Γκρίζες ζώνες στη νέα συμφωνία με Αλβανία - To Vima: Dritëhijet e marrëveshjes së Detit me Shqipërinë

Σε πέπλο μυστικότητας οι συζητήσεις για τις θαλάσσιες ζώνες. Οι διεκδικήσεις των Τιράνων, τα 12 μίλια και τα Διαπόντια Νησιά Προσαρμογές στη Συμφωνία για τις Θαλάσσιες Ζώνες του 2009, οι οποίες θα ικανοποιούν ορισμένες από τις αλβανικές απαιτήσεις, φαίνεται ότι προσανατολίζεται να αποδεχθεί η Αθήνα στο πλαίσιο του διαλόγου που ξεκίνησε τον περασμένο Νοέμβριο στην Κρήτη μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά και Ντίτμιρ Μπουσάτι. Το σημείο αυτό, σε συνδυασμό με την άρση της εμπολέμου καταστάσεως, βρίσκεται, σύμφωνα με τις υπάρχουσες ενδείξεις, στον πυρήνα της συμφωνίας-πακέτου που προωθούν οι κυβερνήσεις Ελλάδας και Αλβανίας με ορίζοντα την άνοιξη. Οι συζητήσεις για τις θαλάσσιες ζώνες καλύπτονται από πέπλο άκρας μυστικότητας, αλλά από τις πληροφορίες που μέχρι στιγμής έχουν συλλεχθεί φαίνεται ότι κινούνται σε δύο γραμμές. Η πρώτη γραμμή είναι ότι η Αθήνα συμφώνησε να δεχθεί αναθεώρηση της Συμφωνίας του 2009 και να προβεί σε νέες διαπραγματεύσεις, με σκοπό να αλλάξει η οριοθέτηση που είχε συμφωνηθεί. Το σκεπτικό πίσω από αυτή την κίνηση της Αθήνας είναι ότι τα Τίρανα είχαν μάλλον αδικηθεί από την προηγούμενη συμφωνία. Η δεύτερη γραμμή είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση σχεδιάζει να προχωρήσει στην επέκταση των χωρικών υδάτων της στα 12 ναυτικά μίλια. Κινητήριος δύναμη πίσω από την επαναδιαπραγμάτευση είναι ότι μια «νέα» συμφωνία είναι καλύτερη από μια ανενεργή συμφωνία. Σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής ενδείξεις, μέρος των οποίων είδε το φως της δημοσιότητας σε αλβανικά μέσα ενημέρωσης αλλά επιβεβαιώνονται από ελληνικές πηγές, η Αθήνα σκέφτεται «να αποζημιώσει» τα Τίρανα με μια θαλάσσια έκταση (πέριξ της Κέρκυρας). Αυτό θα μπορούσε να γίνει με μια μετατόπιση της γραμμής οριοθέτησης και ενδεχομένως με την επιλογή διαφορετικών γραμμών βάσης από την αλβανική πλευρά. Ωστόσο, τίποτε δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένο ώσπου να δημοσιοποιηθούν χάρτες και συντεταγμένες. Πρέπει να επισημανθεί ότι η Συμφωνία του 2009 παρέχει ήδη τη δυνατότητα για την Αθήνα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ν.μ., χωρίς να την παραβιάζει. Το δικαίωμα της επέκτασης είχε ενσωματωθεί στη Συμφωνία από τη στιγμή που οι δύο χώρες είχαν διαφορετική αιγιαλίτιδα ζώνη κατά τις συνομιλίες: 6 ν.μ. η Ελλάδα και 12 ν.μ. η Αλβανία. Αντίθετα, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι η πιθανή αποδοχή από την Αθήνα ορισμένων αλβανικών επιχειρημάτων που μοιάζουν επικίνδυνα με αντίστοιχα τουρκικά, αναφορικά με την επήρεια των νησιών, ίσως εκληφθούν ως αρνητικό προηγούμενο από τρίτα μέρη, όπως η Αγκυρα. Ο λόγος είναι ότι αν η σύγκλιση Αθήνας - Τιράνων βασιστεί στην αποδοχή της αλβανικής άποψης ότι τα Διαπόντια Νησιά (βορειοδυτικά της Κέρκυρας) χάνουν σε επήρεια σε σχέση με τη Συμφωνία του 2009, τότε αποδυναμώνεται πολιτικά η ελληνική θέση αρχής σε ό,τι αφορά το Καστελλόριζο (ότι δηλαδή το νησιωτικό σύμπλεγμα έχει πλήρεις θαλάσσιες ζώνες). Ακόμα και η επέκταση των χωρικών υδάτων μόνο έναντι της Αλβανίας θα ενίσχυε την πάγια θέση της Τουρκίας περί «ειδικών περιστάσεων» στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, τροφοδοτώντας τα τουρκικά επιχειρήματα σε μια μάλλον ευαίσθητη στιγμή. Κρίσιμο σημείο είναι αν η επέκταση στα 12 ν.μ. θα περιοριστεί έναντι της Αλβανίας ή θα αφορά όλο το Ιόνιο Πέλαγος, άρα και έναντι της Ιταλίας. Αν περιοριστεί προς Αλβανία, το επιχείρημα περί «ειδικών περιστάσεων» ενισχύεται. Αν συμπεριληφθεί η περιοχή προς Ιταλία, αυτό ίσως δημιουργήσει πρόβλημα με τη Ρώμη σε πιθανή επικαιροποίηση της ελληνοϊταλικής συμφωνίας οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας του 1977. Οι αλβανικές αμφισβητήσεις έχουν εκφραστεί με σειρά ρηματικών διακοινώσεων, ιδιαίτερα από το 2015 και μετά, με αφορμή τη δημοσιοποίηση από την ελληνική πλευρά του χάρτη με τα οικόπεδα προς έρευνα και εξερεύνηση υδρογονανθράκων στο Ιόνιο. Ο αλβανικός σκοπός ήταν σαφής: να αποδεχθεί η Ελλάδα την ακυρότητα της Συμφωνίας του 2009. Η αρχική επιδίωξη ήταν, μέσω της προσέγγισης διεθνών νομικών γραφείων, να προσφύγουν σε διεθνή δικαιοδοτικά όργανα (όπως το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης - ΔΔΧ). Οταν η σχετική πληροφορία διέρρευσε στην Αθήνα μέσω συγκεκριμένου προσώπου, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών προχώρησε, τον Ιανουάριο του 2015, σε επικαιροποίηση της Δήλωσης επιφυλάξεων προς τα Ηνωμένα Εθνη σε σχέση με τη δικαιοδοσία του ΔΔΧ. Η Συμφωνία του 2009 και οι αλβανικές αντιρρήσεις Η «Συμφωνία για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και των άλλων θαλασσίων ζωνών», που υπεγράφη στις 27 Απριλίου 2009, είναι μια συμφωνία χάραξης ενός «θαλάσσιου ορίου πολλαπλών χρήσεων». Αυτό είναι το μυστικό της, το γεγονός δηλαδή ότι οριοθετεί όχι μόνο υφιστάμενες αλλά και μελλοντικές ζώνες δικαιοδοσίας. Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αλβανίας έκρινε αντισυνταγματική τη Συμφωνία αυτή στις 8 Δεκεμβρίου 2009. Το Δικαστήριο επικαλέστηκε τέσσερις βασικούς λόγους: α) την έλλειψη πληρεξουσιότητας με το αιτιολογικό ότι ο τότε πρωθυπουργός Σαλί Μπερίσα είχε εντολή για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και όχι των άλλων θαλασσίων ζωνών, β) τις ελλείψεις και ασάφειες σε θέματα όπως π.χ. οι γραμμές βάσης, κάτι όμως που μάλλον ισχύει για την αλβανική πλευρά και είχε απασχολήσει ακόμη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, γ) τη μη εφαρμογή βασικών αρχών του Διεθνούς Δικαίου, όπως αυτή της ευθιδικίας (που συνιστά και πάγια τουρκική θέση) και δ) την αναγνώριση πλήρους επήρειας στα ελληνικά νησιά στην υπό οριοθέτηση περιοχή, δηλαδή στα Διαπόντια Νησιά (Οθωνοί, Ερεικούσσα, Μαθράκι), που θα έπρεπε να λάβουν μειωμένη επήρεια λόγω «ειδικών περιστάσεων» (άλλο ένα επιχείρημα που μοιάζει να προέρχεται από το τουρκικό «νομικό οπλοστάσιο»). Της δικαστικής αποφάσεως είχαν προηγηθεί σφοδρές αντιδράσεις του Σοσιαλιστικού Κόμματος και του τότε υποψήφιου πρωθυπουργού Ράμα. Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, ο κ. Ράμα, τότε δήμαρχος Τιράνων, είχε ενημερωθεί από έλληνες ανώτερους αξιωματούχους περί της Συμφωνίας και δεν είχε αρχικά εκφράσει αντιρρήσεις. Οι διαπραγματεύσεις για τη Συμφωνία του 2009 ξεκίνησαν τον Απρίλιο του 2007 και ολοκληρώθηκαν έπειτα από τέσσερις συναντήσεις. Το «θαλάσσιο όριο πολλαπλών χρήσεων», συνολικού μήκους 64,4 ναυτικών μιλίων, που επελέγη είχε ως βασικό σκοπό να ξεπεραστεί η διαφορά στα χωρικά ύδατα των δύο πλευρών. Με τη μέθοδο αυτή, η ελληνική πλευρά είχε το απόλυτο μονομερές δικαίωμα να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη όποτε το έκρινε σκόπιμο. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, η Ελλάδα θα κέρδιζε με την επέκταση στα 12 ν.μ., περίπου 306 τετραγωνικά χιλιόμετρα, όσα θα κερδίσει και σήμερα εφόσον επιβεβαιωθούν οι πληροφορίες που φέρουν την κυβέρνηση να προχωρά στην κίνηση αυτή. Οι δύο πλευρές συμφώνησαν να ακολουθηθεί στον υπολογισμό της μέσης γραμμής η φυσική ακτογραμμή. Παράλληλα, έκλεισαν εκατέρωθεν όλοι οι «νόμιμοι κόλποι», συμπεριλαμβανομένου του κόλπου της Κέρκυρας, όχι όμως και του Κόλπου των Αγίων Σαράντα που δεν πληροί τα προβλεπόμενα κριτήρια της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982. http://www.tovima.gr/

Rregullime të Marrëveshjes mbi zonat detare të vitit 2009, të cilat do të plotësojnë disa nga kërkesat e Tiranës janë duke u përshtatur nga Athina ajo si pjesë e dialogut që filloi nëntorin e kaluar në Kretë mes të ministrave të jashtëm dhe Nikos Kotzias dhe Ditmir Bushati. Kështu shkruan gazeta greke “To Vima” teksa i referohet dritëhijeve që po shoqërojnë këtë proces.  Kjo pikë, së bashku me heqjen e ligjit të  luftës janë dy shtyllat kryesore të marrëveshjes paketë që dy qeveritë synojnë të nënshkruajnë në pranverë. Sipas “To Vima” diskutimet mbi zonat detare janë  të mbuluara me një vello ekstreme të fshehtësisë, por informacioni i mbledhur deri më tani tregon se është duke u lëvizur në dy linja. Linja e parë është se Athina ka rënë dakord të pranojë një rishikim të Marrëveshjes së vitit 2009 , me qëllim ndryshimin e demarkacionit të rënë dakord. Arsyet e kësaj lëvizje e Athinës janë se Tirana ndoshta ishte penalizuar me marrëveshjen e parë. Linja e dytë është se qeveria greke ka në plan të vazhdojë me zgjerimin e ujërave territoriale në 12 milje detare. Forca lëvizëse prapa këtij rinegocimi është se një marrëveshje "e re" është më e mirë se një marrëveshje joaktive. Sipas indikacioneve deri më tani, Athina është duke marrë parasysh"kompensimin e" Tiranës me një zonë detare (rreth Korfuzit). Kjo mund të bëhet me një zhvendosje të vijës së demarkacionit dhe ndoshta me ndryshime në zgjedhjen e vijës bazë nga pala shqiptare. Megjithatë, asgjë nuk mund të merret si e mirëqenë derisa të botohen harta dhe koordinata. Duhet të theksohet se edhe marrëveshja e 2009 e bënte të mundur që Athina të zgjeronte ujërat e saj territoriale në 12 milje detare, pa shkelje. Nga anën tjetër, mund të argumentohet se pranimi nga Athina i disa argumenteve të palës shqiptarë në lidhje me ndikimin e ishujve duken të rrezikshme pasi mund të shihet si precedent negativ nga palët e treta. Në qoftë se Athina merr për bazë mendimin e palës shqiptare që sshujt në veri të Korfuzit (Northëest Corfu) të humbasin ndikimin në lidhje me Marrëveshjen e vitit 2009, atëherë dobësohet politikisht pozicioni grek në lidhje me Kastellorizon (që mbështet parimin se  komplekset ishullore kanë zona të plota detare). Edhe zgjerimi i ujërave territoriale vetëm kundër Shqipërisë do të forcojë pozicionin e fortë e Turqisë në "rrethana të veçanta" në Egje dhe në Mesdheun Lindor.  Një pikë tjetër kritike është nëse zgjerimi në 12 milje do të kufizohet vetëm në rastin e  Shqipërisë apo në të gjithë Detin Jon, pra edhe me Italinë. Nëse kufizohet vetëm  me Shqipërinë, argumenti i "rrethanave të veçanta" përforcohet. Në qoftë se kjo do të përfshijë edhe zonën drejt Italisë, kjo mund të krijojë një problem me Romën nëse do të ketë një përditësim të mundshëm të marrëveshjes greko-italiane të vitit 1977. http://www.respublica.al/