Η «φινλανδοποίηση» της Ελλάδας από την… Αλβανία - “Filandizimi” i Greqisë nga .... Shqipëria

Η «φινλανδοποίηση» της Ελλάδας από την… Αλβανία ΓΡΑΦΕΙ Ο ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ Όσο και αν φαίνεται παράξενο, και τηρουμένων των αναλογιών, υπάρχει ένας προβληματισμός γύρω από τη «φινλανδοποίηση» της Ελλάδας από την Αλβανία. Ως «φινλανδοποίηση» καταγράφηκε στο πολιτικό λεξιλόγιο η προσαρμογή, στα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης, της πολιτικής της Φινλανδίας προς τη Ρωσία χωρίς άσκηση ή απειλή βίας, απλώς με την αίσθηση της ρωσικής παρουσίας στην περιοχή. Ενώ μετά το 1989 τα πράγματα με την Αλβανία έδειχναν να εξελίσσονται διαφορετικά, και εκεί που επί κομμουνιστικής δικτατορίας οι Έλληνες της μειονότητας θεωρούνταν περιθωριακοί αναδείχθηκαν σε ελκυστικό είδος με τη μεταπολίτευση, η συνέχεια έφερε την Ελλάδα σε δύσκολη θέση. Οι προκαταλήψεις είναι βαθιές και η σύγχρονη αναφορά τους ίσως βρίσκεται στα χρόνια της δημιουργίας του αλβανικού κράτους για τα όρια του οποίου οι δύο λαοί διαφώνησαν και ήρθαν σε αντιπαράθεση. Ωστόσο, εκείνο που έχει σημασία είναι η αδυναμία της σύγχρονης Ελλάδας να διαχειριστεί, μετά το 1989, τους γείτονές της, παρόλο που γνώριζε ότι οι βαλκανικοί λαοί με την επικράτηση των κομμουνιστικών καθεστώτων δεν παρακολούθησαν τις Δυτικές αντιλήψεις στην εξέλιξη της έννοιας του κράτους έθνους. Η έννοια αυτή στη Δύση εξακολουθεί να υπάρχει, με σαφείς διαφοροποιήσεις όμως από αυτό που είχε ως περιεχόμενο, ακόμη και στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Την πρώτη κρυολουσία η ελληνική εξωτερική πολιτική πρέπει να την υπέστη κατά την επίσκεψη Μητσοτάκη στα Τίρανα, το 1991, όταν ξαφνικά και ενώ ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός διεξήγε συνομιλίες με τον ομόλογό του, ο εκπρόσωπος της αλβανικής κυβέρνησης έθεσε στους δημοσιογράφους θέμα τσάμηδων. Πρόεδρος της χώρας ήταν ακόμη ο κομμουνιστής ηγέτης Ραμίζ Αλία, και το γεγονός –για όσους είχαν γνώση του θέματος– προκάλεσε έκπληξη, διότι οι κομμουνιστές ήσαν καχύποπτοι απέναντι στους τσάμηδες τους οποίους θεωρούσαν συνεργάτες του φασισμού. Μπορεί –και είναι εύλογο– σε ατομικό επίπεδο οι τσάμηδες να εγείρουν οικονομικές αξιώσεις απέναντι στο ελληνικό κράτος, αλλά η αποδοχή και καλλιέργεια των αιτημάτων τους από τις εκάστοτε αλβανικές κυβερνήσεις αποσκοπούσε και αποσκοπεί στο να διευρύνει την ατζέντα των διαφορών. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, προφανώς και με παραγγελία των φιλελεύθερων ευρωπαϊκών και αμερικανικών κύκλων, βοήθησε τον Σαλί Μπερίσα στη διεκδίκηση της εξουσίας, αλλά το νέο αλβανικό πολιτικό αστέρι ταλαιπώρησε τα μέγιστα τις ελληνοαλβανικές σχέσεις. Λίγο-πολύ η πολιτική εξέλιξη κατέγραψε ήπιες ελληνοαλβανικές σχέσεις με κυβερνήσεις σοσιαλιστών και έντονες με κυβερνήσεις Μπερίσα, ώσπου ήρθε ο σοσιαλιστής Έντι Ράμα και ανέτρεψε τις ισορροπίες. Το χαρακτηριστικό του Ράμα –πέραν της φιλοδοξίας και εξουσιομανίας του– είναι ότι θέλει να πλουτίσει και έχει προσδεθεί στο άρμα Ερντογάν. Οι σχέσεις τους δεν είναι μόνο πολιτικές, αλλά έχουν και παρεξηγήσιμες διαστάσεις. Οι μέρες θα δείξουν αν το διαφαινόμενο τέλος του Ερντογάν θα συμπαρασύρει και τον Ράμα – κυρίως προσωπικά. Ωστόσο θα ήταν λάθος η μονοδιάστατη προσέγγιση των ελληνοαλβανικών σχέσεων ως αποτέλεσμα των προσωπικών επιλογών των ηγετών τους. Οι Αλβανοί, κυρίως από το Κοσσυφοπέδιο αλλά και από την αλβανική χώρα, έχουν καταφέρει να αναπτύξει ένα σημαντικό λόμπι στις ΗΠΑ το οποίο ενεργοποίησε τον αμερικανικό παράγοντα στο θέμα της απόσχισης του Κοσσυφοπεδίου. Μπορεί η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και η διαμόρφωση του σλοβενικού, του κροατικού, ακόμη και του βοσνιακού κράτους να εξυπηρετούσαν τον διεθνή παράγοντα, το Κοσσυφοπέδιο όμως δεν έδειχνε να προκαλεί ανάλογο ενδιαφέρον. Από γεωπολιτικής απόψεως δεν είναι σαφές γιατί η Δύση διακινδύνευσε έναν πόλεμο και τις σχέσεις της με τη Σερβία για την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου. Η διακύβευση ήταν μεγάλη για να αποδοθεί στις καλές σχέσεις Ολμπράιτ-Θάτσι. Η άλλη παράμετρος που ευνόησε –και ως έναν βαθμό εξακολουθεί να ευνοεί– την αλβανική πολιτική ήταν και είναι η ετοιμότητά της να ρευστοποιήσει, ακόμη και με τρομοκρατικές ομάδες, τα βαλκάνια. Και αυτή η απειλή καλλιεργεί μια ανησυχία σε πιο σταθερές βαλκανικές δημοκρατίες, που δεν είναι διατεθειμένες να ακολουθήσουν σκληρή αντιπαράθεση. Μια τρίτη παράμετρος που ευνοεί τα Τίρανα απέναντι της Αθήνας είναι ότι σε μεγάλο μέρος της αλβανικής κοινωνίας υπάρχουν έντονες προκαταλήψεις κατά των Ελλήνων που όχι μόνο δεν αίρονται με ό,τι και αν κάνει η ελληνική πλευρά, αλλά ενεργοποιούνται και εύκολα. Είναι προσφιλής η τακτική των Αλβανών ηγετών να ενεργοποιούν τα ανθελληνικά αντανακλαστικά των πολιτών τους όταν έρχονται σε δύσκολη θέση στη Βουλή της χώρας τους, ακόμη και σε άσχετο με την Ελλάδα θέμα. Ακόμη και η πληθώρα Αλβανών, εγκληματικών στοιχείων του κοινού ποινικού κώδικα που δρουν στον ελλαδικό χώρο, είναι παράμετρος που δρα στην φινλανδοποίηση της Ελλάδας. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση της δολοφονίας Ζαφειρόπουλου. Και οι ηθικοί και οι φυσικοί αυτουργοί ήσαν Αλβανοί. Αλλά δεν είναι μόνο αυτά τα αγοραία στοιχεία που «φινλανδοποιούν» την Ελλάδα. Η επίθεση Ράμα κατά της ελληνικής μειονότητας, κυρίως στη Χιμάρα, και η αδυναμία της ελληνικής κυβέρνησης να την υποστηρίξει, ενισχύει αυτήν την αντίληψη. Φαίνεται όμως πως υπάρχει και επεξεργασμένο αλβανικό σχέδιο για την άμυνα των Τιράνων σε περίπτωση επίκλησης των ευρωπαϊκών δεσμεύσεων της γειτονικής χώρας. Δεν είναι χωρίς βάση η αλβανική δήλωση πως η Ελλάδα δεν θα τολμήσει να θέσει εμπόδια στην ευρωπαϊκή πορεία των Τιράνων, μετά τις επιφυλάξεις των Αθηνών έναντι των Σκοπίων, λόγω της ονομασίας – δήλωση που αποκαλύπτει την προσπάθεια της γειτονικής χώρας να αναζητήσει ευρωπαϊκά ερείσματα και συμμάχους στη λογική ότι η Ελλάδα είναι προβληματική χώρα. Βεβαίως θα υπάρξει αντίδραση από ελληνικής πλευράς, αλλά το θέμα της «φινλανδοποίησης», με τους περιορισμούς και τις αναλογίες που αναφέραμε, αναδεικνύεται εκ των πραγμάτων. Φαίνεται, λοιπόν, πως η Αθήνα τα χρόνια μετά το 1989 αδράνησε να διαμορφώσει μια συνολική και συνεκτική βαλκανική πολιτική την οποία να υποστηρίξει με συνέπεια και, βεβαίως, με τις αναγκαίες προσαρμογές, προϊόντος του χρόνου. Οι έννοιες της ήπιας ή σκληρής ισχύος ή του συνδυασμού τους ήσαν άγνωστες, και πάντως δεν χρησιμοποιήθηκαν όταν και όπως έπρεπε. Παρόλο που οικονομικά η Ελλάδα είχε μια σημαντική παρουσία στη γειτονική χώρα και ένα μεγάλο μέρος Αλβανών κατάφερε να επιβιώσει λόγω της παρουσίας του στην Ελλάδα –αρκετοί, μάλιστα, και να πλουτίσουν–, το γεγονός έμεινε ανεκμετάλλευτο. Ο λεπτός τρόπος αξιοποίησης αυτής της αλβανικής παρουσίας δεν χρησιμοποιήθηκε. Αντιθέτως, είδαμε ακραίες καταστάσεις που επιδείνωσαν, αντί να αξιοποιήσουν τον παράγοντα αυτό. Η ήπια πολιτική προϋποθέτει και ενεργοποίηση στο ιδεολογικό πεδίο. Και εδώ, παρόλο που υπήρξαν, δεν αξιοποιήθηκαν ευκαιρίες είτε με τη δημιουργία δεξαμενών σκέψης είτε με την αξιοποίηση των υπαρχουσών, είτε με μέσα ενημέρωσης που θα δραστηριοποιούνταν στη γειτονική χώρα με σεβασμό στις ιδιαιτερότητές της, αλλά ταυτόχρονα της καλλιέργειας μιας συμπάθειας προς τον ελληνισμό. Το συμπέρασμα όλων αυτών είναι πως η πολιτική δεν μπορεί να ασκείται μόνο σε επίπεδο κρατών. Υπάρχουν πολλές παράμετροι που θα πρέπει να αξιοποιηθούν. Καιρός είναι για μια ριζική αναθεώρηση της ελληνικής βαλκανικής πολιτικής. Το χαρτί της ΕΕ είναι ισχυρό αλλά δεν φτάνει. Οι εξελίξεις θα είναι ραγδαίες και όποιος δεν καταφέρει να προσαρμοστεί θα διακινδυνέψει πολλά. pontos-news.gr

“Filandizimi” i Greqisë nga .... Shqipëria Shkruan Panteli Savvidis Sa do që të duket e çuditëshme, dhe duke ruajtur analogjitë, ekziston një problematikë rreth “filandizimit” të Greqisë nga Shqipëria. Si “filandizim” u regjistrua  në fjalorin politik, përshtatja, në vitet e Bashkimit Sovietik, e politikës së Finlandës ndaj Rusisë pa ushtrimin ose kërcënimin e luftës, thjesht me prezencën ruse në zonë. Ndërsa pas vitit 1989 gjërat me Shqipërinë dukeshin se do të zhvilloheshin ndryshe, dhe atje ku gjatë periudhës së diktaturës Komuniste Helenët konsideroheshin si dorë e dytë, u kthyen në një lloj tërheqës në priudhën pas saj, vazhdimi solli Greqinë në pozitë të vështirë. Paragjykimet jan të thella dhe referimi modern i tyre ndoshta gjendet në vitet e krijimit të shtetit shqiptar për kufijtë e të cilit dy popujt patën kontradita dhe diskutime. Megjithatë ajo që ka rëndësi është dobësia e Greqisë moderne që të menaxhojë, pas vitit 1989, fqinjët e saj, megjithëse e donte se popujt ballkanas me mbizotërimin e pushteteve komuniste nuk ndoqën konceptet Perendimore në zhvillimin e nocionit të  shtetit komb. Ky nocion në Perëndim vazhdon që të ekzistojë, me diferencime të dukshme nga ajo që kishte si përbërje, akoma dhe në vitet e Luftës së Ftohtë. Dushin e parë të ftohtë, politika e jashtme greke duhet ta ketë pësuar gjatë vizitës së Micotakit në Tiranë, më 1991, kur papritur dhe ndërsa kryeministri Helen po kryente bashkëbisedime me homologun e tij, përfaqësuesi i qeverisë shqiptare i ngriti tek gazetarët çështje çamësh. Presidenti i vendit ishte akoma udhëheqësi komunist Ramiz Alia,dhe fakti – për të gjithë ata sa kishin njohuri mbi çështjen- ishte surprizë, pasi komunistët ishin të dyshimtë përballë çamëve të cilët i konsideronin bashkëpunëtorë të fashistëve. Mundet – dhe është e pranueshme- në nivel personal, çamët të ngrenë pretendime ekonomike ndaj shtetit helen, por pranimi dhe përpunimi i kërkesave të tyre nga qeveritë shqiptare të radhës, kishte  dhe ka si qëllim që të zgjerojë axhendën e problemeve. Qeveria Micotaki, sigurisht dhe me porosi të qarqeve liberaliste europiane dhe amerikane, ndihmoi Sali Berishën që të fitonte pushtetin, por ylli i ri politik shqiptar, i torturoi maksimalisht marrdhëniet shqiptarogreke. Pak a shumë, zhvillimi politik regjistroi marrdhënie të buta shqiptarogreke me qeveritë e socialistëve dhe të ashpra me qeveritë e Berishës, deri sa erdhi socialisti Edi Rama dhe përmbysi balancat. Karakteristika e Ramës- përtej ambicies dhe manisë së tij për pushtet- është se do që të pasurohet dhe është lidhur prapa karrocës së Erdoganit. Marrdhëniet e tyre nuk janë vetëm politike, por kanë dhe dimensione të keqkuptueshme. Ditët në vijim do të tregojnë nëse fundi i dukshëm i Erdoganit do të tërheqë me vete dhe Ramën – kryesisht në nivel personal. Ndërkaq do të ishte gabim  një qasje njëdimensionale të marrdhënieve shqiptarogreke si rezultat i zgjedhjeve personale të udhëheqësve të tyre. Shqiptarët, kryesisht nga Kosova por dhe nga territori i shtetit shqiptar, kanë arritur që të krijojnë një lobi të rëndësishëm në USA i cili aktivizoi faktorin amerikan në çështjen e shkëputjes së Kosovës. Mundet që shpërbërja e Jugosllavisë dhe krijimi i çështjes sllovene, kroate, akoma dhe e asaj të shtetit boshnjak, t’i shërbente faktorit ndërkombëtar, por, në Kosovë nuk do tregonte se shkaktonte interesin respektiv. Nga pikpamja gjeopolitike nuk është e qartë pse Perëndimi rrezikoi një luftë dhe marrdhëniet e saj me Serbinë për pavarësinë e Kosovës. Rreziku ishte i madh por ta justifikuar me marrdhëniet e mira Ollbrait – Thaçi. Një tjetër parametër që ndihmoi- dhe deri në një farë mase vazhdon që të ndihmojë- politikën shqiptare, ishte dhe është gadishmëria e saj për të likujdojë, akoma dhe me grupe terroriste, ballkanin. Ky kërcënim përpunon një shqetësim  në republikat e stabilizuara ballkanike, të cilat nuk janë të disponuara që të ndjekin një konfrotim të ashpër. Një tjetër parametër që ndihmon Tiranën përballë Athinës  është se një pjesë e madhe e komunitetit shqiptar ekzistojnë paragjykime të forta ndaj Helenëve që jo vetëm nuk hiqen, çfarë do që të bëjë pala helene, por dhe aktivizohen lehtësisht. Është e njohur  taktika e  udhëheqësve shqiptarë që të aktivizojnë, reflekset antihelene të qytetarëve të tyre kur ndodhen në momente të vështira, në Parlamentin e vendit të tyre, akoma dhe çështje që nuk kanë asnjë lidhje me Greqinë. Akoma dhe numri i madhi i elementëve kriminalë shqiptarë të kodit penal që aktivizohen në ambientin helen, është parametri i cili ndikon në filandizimin e Greqisë. Është karakteristik rasti i vrasjes së Zafiropoulos. Ku fajtorët moralë dhe realë ishin shqiptarë. Por nuk janë vetëm këto elementët e dhënë që “filandizojnë” Greqinë. Sulmi i Ramës ndaj minoritetit helen, kryesisht në Himarë, dhe dobësia e qeverisë helene që ta mbështesë, përforcon këtë koncept. Por duket se ekziston një plan i përgatitur shqiptar për mbrojtjen e Tiranës në rast të përmendjes së angazhimëve europiane të vendit fqinj. Nuk është e pabazë deklarata shqiptare se Greqia nuk do të guxojë që të vendosë pengesa në rrugëtimin europian të Tiranës, pas rezervave të Athinës ndaj Shkupit, për shkak të emrit- një deklaratë e cila zbulon përpjekjen e vendit fqinj që të kërkojë mbështetje dhe aleatë mbi llogjikën se Greqia është një vend problematik. Sigurisht që do të ketë reagime nga pala helene, por çështja e “filandizimit” me kufizimet dhe propocionet që përmendëm, vërtetohet nga vetë gjërat. Por, duket, se Athina në vitet pas 1989 ngurroi që të krijonte një politikë totale dhe kompakte ballkanike të cilën duhet ta mbështetë, dhe sigurisht me përshtatjet e nevojshme, sipas kohës. Nocionet e forcës së butë ose të ashpër ose të ndërthurrjes së tyre janë të panjohura, dhe nuk u përdorën kur duhej. Megjithëse ekonomikisht Greqia pati një prezencë të rëndësishme dhe një pjesë e madhe e shqiptarëve ja doli që të mbijetojë për shkak të prezencës  së tij në Greqi- mjaft, bile arritën dhe të pasurohen-,  fakti mbeti i pashfrytëzuara. Mënyra delikate e kësaj prezence shqiptare nuk u përdor. Në kundërshtim, pamë situata ekstreme që rënduan, në vënd që ta shfrytëzonin këtë faktor. Politika e butë presupozon dhe aktivizim në nivel ideologjik. Dhe këtu, mgjth se ekzistoni, nuk u shfrytëzuan rastet , qoftë me krijimin e një depozite mendimesh, qoftë dhe me shfrytëzimin e atyre ekzistuese, qoftë me mediat që do të aktivizoheshin në vendin fqinj me respekt ndaj karakteristikave të veçanta të vendit, por në të njejtën kohë të përpunimit të simpatisë ndaj helenizmit. Rezultati i të gjithë atyre është se politika nuk mund të ushtrohet vetëm në nivel shtetesh. Ekzistojnë parametra që duhet të shfrytëzohen. Koha është për një reformatim rrënjësor  të politikës helene. Letra e KE është e fortë por nuk mjafton. Zhvillimet do të jenë shumë të shpejta dhe ai i cili nuk do t’ia dalë të përshtatet do të rrezikojë shumë.    Përktheu, përgatiti Pelasgos Koritsas