 1923. O Manuilski πίστευε ότι η BCF μπορούσε να  αποτελέσει την κινητήρια δυναµη για μια παν-βαλκανική επανάσταση, στην οποία η Αλβανία θα έπαιζε σημαντικό ρόλο καθώς υπήρχαν αλβανικές μειονότητες σε δύο γειτονικά της κράτη, τη Σερβία και την Ελλάδα. «Γι, αυτό το λόγο», δήλωσε ο Manuilski κατά τη διάρκεια της Συνέλευσης, «η τρίτη Κομμουνιστική Διεθνής υιοθετεί το σύνθημα «για μία αυτόνοµη και ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη". Ο Νόλι αμέσως μόλις κατέλαβε την εξουσία στα Τίρανα ως "ηγέτης μίας αστικής επανάστασης" στράφηκε ακόμη περισσότερο προς τα αριστερά, προκαλώντας έντονες ανησυχίες στα γειτονικά του κράτη και στις δυτικές δυνάµεις. Οι ηγέτες της Bashkimi και της Dora e Kuqe έλεγχαν την κυβέρνηση. Όπως και ο Λένιν, o Noli έπρεπε να αντιµετωπίσει πρώτα την οικονοµικη κατάσταση, η οποία επιδεινωνόταν από την εμφύλια διαμάχη και την επικράτηση του χάους. Στις αρχές Σεπτεμβρίου 1924, πηγε στη Γενεύη, για να ζητήσει δάνειο από την Κοινωνία των Εθνών προκειµένου να σώσει τον αλβανικό πληθυσμό που λιμοκτονούσε. Χτύπησε, όμως, τη λάθος πόρτα, τη λάθος στιγμη. Οι επαναστατικές δυνάμεις του Noli είχαν καταργήσει το κοινοβούλιο και ο ίδιος δεν ήταν έτοιμος να διεξάγει εκλογές. Γνώριζε ότι οι αντίπαλοί του θα χρησιμοποιούσαν τη βουλή ως ορμητήριο για την εξαπόλυση επιθέσεων κατά της επαναστατικής του κυβέρνησης. Ο Noli εξέφρασε την έκπληξη του όταν η Κοινωνία των Εθνών αρνήθηκε να του παραχωρήσει το δάνειο «διότι εκπροσωπούσε μία επαναστατική κυβέρνηση ενός κράτους που δεν είχε κοινοβούλιο». Ο Noli στην ομιλία του στην Κοινωνία των Εθνών δεν έκρυψε την αποδοκιµασία για τους κοινοβουλευτικούς: «Γνωρίζετε τι είναι ένα κοινοβούλιο», ρώτησε. «Φυσικά και γνωρίζετε. Θα πρέπει όµως να µάθετε τι πιστεύω εγώ. Το κοινοβούλιο είναι ένας χώρος στον οποίο συναντιούνται άκαρδοι πολιτικοί για να τεµαχίσουν τους συµπατριώτες τους, µια αίθουσα γεμάτη από δηλητηριώδη αέρια, από ασφυξιογόνα αέρια, από αέρια που προκαλούν γέλιο και κλάµα, και από όλα τα άλλα αέρια που χρησιμοποιήθηκαν κατά τον τελευταίο πόλεμο προκειµένου να δοθεί τέρµα στους προηγούμενους πολέμους και να σταθεροποιηθεί η ειρήνη, η ειρήνη για την οποίοι συζητάµε» Αναφερόµενος στον Λένιν, ο Noli άφησε να εννοηθεί ότι θα εγκαθιδρύσει… «τη δημοκρατία µια για πάντα» όταν θα έχει δηµιουργήσει η επανάστασή του τις «κατάλληλες συνθήκες». Τότε, θα διεξάγει εκλογές διότι «εσείς επιµένετε», αλλά δεν πρόκειται να το πράξει πριν υπάρξουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις. Παράφρασε, µάλιστα τα λεγόμενα του Λένιν, αναφέροντας: Αφού επιμένετε, είμαστε διατεθειμένοι να διεξάγουμε νέες εκλογές και να συγκαλέσουμε αυτή την πανούκλα, αυτό τον όλεθρο, αυτή την φρικτή προκατάληψη, το Κοινοβούλιο, ύστερα από δύο ή τρία χρόνια πατερναλιστικής κυβέρνησης. Στο γραφείο της αλβανικής αντιπροσωπείας στην Κοινωνία των Εθνών,ο Φαν Νόλι, ο L. Gurakuqi και ο B. Blinishti (Γενεύη, Σεπτέμβριος 1924) - Në zyrat e përfaqësisë shqiptare në Lidhjen e Kombeve, Fan Noli, Luigj Gurakuqi dhe B Blinishti (Gjenevë Shtator 1924) H Μεγάλη Βρετανία εξέλαβε τα λόγια τον Νολί ως απειλή δημιουργίας ενός λενινιστικού καθεστώτος στη χώρα και ανακάλεσε τον πρεσβευτή της στα Τίρανα, Sir Η.C.R. Ayres. Οι Σέρβοι και οι Ιταλοί, εξίσου ανήσυχοι από την πορεία των πραγμάτων, ενθάρρυναν τους αντιπάλους τον Νολί που είχαν βρει καταφύγιο στις χώρες τους να ανατρέψουν το καθεστώς του. O Νολί υπηρέτησε ως πρωθυπουργός από τις Ι6 Ιουνίου έως τις 25 Δεκεμβρίου 1924 -λίγο λιγότερο από έξι μήνες. Δεν έκανε ουσιαστικές αλλαγές στο κοινωνικό και οικονομικό σκηνικό, αλλά άφησε πίσω τον μεγάλη πολιτική αναταραχή. Η έντονη πίστη την στην επανάσταση των Μπολσεβίκων τον έκανε να συνάψει στενές σχέσεις με τη Μόσχα, αν και γνώριζε ότι το πρόγραμμά τον θα πραγματοποιούνταν μόνο εάν είχε καλές σχέσεις με όλα τα κράτη. Ο πρώτος πρεσβευτής των Μπολσεβίκων, ο Mikhail Krakvίetsky, ανέλαβε τα καθήκοντά του στις αρχές Δεκεμβρίου 1924. Πριν από τον Krakovίetsky, είχαν φτάσει στα Τίρανα ηγετικά στε­λέχη της Μακεδονικής Επιτροπής, που αποτελούσε ένα άλλο παρακλάδι της Βαλκανικής Ομοσπονδίας και της Comintern. Στο κοινωνικό πρόγραμμα, ο Νολί αντέγραφε πολλά σημεία από τον Λένιν. Η πρώτη του ενέργεια ως πρωθυπουργός ήταν να ορίσει ότι όλοι οι αιρετοί κοινοτικοί αξιωματούχοι θα ήταν «υπάλληλοι τον κράτούς», εκτός εάν υπήρχαν υπόνοιες ότι ήταν οπαδοί τον Ζοgυ, οπότε και θα αποσύρο­νταν από τις θέσεις τους. Προκειμένου να εξακριβώσει τα πιστεύω τους, ε­φεύρε ένα μηχανισμό που μετρούσε ταν πατριωτισμό και ταν αλβανισμό τους. Η κλίμακα ξεκινούσε από το έξι και τελείωνε στο δέκα (άριστα). Εξάλ­λου, παρά τη δύσκολη οικονομική κατάσταση της χώρας, προχώρησε στη δημιουργία μιας αστυνομικής/ στρατιωτικής δύναμης που αποτελείτο από 6.900 άνδρες. Η δύναμη αυτή ονομάστηκε Λαϊκός Στρατός και χρηματο­δοτήθηκε από την κατάσχεση των περιουσιών των αντιπάλων τον Νολί. Η ταξική πάλι είχε όντως αρχίσει. Προκειμένού να ικανοποιήσει τα αιτήματα της Bashkίmί και της Στρα­τιωτικής 'Ενωσης για «παραδειγματική τιμωρία» όσων ευθύνονταν για τη διαφθορά και την εμφύλια διαμάχη, ο Νολί ανακοίνωσε ότι σημαντικοί πολιτικοί ηγέτες - μεταξύ αυτών οι Verlacί, Ζοgυ και Βρυώνης - θα τι­μωρούνταν με θανατική ποινή, εάν ποτέ επέστρεφαν στην Αλβανία. Όπως αναφέρει και ο Swίre, η πράξη αυτή ήταν ένα μεγάλο λάθος τον Νολί: H πράξη της κυβέρνησης να ορίσει πολιτικό δικαστήριο για να ξεφορ­τωθεί τους πολιτικούς της αντιπάλους ήταν ένα μεγάλο λάθος... Πρόκειται για μία καθαρά προκλητική ενέργεια που θα δημιουργούσε περαιτέρω προβλήματα και θα έδινε κίνητρο σε όσούς καταδικάστηκαν και σε όσους βρίσκονταν στην εξορία να προσπαθήσουν να ανατρέψουν την ισχύουσα τάξη πραγµάτων. Στη μανία της να εξαλείψει τους πολιτικούς της αντιπάλους και επιθυμώντας να ενισχύσει την επανάσταση, η κυβέρνηση βάλθηκε σε µία «τακτική ερήµωσης». Επίσηµα έγραφα ανέφεραν το κάψιµο των σπιτιών των πολιτικών της αντιπάλων, τη φυλάκιση άλλων και τις ανεξιχνίαστες δολοφονίες «υπερασπιστών του παλαιού καθεστώτος» από «αγνώστους». Το πιο φιλόδοξο σχέδιο του Νoli, το οποίο τέθηκε σε εφαρµογή αμέσως µόλις ανέλαβε την εξουσία, ήταν η συγγραφή εκ νέου όλων των σχολικών βιβλίων και η υιοθέτηση ενός τεστ αξιολόγησης και επιλογής των δασκάλων. Στόχος του ήταν να περάσει τη δική του άποψη για τον αλβανισμό στα σχολεία και, εν συνεχεία, να μπορέσει να αποδιώξει την ελληνική επιρροή. Η αναθεώρηση της αλβανικής ιστορίας συνοδεύτηκε από συλλήψεις διαφωνούντων δασκάλων και από μία δεύτερη, ακόµη μεγαλύτερη, έξοδο µορφωμένων κατοίκων της χώρας µε ελληνική καταγωγή, οι οποίοι φοβούνταν για τις ζωές τους". Ενώ η κυβέρνηση του Noli ήταν απασχολημένη µε τη δημιουργία μίας ιδεολογίας που θα συνδύαζε το λενινισμό με τον αλβανισμό, στελέχη της Comintern, της Βαλκανικής Ομοσπονδίας, της Μακεδονικής Επιτροπής και του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας έκαναν περιοδείες σε ολόκληρη τη χώρα προκειμένου να βρουν οπαδούς". Ο Noli είχε ζητήσει από το νέο πρεσβευτή της Σοβιετικής Ένωσης να στείλει στην Αλβανία «μία εμπορική και τεχνική αντιπροσωπία» για την εξεύρεση πεδίων οικονομικής συνεργασίας. Η παρουσία της σοβιετικής «εμπορικής και τεχνικής αντιπροσωπίας» στα Τίρανα το 1924 δημιούργησε έντονες ανησυχίες στα γειτονικά κράτη. Κυρίως όμως, η σοβιετική παρουσία ανησύχησε ακόμη και τους μετριοπαθείς πολιτι­κούς της Αλβανίας που είχαν την πρόθεση να δώσουν στον Νολί τη δυνατό­τητα να εφαρμόσει τις ιδέες του. Λίγοι, όμως, είχαν την πρόθεση να αντιτα­χθούν ανοιχτά στη φίλοσοβιετική τον στάση. Είχε καταφέρει να πάρει με το μέρος τον αρκετούς Αλβανούς, γεγονός που διασφάλιζε τη διατήρησή τον στην εξουσία. 'Ενας από τους παλαιότερους φίλους και συμμάχους τον Νολί, ο Eshref Frasheri, συνόψισε το δίλημμα που αντιμετώπιζαν πολλοί και ανα­φέρθηκε στον αντίκτυπο των στελεχών της Σοβιετικής 'Ενωσης και της Cο­mintern που δρούσαν κάτω από την προστατευτική ομπρέλα τον Νολί. Μιλώντας στη νέα συντακτική συνέλευση, που συστάθηκε μετά την εκδίωξη τον επισκόπου,  O Frashëri δήλωσε: «Θα ήταν δυνατόν να μας επιτρέψει η Ευρώπη και η Αγγλία, που τόσο έ­ντονα κατηγόρησε τη Γαλλία επειδή δέχτηκε το Σοβιετικό πρεσβευτή δίχως την προηγούμενη συμφωνία της, να δημιουργήσομε ένα κέντρο μπολσεβικισμού; Εάν είχε δημιουργηθεί ένα τέτοιο κέντρο στην Αλβανία, ,θα ήταν "βέβαιο ότι θα είχε επεκταθεί στα Βαλκάνια και από τα Βαλκάνια σε ολόκληρη την Ευρώπη. 'Εάν, εμείς, από την ακτή της Αδριατικής, θα είχαμε μετατραπεί στην μπολσεβική φωλιά της Ευρώπης». Το τέλος τον Έπους 0 Νολι έφυγε από την Αλβανία κατά τον ίδιο τρόπο με τον οποίο είχε ανα­λάβει την εξουσία: μέσω ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος, το οποίο οργα­νώθηκε από τον κύριο αντίπαλό τον τον Ahmet Ζοgυ ο οποίος, τέσσερα χρό­νια αργότερα, αυτοανακηρύχθηκε βασιλιάς της Αλβανίας και βασίλευσε έως το Ι939 ως Ζοg Ζ. Ζοgυ. 0 Zogu είχε καταφύγει στο Βελιγράδι, απ' όπου κα­τάφερε να εκμεταλλευτεί την εσωτερική δυσαρέσκεια και την Κόκκινη Απειλή και να τις στρέφει κατά τον Νολι. Είναι υπερβολή να θεωρούμε ότι η αναγνώριση της Σοβιετικής `Ενωσης και η παρουσία πρακτόρων της Comintern αποτέλεσαν τούς κύριους λόγους για την πτώση τον Noli. Υπήρχαν και άλλοι παράγοντες που έκαναν την πο­λιτική του τακτική απαράδεκτη. Η Αλβανία ήταν μία καθαρά παραδοσιακή κοινωνία, που δεν ήταν σε θέση να καταλάβει να δεχθεί νέες ιδεολογίες. Και δεν υπάρχει καμιά αµφιβολία ότι η σοβιετική παρουσία ένωσε τους εχθρούς του επισκόπου. Ο Zogu, που µόλις και μετά βίας κατάφερε να ξεφύγει από το πραξικόπημα του 1924, προετοίμασε την επιστροφή του με τη βοήθεια ενός περίεργου συνδυασμού δυνάμεων και με τη σερβική χρηματοδότηση. Κατά παράξενη τύχη, οι στρατιώτες που επέζησαν από το Λευκό Στρατό του Wrangel, ύστερα από την ήττα τους στο ρωσικό εμφύλιο πόλεµο, κατέφυγαν στη Σερβία. Εκεί, τέθηκαν στη διάθεση του Zogu, o οποίος ενίσχυσε τις δυνάμεις του με γνήσιους Ghegs από το Κοσσυφοπέδιο. Οι τελευταίοι, γνωστοί από την έντονη πίστη τους στις παραδοσιακές αρχές, ήθελαν να αποκτήσουν δύναμη στα Τίρανα. Οι εξακόσιοι άνδρες του Zogu, εξοπλισµένοι και καθοδηγούμενοι εν μέρει - από αξιωματούχους του γιουγκοσλαβικού στρατού και του Λευκού στρατού, εισήλθαν στα Τίρανα την παραμονή των Χριστουγέννων του 1924. Ο Noli και οι υποστηρικτές του τράπησαν σε φυγή. Ο επίσκοπος, με αρκετούς υποστηρικτές του και ένα σημαντικό μέρος του αλβανικού θησαυροφυλακίου, βρήκαν καταφύγιο στην Ιταλία. Κατέληξαν στη Βιέννη, όπου σχηµάτισαν την πρώτη αλβανική οργάνωση που ελεγχόταν από την Comintern, την Εθνική Επαναστατική Επιτροπή. Ο ρόλος του Νόλι ως προάγγελος του αλβανικού κομμουνισμού διαγράφηκε από το καθεστώς Χότζα και τάφηκε κάτω από την πολιτική του εθνικισμού, η οποία προσέφερε τη δική της "διαλεκτική ερμηνεία" της δεκαετίας του '20. Το 1927, ο Νόλι εγκαταστάθηκε εκ νέου στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μέχρι τότε ελάχιστοι από τους αναρχικούς του φίλους εξακολουθούσαν να τον σέβονται. Η εικόνα που είχε σχηματιστεί γι' αυτόν, ως ριζοσπαστικός ιερέας, ως επίσκοπος και τυχοδιώκτης που έψαχνε να βρει τις εθνικές του ρίζες, τον καταδίωκε σε όλη του τη ζωή. Το 1930, ακόμη και ο στενός του φίλος  Faik Konica θεώρησε υποχρέωσή του να "διορθώσει" το κεφάλαιο Φαν Νόλι της αλβανικής ιστορίας. Σε άρθρο που δημοσίευσε στην Dielli ο Κονίτσα εξαπέλυσε ανοιχτή επίθεση κατά του επισκόπου: Ένας ξένος μας ξεγέλασε• κάποιος που δεν γνωρίζαμε παρά μόνο από τα παραμύθια που μας έλεγε για ένα Χριστιανό και έναν Αλβανό που ονομαζό­ταν Fan Νοli... 'Ηταν ένας βρόμικος  χαρακτήρας που κατάφερε να μας διαι­ρέσει· ένας άνθρωπος που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε Τούρκο, Αρμένιο, Αραβα ή οτιδήποτε άλλο, εκτός από Αλβανό». Η ανάληψη της εξουσίας από ταν επίσκοπο Fan S. Νολί το Ι924 έφερε την πρωτόγονη αλβανική κοινωνία στην δίνη της Comintern και δημιούρ­γησε τα πρώτα κομμουνιστικά στελέχη της Αλβανίας. Οι άνδρες τον Νο1ί σκόρπισαν στα τέσσερα σημεία της Ευρώπης• άλλοι κατέληξαν στη Μόσχα και άλλοι υπηρέτησαν στην Camίntern στη Μέση Ανατολή και στα Βαλκά­νια. Ελάχιστοι γύρισαν στην πατρίδα τους, όταν τελικά ιδρύθηκε το κομμου­νιστικά κόμμα της Αλβανίας το 1941. Όσο για τον Νο1ί, οι γνώμες θα εξακο­λουθούν να διχάζονται. Το αλβανικό κομμουνιστικό καθεστώς τον χαρακτή­ρισε πατριώτη, οραματιστή και ηγέτη της «αστικής επανάστασης» που προηγήθηκε της πραγματικής επανάστασης. Σύμφωνα με τον Αλβανό συγγραφέα  Rajar Selenίca, ο Νο1ί: «Ηταν φιλελεύθερος, κληρικός, συντηρητικός, κομμουνιστής, Μπολσεβίκος, εθνικιστής, διεθνιστής, αναρχικός και οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να προσφέρει ο κόσμος σε κάποιον που έχει έναν τίτλο κε ένα πόντιουμ»5' . Όμως, τα ιδεολογικά παιδιά του Νο1ί δεν τον ξέχασαν όταν ανέλαβαν την εξουσία Το κομμουνιστικό καθεστώς που κυβερνούσε το νεότερο και το μικρότερο κράτος των Βαλκανίων, σε μία Κίνηση σεβασμού και αναγνώρισης της «ιστορικής τον συνδρομής» προς το αλβανικό έθνος (και προφανώς για να νομιμοποιηθεί), ζήτησε από τον Fan Νο1ί την άδεια να περιληφθεί το όνομά του στους υποψήφιούς για την Λαίκή Συνέλευση στις πρώτες εκλογές  μετά τον πόλεμο, το Ι946. O Νο1i αρνήθηκε. Όταν, όμως, ανακοινώθηκε η σύνθεση της πρώτης κομμουνιστικής κυβέρνησης στην Αλβανία, ο επίσκοπος ενημέρωσε τους αξιωματούχους τον Στέιτ Ντιπάρτμεντ και, με φυσικό τρόπο, δήλωσε «Είναι όλοι παιδιά μας» Ετοίμασε ΠΕΛΑΣΓΟΣ ΚΟΡΥΤΣΑΣ. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την αναφορά στην πηγή.  Δημοσιεύεται για πρώτη φορά στο Πελασγός Κορυτσάς. Βορειοηπειρωτικά Τόμος Γ' Ιωάννινα 2012 σελ .9-40

Lexoni pjesën e1-rë duke klikuar këtu.. Komunizmi shqiptar dhe "Peshkopi i Kuq". *Nikolaou A. Stavrou Pedagog i Shkencave Politike në Universitetin Howard Washington DC “Revolucioni Qytetar” dhe Politika e Majtë Që prej vitit 1920 deri në vitin 1924, politika shqiptare do të mund të karakterizohej pa konstrukt dhe e pa parashikueshme. Pesë komisione ministrore, të përbëra nga dhespotë, udhëheqës familjesh dhe dijetarë të studiuar në perëndim, u përpoqën që të qeverisin fiset e paqeverisësshme. Noli gjendej në mes të taifunit. Që prej vitit 1921, kishte bashkuar forcat e tij me një prej bejlerëve myslymanë, Esherf Frashërin, dhe Ahmet Zogun i cili ishte udhëheqës i një familje të madhe  dhe më vonë themeloi Partinë Popullore. Por, në fillimet e vitit 1924, Zogu çliroi Nolin nga çdo lloj detyre të rëndësishme në parti, fakt ky që e udhëzoi që të kthehej akoma më majtas. Në fund Noli krijoi një parti të re, të cilën e quajti Partia e Opozitës. Emri i partisë përfaqësonte dhe atë që besonte. Ushtronte opozitë në politikën e Zogut dhe gjithmonë gjente gabime tek veprimet e dy gurpeve të tjera politike të  Tiranës. Një prej këtyre grupeve, Përparimtarët, ishin nën udhëheqjen e Shefqet Vërlacit që ishte gjithçka tjetër përveç se përparimtar, një gurp tjetër Klika, gjendej e izoluar dhe gjithmonë e gatshme që të ndryshojë orientim, sipas parimit nga fryn era. Si udhëheqës i Partisë së Opozitës Noli caktoi platformën e tij Politike në reformën shoqërore, në modernizimin e shoqërisë shqiptare dhe në ndarjen e drejtë të pasurisë. Përqasja e tij përbënte një mik i modelit udhëheqës amerikan, të kerlikizmit bizantin dhe të oportunizmit leninistik. Shumica e ligjëratave të tij tregonin një reagim të thellë ndaj demokracisë parlamentare dhe një predispozitë të theksuar luftarake. Mënyra e udhëheqjes së tij tregonte një aftësi të rëndësishme në aftësinë e menaxhimit të reagimeve, të përshtatjes së teknikave të Comintern (Kominternit) në kushtet lokale dhe të shfrytëzimit të ndarjes veri-jug që torturonte shoqërinë shqiptare. Duke analizuar elementët që disponojmë, vërejmë ngjashmëri të rëndësishme ndërmjet përqasjeve radikale të Nolit dhe në mënyrën me të cilën menaxhoi Komintern revolucionin në Kinë gjatë dhjetvjeçarit të viteve 20. Kishte aftësinë për të përdorur në mënyrë rezultative elementët ekzistues në mënyrë që të “frymëzonte kryengritjen” në masat, por, paralelisht u ngatërrua në mënyrë të tërthortë me krijimin e grupeve luftarake, të cilat do të përdoreshin në rast se dhe kur të nevojiteshin. Në vitin 1924, Noli mori pushtetin si udhëheqës i “forcave qytetare-demokrate”, me mbështetjen e të paktën katër grupeve, tre prej të cilave lidheshin drejtpërdrejt ose tërthorazi me Federatën Ballkanike. Ishte Bashkimi, Ora e Maleve, Dora e Kuqe dhe Lidhja Ushtarake. Nga këto të katërta Bashkimi do të mund të konsiderohej më e përafërta e mundshme me komunizmin. Ishte organizata bazë që i dha një shtytje të re lëvizjes së Fan Nolit- një shtytje në të majtë, ndoshta shumë më tepër nga sa kishte menduar në fillim ai vetë. Ο Φαν Νόλι και ο Αβνί Ρουστέμι Fan Noli dhe Avni Rustemi Bashkimi u themelua nga një student i ri, Avni Rustemi. Kishte lindur në Libohovë (Gjirokastër) dhe studioi në Janinë, në Gjimnazin e Zosimeas, ashtu si dhe ai që nënshkruan këtë artikull shumë vjet më vonë. Rrënjët e Bashkimit shfaqen në Itali, një vend që vizitoi shumë herë Rustemi gjatë dhjetëvjeçarit të 1910-ës. Arsyeja kryesore e udhëtimeve të tij duket se është krijimi i grupeve të tjera nacionaliste për mbrojtjen e atdheut. Një prej këtyre grupimeve për mbrojtjen e atdheut. Një prej këtyre grupimeve është e njohur si Athdeu dhe një tjetër si Mbrojtja Kombëtare. Që të dyja u instaluan në Bashkimi, i cili deri në vitin 1920 kishte gjetur vend të përshtatshëm dhe shtoi në mënyrë të rëndësishme anëtarët e saj në portin e Vlorës. Në këtë qytet kishte një prezencë të shtuar të ushtrisë italiane, e cila mbronte interesat e Romës në bregun tjetër të Adriatikut. Ushtarët italianë gjendeshin të vetëm në një zonë të shkretuar  që kishte torturuar malarja dhe morali i rënduar, ishin të gatshëm të tërhiqeshin nga mesazhet e bollshevikëve dhe të pranonin “kryengritejn globale” të Trockit. Ishte koha që filluan që të organizoheshin bërthamat e para komuniste në Shqipëri. Gjendja e ushtarëve italianë ishte e mjeruar. Sipas biografit të Zogut, Joseph Swire “të tjerë vuanin nga malarja dhe të tjerë e kishin humbur plotësisht moralin nga komunizmi që paralizonte vendin”. Rustemi, nga vizitat e tij në Itali mësoi shumë nga komunistët italianë. Besonte në revolucionin dhe ishte i aftë që të shmangte çdo mundësi gjetjeje duke ndryshuar emrin e tij dhe emrin e organizatave në të cilat merrte pjese. Veprimi i tij më revolucionar ishte vrasja e Esat Pashë Toptanit në Paris në vitin 1920, mqs kishte bërë marrveshje me Serbët që kishin impakt negativ në Shqipëri. Organizata e Rustemit përbënte dhe lidhjen e parë me Kominternin, në fillim nëpërmjet Federatës Ballkanike dhe më pas duke pasur njerëzit e tij si agjentë të Kominternit. Kur u shfaq Noli në skenë, Rustemi u rëndit në radhët e Partisë së Opozitës si “anëtari më përparimtar” dhe u bë faktori kryesor i grupit parlamentar të Nolit. Kur peshkopi vendosi që të merrte pushtetin me “mjete revolucionare”, u tërhoq në qytetin e Vlorës nga ku ishin dhe rrënjët dhe forca e “Bashkimit”. Vrasja e Rustemit, siç do të shohim më poshtë ishte dhe shkëndija për të cilën kishin nevojë anëtarët e grupit- një grupi që ishin gati për revolucion real, kombëtar apo tjetër. Marrja e pushtetit ishte qëllimi kryesor, më vonë do të mendonte se si ta quanin kryengritjen dhe çfarë do të bënin me pushtetin që kishin marrë. Kryengritje nga Prapa dhe nga Poshtë Parlamenti shqiptar që u zgjodh në Maj të vitit 1921 në mënyrë që të kënaqej Lidhja e Kombeve, që kërkonte një shoqëri demokratike pluraliste, lehtësonte shumë politikën e majtë të Nolit. Deri në vitin 1924 ishte konsoliduar si udhëheqësi i padiskutueshëm i  forcave “përparimtare”, si njohës i procedurave parlamentare dhe si personifikim i frymës revolucionare ekstreme. Besonte se nëse do të mundej të ofronte një zgjidhje tek problemet kryesore të shqiptarëve, ata do të bashkoheshin në një aleancë të përbashkët politike. Çështja mbizotëruese në politikën e tij ishte reforma agrare dhe modeli që ndoqi ishte ai i Bollshevikëve. Kishte një reagim të fortë nga parlamenti shqiptar. Udhëheqësi i partisë përparimtare Shefqet Vërlaci ishte pronari më i madh i pronave në vend dhe kontrrollonte me mijëra bujqër, që do të mund të karakterizoheshin bujkrobër. Deri në fillimet e pranverës të vitit 1924, Noli, për shkak të padurimit të tij, ja doli mbanë që të humbte mbështetjen dhe respektin e aleatit të tij të vjetër, Ahmet Zogut. Zogu kishte filluar që të shqetësohej me pozicionin filosovietik të peshkopit. Noli, që krijonte dhe shpërbënte aleanca politike me një shpejtësi të paimagjinueshme, shtrinte veprën e tij duke koordinuar aktivitetet e katër organizatave që u përmendën më lart. Ja doli që të promovonte idenë e reformës agrare në jug dhe nacionalizmin anti-serb në veri. Ishte i sigurt se gara me armiqtë e tij politikë ishte e pashmangshme dhe duhej vetëm një shkak i mirë i cili nuk vonoi të vinte. Më 4 shkurt 1924 dhe ndërsa parlamenti merrej me çështjen e reformës agrare dhe nevojën e gjetjes së “zgjidhjeve radikale”  për përmirësimin e kushteve të jetesës së popullit, vjen lajmi për vdekjen e Leninit. Pas kërkesës së Rustemit, që ishte anëtar i Partisë së Opozitës, u ndryshua rendi i ditës me qëllim që të mund të nderonin “drejt” kujtimin e një “humanisti të madh”. Rustemi kërkoi që të mbahej një minutë heshtje  dhe iu kujtoi deputetëve të tjerë veprat e Leninit: “Ta dini mirë, zotërinj, që Lenini mbrojti principin e lartë të humanizmit – ishte i pari që shpalli të jashtëligjshme marrveshjen sekrete të vitit 1915 që parashikonte shpërbërjen e Shqipërisë”. Parlamenti pranoi kërkesën e Rustemit. Noli duartrokiti fuqitë përparimtare dhe anëtarët e tjerë u ngritën që të nderonin udhëheqësin Bollshevik. Bisedat e parashikuara nuk u vazhduan fakt ky që shkaktoi reagimin e ashpër të deputetëve të Shqipërisë së veriut, të cilët nuk  donin të pranonin shkeljet e vazhdueshme të procedurës dhe shndërrimin e parlamentit në një forum propagandistik për Leninin. Ky reagim solli tronditje dhe shqetësim duke detyruar kryetarin që të ndërpiste punimet deri sa të qetësia të rikthehej. Por, veprimi i Rustemit kishte shkakëtuar një ngrohje revolucionare në të gjithë vendin dhe shumë anëtarë të parlamentit ishin dakort me mendimet e tij. Një anëtar i Bashkimit, që ishte entuziasmuar nga retorika revolucionare e Rustemit dhe dëshiroi që të imitonte frymën revolucionare të Leninit, vendosi që të krijonte versionin shqiptar për luftën klasore, qëlloi në drejtim të Ahmet Zogut i cili ishte kryeministër dhe ministër i brendshëm. Asnjë nga dy plumbat që qëlloi nuk gjetën shenjestrën e tyre. Por, tentativa gjeti shenjestër politike: një krizë qeveritare që kujtonte në shumë aspekte Dumën në kohën e Aleksandër Kerenskit në Rusi. Kriza mbajti gjashtë javë. Impakti i tentativës për vrasjen e Zogut u zvogëlua kur udhëheqësi i Partisë Përparimtare Vërlaci, ja doli që të krijonte një qeveri "të unitetit kombëtar", në të cilën u thirr të merrte pjesë dhe Noli. Pak më vonë, El. Colemann dhe G.B de Long, dy turistë Amerikanë ( roli dhe prezenca e të cilëve në Tiranë mbetet një mister) u gjendën të vrarë. Dy javë më vonë, Rustemi u vra brenda në parlament. Të gjithë e konsideruan se ishte një veprim i cili u drejtua nga Zogu. Noli kapi shansin që i dhanë vrasjet. Bëri presion ndaj qeverisë që të dorëhiqej dhe vuri në lëvizje organizatat e majta që të bënin lëvizjet e tyre në bazën e tyre politike, në Vlorë. Anëtarët e Bashkimit ishin të gatshëm që të merrnin hak për vrasjen e udhëheqësit të tyre, Rustemit, Dora e Kuqe, nën udhëheqjen e Qazim Koculit, kërkoi nga ndjekësit e saj që të përgatiten për kryengritje... dhe Ora e Maleve iu tha anëtarëve të saj se kishe erdhur "ora e maleve" për realizimin e kryengritjes. Udhëheqësi i grupit, Luigj Gurakuqi, që ishte ministër në qeverinë koalicion të Vërlacit, dha sinjalin. U tërhoq në qytetin e Shkodrës në veri të Shqipërisë dhe kërkoi nga ndjekësit e saj që të përgatiten për luftë partizane, në rast se dështonte sulmi ballor në Tiranë. Përveç këtyre tre organizatave dhe qartësisht sipas udhëzimeve të Komiternit, Noli krijoi - vetëm në letra- Lidhjen Ushtarake, një organizatë që të jepte përshtypjen se ushtria dhe policia po braktisnin anijen e mbytur dhe po ktheheshin nga Noli. Ishte një praktikë klasike e taktikës së Trockit para grushtit të shtetit të 7 nëntorit 1917. Noli dhe anëtarët e parlamentit që e mbështetnin, kërkuan, nga një distancë sigurie që iu jepte Vlora - dorëheqjen e qeverisë. Vlora u zgjodh për asrye simbolike, pasi ishte qyteti ku u shpall dhe pavarësia e Shqipërisë në vitin 1912. Si përfundim qeveria Vërlaci iu nënshtrua presionit dhe dha dorëheqjen në 16 Qershor të vitit 1924. Përpjkekja e Ilia Vrionit që të krijonte një qeveri të re, dështoi. Vlora kontrrollohej nga Bashkimi që mbështetej nga Lidhja Ushtarake, ndërsa Gegëria kontrrollohej nga Ora e Maleve, udhëheqës i së cilës ishte Gurakuqi. Grupi "parlamentar" i Korçës, duke shpresuar se do të mund të ruante popullatën heleno-orthodhokse të Shqipërisë së jugut dhe të izolojë largimin e tij masiv drejt Greqisë nga frika e sulmeve myslymane, filloi negociatat me Nolin për krijimin e një qeverie përparimtare. Gjendja që mbizotëroi në Shqipëri në verën e vitit 1924 do të mund të karakterizohej si kaotike, por që bëhej fjalë për një kaos të planifikuar mirë. Noli ndoshta ishte i vetmi që kontrrollonte ngjarjet dhe koordinonte të gjitha forcat për arritjen e qëllimit final- marrjen e pushtetit. Mbështetësit e tij, Gurakuqi, Koculi, Stavro Vishnajaku ( i cili ishte pasardhësi i Rustemit tek Bashkimi) dhe Rexhep Shalla në Lidhjen Ushtarake, kishin bërë mirë punën e tyre për të paralizuar vendin, qoftë me sulme të organizuara  në qytete dhe fshatra qoftë me qarkullimin e zërave që mbillnin panik dhe e çonin në një kërkesë popullore për krijimin e një qeverie që do të kuptonte problemet e vendit. Pas, tentativës për vrasjen e Zogut, vrasjes së Rustemit dhe vrasjet e pashpjegueshme të dy "turistëve" amerikanë, Noli vendosi në qëndër të idealeve të tij politike respektin ndërkombëtar dhe mbizotërimin e ligjit dhe rendit. Strategjia e tij - kryengritje nga lart së bashku me kryengritjen nga poshtë- ishte e suksesshme. Burra të armatosur lëviznin drejt Tiranës nga veriu dhe jugu. Më 16 Qershor 1924, qeveria Vërlaci u largua nga kryeqyteti, disa prej anëtarëve të saj u larguan në Itali ndërsa të tjerë në Beograd. Fitimtarët kërkuan nga Noli që të formohej një qeveri dhe shumë shpejt u bë kryeministër i Shqipërisë si episkop i Kishës Orthodhokse  Shqiptare. Ishte i gatshëm që të përballonte sfidën dhe të sillte një revolucion në shoqërinë shqiptare. Këshilli i ministrave të Nolit përbëhej nga anëtarë të rëndësishëm të të katër organizatave. Duke arritur dy prej qëllimeve të tij më kryesore - kombëtarëzimin e kishës dhe marrjen e pushtetit politik- vazhdoi në planifikimin e një progarmi që ishte dukshëm i ndikuar nga Bashkimi, i cili në vitin 1924 ishte nën ndikimin e Kominternit dhe Federatës Ballkanike. Shumë shpejt të gjithë e kuptuan se programi i Nolit ishte shumë radikal për Shqipërinë dhe do të dështonte. Gjithashtu peshkopi e kuptoi se që të mbante pushtetin do të duhej të bëhej një peshkop "i KUQ", që do të vinte në veprim taktikën e Leninit. Ditën që Noli hynte në Tiranë si Kryeministër i qeverisë revolucionare, Bashkimi publikoi programin e tij përparimtar. Përfshinte pesë pika kryesore: 1) praktikim i "demokracisë reale", që do të linte mënjanë të gjithë pronarët e tokave dhe "shfrytëzuesit" e popullit,  2) "ndëshkim shëmbullor" i të gjithë atyre sa janë shkaktarë të luftës civile, 3) "pastrimin e shtetit nga tradhëtarët", 4) çarmatim i popullatës, dhe 5) reformë bujqësore dhe sigurimi i "i mirëqënies së përgjithëshme" të popullatës fshatare. Duke thënë "ndëshkim shëmbullor" organizata nënkuptonte ekzekutimin e kundërshtarëve politikë. Gjithashtu, Bashkimi, u përgjigj "të mos iu lejohet kurrë tradhëtarëve që do të largohen të kthehen në Shqipëri". Noli adoptoi të gjitha kërkesat e Bashkimit dhe shtoi dhe disa ide personale radikale. "Reformat përparimtare" që u përshkruan në një deklaratë e cila u zhvillua në njëzet e një pika që fokusoheshin në idealismi i Wilson-it dhe frymës luftarake të Leninit. Besonte se ky kombinim do të shmangte kritikat negative nga e Majta dhe e Djathta. Por, ishte e dukshme se idetë e Nolit ishin drejtuar nga e majta. Shpalli pushtetin e tij "revolucionar" dhe shprehu predispozitën e tij që të qëndrojë në pushtet për sa kohë ishte e nevojshme deri sa të krijoheshin  kushtet e përshtatëshme për demokraci. Nuk do të organizonte votime deri sa të aplikoheshin njëzet e një pikat. Paralelisht, deklaroi se kishte si qëllim që të bashkëpunonte me të gjitha shtetet në mënyrë që të përmirësohej imazhi ndërkombëtar i Shqipërisë. Podiumi ndërkombëtar. Vendimi i parë i madh dhe fatal i Nolit ishte të njihte Bashkimin Sovjetik. Ky vendim i tij ngriu udhëheqjen politike të Serbisë dhe shkakëtoi një shqetësim të theksuar tek Britanikët. Shqipëria, shteti më i ri i Ballkanit, kishte njohur pushtetin e Bollshevikëve. Dipllomatët e parë Sovjetikë që arritën në Tiranë ishin agjentët e Kominternit (Comintern), me origjinë bullgare, që besonin se detyra e tyre parësore ishte aplikimi i planeve të Federatës Ballkanike, ashtu siç ishte menduar nga Dimitri Manuilski i Kominternit gjatë Mbledhjes së Pestë të Federatës Komuniste Ballkanike ( BCF)  e cila u realizua në Moskë në dhjetor të vitit 1923. Manuilski besonte se BCF do të mund të luante një rol të rëndësishëm  pasi ekzistonin dhe pakica shqiptare në dy vendet fqinje, Serbinë dhe Greqinë. "Për këtë arsye", deklaroi Manuilski gjatë Mbledhjes "Mbledhja e tretë Ndërkombëtare Komuniste adopton parrullën "për një Maqedoni dhe Thrakë autonome dhe të pavarur". Noli menjëherë sapo mori pushtetin në Tiranë si "udhëheqës i një revolucioni qytetar" u kthye akoma më tepër nga e majta, duke shkaktuar shqetësime të mëdha në vendet fqinje dhe në fuqitë perendimore. Udhëheqësit e Bashkimit dhe të Dorës së Kuqe kontrrollonin qeverinë. Ashtu si Lenini, Noli do të duhet të përballonte në fillim situatën ekonomike, e cila përkeqësohej nga përplasja civile dhe mbizotërimin e kaosit. Në fillimet e Shtatorit të vitit 1924, shkoi në Gjenevë që të kërkoj një kredi nga Lidhja e  Kombeve me qëllim që të shpëtonte popullin shqiptar i cili po vuante nga uria. Por trokiti në derën e gabuar, në çastin e gabuar. Forcat revolucionare të Nolit kishin anulluar parlamentin dhe ai vetë nuk ishte i gatshëm që të kryente votime. E dinte që kundërshtarët e tij do ta përdornin parlamentin si një bazë që të lançonin sulme kundër qeverisë revolucionare.  Ο Νόλι με την αντιπροσωπεία του στην Γενεύη Noli me përfaqësinë e tij në Gjenevë 1922 Noli shprehte çudinë e tij kur Lidhja e Kombeve nuk i akordoi kredinë "sepse përfaqësonte një qeveri revolucionare të një shteti që nuk kishte parlament". Noli në fjalën e tij në Lidhjen e Kombeve nuk fshehu përbuzjen e tij ndaj parlamentarëve: "E dini se çfarë është një parlament" pyeti. "Natyrisht që e dini, por do të duhet të mësoni se çfarë besoj unë. Parlamenti është vendi tek i cili takohen politikanë pa zemër që të coptojnë bashkëatdhetarët e tyre në një sallë të mbushur nga gazra vdekjeprurës, gazra mbytës, nga gazra që shkakëtojnë të qeshura dhe të qara, dhe të gjitha llojet e tjera të gazrave që u përdorën gjatë luftës së fundit në mënyrë që të vihej fund luftrave të kaluar dhe të stabilizohej paqja, paqja për të cilën po flasim". Duke iu referuar Leninit, Noli la të nënkuptohej se do të themelojë ... "demokracinë njëherë e mirë" kur revolucioni i tij të ketë krijuar "kushtet e përshtatëshme". Atëhere do të organizojë zgjedhje sepse "ju këmbëngulni", por nuk bëhet fjalë që këtë ta bëjë pa pasur kushtet e domosdoshme. Bile, parafrazoi thëniet e Leninit duke përmendur: Mqs këmbëngulni, jemi të predispozuar që të bëjmë votime të reja të mbledhim atë murtajë, atë shkatërrim, atë paragjykim të tmerrshëm, Parlamentin pas dy ose tre vjetësh qeverisjesh paternaliste. Britania e Madhe i interpretoi fjalët e Nolit si kërcënim i krijimit të një  regjimi leninistik në vend dhe tërhoqi ambasadorin e saj në Tiranë Sir Η.C.R. Ayres. Serbët dhe Italianët, po ashtu të shqetësuar nga drejtimi që morën gjërat, iu jepnin kurajo kundërshtarëve të Nolit që kishin gjetur strehë në vendet e tyre që të përmbysnin pushtetin e tij. Noli shërbeu si kryeministër nga 16 Qershori deri në 25 Dhjetor 1924- pak më pak se gjashtë muajsh. Nuk bëri ndryshime esenciale në skenën shoqërore dhe ekonomike, por la prapa tronditje të madhe politike. Besimi i theksuar në revolucionin e Bollshevikëve e bëri që të krijojë marrdhënie të ngushta me Moskën, mgjth se e dinte që programi i tyre do të realizohej vetëm nëse kishte marrdhënie të mira me të gjitha shtetet. Ambasadori i parë i Bollshevikëve Mikhail Krakovietsky, mori detyrat e tij në fillimet e Dhjetorit 1924. Para Krakovietsky kishin arritur në Tiranë udhëheqës të Komisionit Maqedonas, i cili përbënte një tjetër degë të Federatës Ballkanike të Komintern. Në programin shoqëror, Noli kopjoi shumë pika nga Lenini. Veprimi i tij i parë si Kryeministër ishte që të caktonte se të gjithë oficerët komunalë  të zgjedhur do të ishin "nënpunës të shtetit", përveç se nëse ekzistonin dyshime se ishin ndjekës të Zogut dhe atëhere do të tërhiqeshin nga vendet e tyre. Në mënyrë që të saktësonte se çfarë ata besonin shpiku mekanizmin që maste patriotizmin dhe shqiptarizmin e tyre. Shkalla fillonte nga gjashta e përfundonte në dhjeta. Ndër të tjera, pavarësisht gjendjes ekonomike të vendit krijoi një forcë policore dhe ushtarake që përbëhej nga 6.900 burra. Kjo forcë u quajt Ushtria Popullore dhe u financua nga konfiskimi i pasurive të kundërshtarëve të Nolit. Beteja klasore kishte filluar me të vërtetë. Në mënyrë që të kënaqte kërkesat e Bashkimit dhe të Lidhjes Ushtarake për "ndëshkimin shembullor" të të gjithë atye që kishin përgjegjësi për korrupsionin dhe përplasjen civile, Noli shpalli se udhëheqës politikanë të rëndësishëm ndër ta dhe Verlaci, Zogu dhe Vrioni- do të ndëshkoheshin me vdekje, nëse ktheheshin ndonjëherë në Shqipëri. Ashtu siç thotë dhe Swire, ky veprim ishte një gabim i madh i Nolit: Veprimi i Qeverisë që të caktojë një gjyq politik që të shëptonte nga kundërshtarët e tij politikë ishte një gabim i madh... Bëhet fjalë për një veprim të pastër provokativ që do të krijonte problemet të tjera dhe do t'iu jepte shkas të gjithë atyre që gjendeshin në internim që të përpiqeshin që të përmbysnin rendin në fuqi të gjërave. Në maninë e tij që të zhdukte kundërshtarët e tij politikë dhe duke dashur që të përforcojë revolucionin, qeveria inicioi "taktikën e shkrretimit". Dokumenta zyrtarë përmendnin djegien e shtëpive të kundërshtarëve politikë, burgosjen e të tjerëve dhe të vrasjeve të pazbardhura "të mbrojtësve të pushtetit të vjetër" nga njerëz "të panjohur". Plani më ambicioz i Nolit, i cili u vu në veprim menjëherë sapo mori pushtetin, ishte shkrimi nga fillimi i të gjithë librave shkollorë dhe adoptimi i një testimi vlerësues për përzgjedhjen e mësuesve. Qëllimi i tij ishte që të kalonte opinionin e tij për shqiptarizmin në shkolla dhe në vazhdim të mund të dëbonte ndikimin helen. Rishikimi i historisë shqiptare u shoqërua nga arrestime të mësuesve që kundërshtonin dhe nga një dalje e dytë, më e madhe, të banorëve të edukuar të vendit me origjinë greke që kishin frikë për jetën e tyre". Ndërsa qeveria e Nolit merrej me krijimin e ideologjisë që do të ndërthurrte leninizmin me shqiptarizmin, anëtarë të Komintern, të Federatës Ballkanike, të Komisionit Maqedonas dhe të Partisë Komuniste të Greqisë, bënë një fushatë në të gjithë vendin që të gjenin admirues".  Noli kishte kërkuar nga ambasadori i ri i Bashkimit Sovjetik  që të dërgonte në Shqipëri "një përfaqësi tregëtare dhe teknike" që të gjendeshin fushat e bashkëpunimit ekonomik. Prezenca e "përfaqësisë tregëtare dhe teknike" sovjetike në Tiranë në vitin 1924 krijoi shqetësime të forta në vendet fqinje. Por kryesisht, prezenca sovjetike shqetësoi dhe politikanët e moderuar të Shqipërisë që kishin predispozitën që ti jepnin Nolit mundësinë që të aplikonte idetë e tij . Por, pak kishin predispozitën që të kundërshtonin hapur pozicionin e tij filosovjetik. Ja kishte dalë që të tërhiqte me vete mjaft shqiptarë, fakt që siguronte qëndrimin e tij në pushtet. Një prej  miqtë dhe aleatët e tij më të vjetër të Nolit, Esheref Frashëri, përmblodhi dilemën që përballonin shumë persona dhe iu referua impaktit të anëtarët të Bashkimit Sovietik në Komintern që aktivizoheshin nën umbrellën mbrojtëse të Nolit. Duke folur në konferencën e re redaktuese që u mboldh pas dëbimit të peshkopit. Frashëri deklaroi: “Do të ishte e mundur që të na lejojë Europa dhe Anglia që kaq fort akuzoi Francën sepse pranoi një ambasador Sovjetik pa një marrveshje paraprake të tyre, që të krijojmë një qëndër të bollshevizmit? Nëse krijohet një qëndër e tillë në Shqipëri do të ishte “e sigurt se do të ishte shtrirë në Ballkan dhe nga Ballkani në të gjithë Europën. Nëse ne nga bregu i Adriatikut do të ishim kthyer në folenë e bollshevike të Europës”. Fundi i Eposit Noli iku nga Shqipëria në të njejtën mënyrë që kishte marrë dhe pushtetin: nëpërmjet një puçi ushtarak, i cili u organizua nga kundërshtari kryesor i tij Ahmet Zogu i cili, katër vjet më vonë u vetëshpall mbret i Shqipërisë dhe mbretëroi deri në vitin 1939 si Mbreti Zog. Zogu ishte strehuar në Beograd ku dhe ja doli që të shfrytëzonte pakënaqësitë e brendshme  dhe Kërcënimin e Kuq dhe të kthehej kundër Nolit. Do të ishte e eksagjeruar që të konsideronim se njohja e Bashkimit Sovjetik dhe prezenca e Agjentëve të Kominternit përbënë dhe arsyet kryesore për rrënien e Nolit. Ekzistonin dhe faktorë të tjerë që bënin politikën e tij taktike të papranueshme. Shqipëria ishte një shoqëri tradicionale e pastër që nuk ishte në pozita të kuptonte e të pranonte ideologji të reja. Nuk ka asnjë dyshim që prezenca sovjetike bashkonte armiqtë e Zogut. Zogu, që me shumë vështirësi ja doli që të shpëtonte nga grushti i shtetit në vitin 1924, përgatiti kthimin e tij me ndihmën e një ndërthurrjeje të çuditëshme forcash dhe me financimin serb. Për shkak të fatit të çuditshëm, ushtarët e tij mbijetuan nga Ushtria e Bardhe e Wrangel pas disfatës së tyre në luftën civile ruse, dhe gjetën strehë në Serbi. Atje u vendosën në dispozicion të Zogut i cili i përforcoi forcat e tij me Gegë nga Kosova. Këta të fundit, të njohur për besimin e tyre të fortë në pricipet tradicionale, donin që të kishin pushtet në Tiranë. Gjashtëqind burra të Zogut, të armatosur dhe të orientuar pjesërisht – nga oficerë të ushtrisë Jugosllave dhe të ushtrisë së Bardhë, hynë në Tiranë në vigjilie të Krishtlindjes të vitit 1924. Noli dhe mbështetësit e tij ja mbathën. Peshkopi me mjaft mbështetës dhe një pjesë të mirë të thesarit, gjetën strehë në Itali. Përfunduan në Vjenë ku dhe krijuan organizatën e parë shqiptare që kontrrollohej nga Kominterni, Këshillin Kombëtar Revolucionar. Roli i Nolit si një lajmëtar i komunizmit shqiptar u fshi nga regjimi i Hoxhës dhe u varros nën politikën e nacionalizmit, e cila ofroi “interpretimin dialektik” të dhjetvjeçarit të ’20. Në vitin 1927, Noli u vendos sërish në SHBA. Deri atëhere të paktë nga miqtë e tij anarshistë vazhdonin që ta respektonin. Imazhi që ishte krijuar për të, si një klerik radikal, si peshkop dhe oportunist që kërkonte të gjente rrënjët e tij kombëtare, e përndoqi për gjithë jetën. Në vitin 1930 dhe vetë miku i tij Faik Konica e konsideroi si detyrim që të “korrigjonte” kapitullin Fan Noli të historisë shqiptare. Në artikullin e tij që botoi në Dielli, Konica kreu një sulm të hapur ndaj peshkopit: “Një i huaj na i hodhi, dikush që nuk e njihnim përveç se nga përrallat që na thoshte për Krishtërimin dhe një Shqiptar që quhej Fan Noli.... Ishte një karakter i qelbur që ja doli që të na përçante, një njeri që do të mund ta quanim Turk, Armen, Arab apo çdo gjë tjetër përveç se shqiptar”. Marrja e pushtetit nga peshkopi Fan S Noli në vitin 1924 e solli shoqërinë shqiptare primitive në vorbullën e Komiternit dhe krijoi anëtarët e parë komunistë të Shqipërisë. Burrat e Nolit u shpërndanë në katë cepat e Europës, të tjerë përfunduan në Moskë dhe të tjerë i shërbyen Kominternit në Lindjen e Mesme dhe në Ballkan. Të paktë u kthyen në atdheun e tyre, kur si përfundim u themelua partia komuniste e Shqipërisë në vitin 1941. Përsa i përket Nolit, opinionet vazhdojnë që të dyjëzohen. Rregjimi komunist shqiptar e karakterizoi si patriot, vizionar si udhëheqës të “revolucionit qytetar” i cili ndodhi para revolucionit të vërtetë. Sipas shkrimtarit shqiptar Rajar Selencia, Noli: “Ishte liberal, klerik, konservator, komunist, Bollshevik, nacionalist, ndërkombëtarist, anarshisht dhe çfarëdo gjë tjetër do të mund të ofronte bota tek dikush që ka një titull dhe një podium”. Por fëmijët ideologjikë të Nolit nuk e harruan kur morën pushtetin. Pushteti komunist që qeveriste shtetin më të ri dhe më të vogël të Ballkanit, në shenjë respekti dhe mirënjohjeje të “kontributit të tij historik” ndaj popullit shqiptar ( dhe natyrisht që të zyrtarizohej), kërkoi nga Fan Noli lejën që të vendosej emri i tij në kandidatët për Kongresin Popullor në zgjedhjet e para të pasluftës, në vitin 1946. Noli nuk pranoi. Por kur, u shpall kompozimi i qeverisë së parë komuniste në Shqipëri, peshkopi informoi oficerët e Departamentit të Shtetit dhe natyrshëm deklaroi. “Janë të gjithë fëmijët tanë”.  Përgatiti Përktheu PELASGOS KORITSAS Ndalohet shpërndarja dhe ribotimi pa iu referuar burimit.  Mbrohet nga ligji për të drejat e autorit.

Η νεκρώσιμη ακολουθία του Νόλι
Ceremonia mortore e Nolit

.......................................................................................................................................

Ο Συγγραφέας του άρθρου
Atikullshkruesi

*Ο Νικόλαος Α. Σταύρου  (Αγγλικά: Nikolaos A. Stavrou, Γριάσδανη Αυλώνα, 1935 Μπεθέσντα Μέρυλαντ, 29 Δεκεμβρίου 2011)  Ήταν Ελληνοαμερικανός ακαδημαϊκός και συγγραφέας. Θεωρούνταν ως  "μαχητική φωνή" του απόδημου ελληνισμού στις Ηνωμένες Πολιτείες. Γεννήθηκε στο χωριό Γριάσδανη (αλβανικά: Grazhdan) της Βορείου Ηπείρου, που σήμερα υπάγεται στον δήμο Λιβαδειάς της επαρχίας  Αγίων Σαράντα του νομού Αυλώνα. Ήταν γιος της πολυμελούς οικογένειας του Αθανασίου Σταύρου και είχε τρία αδέλφια και τρεις αδελφές. Το 1952 η οικογένειά του καταφεύγει μετά την άνοδο του κομμουνισμού στην Αλβανία, αρχικά στην Ελλάδα και έπειτα ο ίδιος το 1956 στην Αμερική. Έπειτα από το διδακτορικό του στην Πολιτική Θεωρία και τις Διεθνείς Σχέσεις στο Πανεπιστήμιο του Τζωρτζ Ουάσινγκτων, διδάσκει στην Σχολή Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Χάουαρτ στην Ουάσινγτων όπου φτάνει στην θέση του ομότιμου καθηγητή. Μεγάλο μέρος της ζωής του ασχολήθηκε με την ανακάλυψη των οστών του χαμένου του αδερφού του Γρηγόρη για να τα ενταφιάσει στον τάφο του πατέρα τους Αθανασίου. Ο Γρηγόρης Σταύρου εκτελέστηκε στις  3 Σεπτεμβρίου του 1953 από το κομμουνιστικό καθεστώς του Ενβέρ Χότζα, και τιμήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου του 1991 από την ελληνική πολιτεία για την προσφορά του ως πράκτορας κατά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, λαμβάνοντας το Μετάλλιο Εξαίρετων Πράξεων. Έχει συγγράψει σημαντικό αριθμό άρθρων και βιβλίων σε ζητήματα βαλκανικής ιστορίας, και ιδιαίτερα για τα εθνικά θέματα της Ελλάδας, της Κύπρου και τις σχέσεις αυτών με τις υπόλοιπες γειτονικές χώρες. Προέβαλε στα αμερικανικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης την προάσπιση των δικαιωμάτων της ελληνικής μειονότητας της Βορείου Ηπείρου από τις κυβερνήσεις της Αλβανίας. Ήταν εκδότης της έγκριτης περιοδικής έκδοσης "Mediterranean Quarterly" (published by Duke University Press) με πόλη έκδοσης την Ουάσιγκτων. Υπήρξε συνεργάτης στις ελληνοαμερικανικές εκδόσεις του Εθνικού Κήρυκα και στην αγγλική εβδομαδιαία έκδοση της The National  Herald της Νέας Υόρκης. Στις 29 Δεκεμβρίου 2011, πεθαίνει σε ηλικία 76 ετών στο νοσοκομείο Suburban της πόλης Bethesda (προάστειο της Ουάσιγκτων) της πολιτείας του Μέρυλαντ έπειτα από σειρά καρδιακών προβλημάτων που αντιμετώπιζε.  Τιμήθηκε μετά θάνατον με ψήφισμα από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων για την προσωπικότητά του, το συγγραφικό του έργο που αφορούσε θέματα της Ηπείρου, της Ελλάδας και της ευρύτερης γεωπολιτικής σκηνής. Το μεγαλύτερο μέρος της προσωπικής του βιβλιοθήκης του δωρίθηκε στην Κεντρική Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος. Ήταν νυμφευμένος με την Καταρίνα Σταύρου και δεν είχε τέκνα.

*Nikolaos A Stavrou, Grazhdan Vlorë 1935 Bethesda, Merylan 29 Dhjetor 2011). Akademik grekoamerikan dhe shkrimtar. Konsiderohej si "një zë luftarak" i helenizmit të diasporës në USA. U lind në Grazhdan të Epirit të Veriut, që sot ndodhet në Bashkinë e Livadhiasë së zonës së Sarandës në Prefekturën e Vlorës. Ishte djalë i familjes me shumë anëtarë të Athanas Stavrou dhe kishte tre vëllezër dhe tre motra. Në vitin 1952 Familja e tij pas ardhjes në pushtet të komunizmit në Shqipëri u strehua në Greqi dhe më pas ai vetë në vitin 1956 në Amerikë. Pas doktoraturës së ti në Teorinë Politike dhe në Marrdhënie Ndërkombëtare në Universitetin Xhorxh Uashington, filloi të japë mësim në Fakultetin e Shkencave Politike të Universitetit Haward në Washington ku dhe arriti të mbante vendin e pedagogut. Një pjesë të madhe të jetës së tij u mor me zbulimin e eshtrave të vëllait të tij të humbur Grigor që t'i varroste në varrin e të atit të tij Athanas. Grigor Stavrou u ekzekutua në 3 Shtator të vitit 1953 nga pushteti komunist i Enver Hoxhës, dhe u nderua më 19 Shtator të vitit 1991 nga shteti helen për kontributin e tij si agjent gjatë Luftës së Ftohtë duke marrë Medaljen e Veprave të Shkëlqyera. Ka shkruar një numër të madh artikujsh dhe librash në lidhje me historinë e Ballkanit, dhe në veçanti për çështjet kombëtare të Greqisë, të Qipros dhe të marrdhënieve të tyre me vendet e tjera fqinje. Promovoi në Mediat amerikane mbrojtjen e të drejtave të minoritetit etnik grek në Epirin e Veriut nga qeveritë shqiptare. Ishte botues i versionit periodik të revistës së njohur  Mediterranean Quarterly" (published by Duke University Press) me qytet botimi Washington. Ishte bashkëpunëtor i botimeve grekoamerikane të gazetës Ethniko Kirika dhe të  botimit javor në anglisht të The National Herald të New Yorkut. Më 29 Dhjetor të vitit 2011  ndërroi jetë në moshën 78 vjeçare në spitalin Surburban të qytetit Bethesda ( periferi e Washingtonit) të shtetit të Merylandit pas një numër të madh të problemeve që kishte me zemrën.  U nderua pas vdekjes me një votim të Universitetit të Janinës për personalitetin e tij, veprën e tij shkruese e cila kishte lidhje me çështjet e Epirit, të Greqisë dhe të skenës së gjërë gjeopolitike. Pjesa më e madhe e bibliotekës së tij personale u dhurua në Bibliotekën Qëndrore të Institucionit. Ishte i martuar me Katerina Stavrou dhe nuk kishte fëmijë.