Οι Κορυτσαίοι στην Διάσκεψη των Πρεσβευτών στο Λονδίνο: Μας προσαρτίσατε στην Αλβανία παρά την θέληση μας.-Korçarët Konferencës së Londrës (1912): U aneksuam kundër vullnetit tonë në shtetin Shqiptar, ne jemi HELENË.

Ο Ιερός Λόχος Κορυτσας στον λόφο του Αγίου Αθανασίου, κοντά στην Κορυτσά- Batalioni i Shenjtlë i Korçës në kodrën e Shën Thanasit.

 

 

 

Τμήμα γυναικών του Ιερού Λόχου Κορυτσάς, στα θύματα της εξέγερσης δεν εξαιρέθηκαν και γυναίκες της πόλης - Pjesë nga Gratë e Batalionit të Shenjtë të Korçës , në viktimat e kryengritjes u rënditën e shumë gra të qytetit

 

Εκατό χρόνια από τις μεγάλες αλλαγές στην Ηπειρο ΗΛΙΑΣ ΧΡΥΣΟΧΟΪΔΗΣ*     Αργυρόκαστρο, 17 Φεβρουαρίου 1914. (φωτογραφία 1) Ανακήρυξη Αυτονομίας της Βορείας Ηπείρου. Διακρίνονται ο μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως Βασίλειος (αριστερά), ο πρωθυπουργός της Αυτόνομης Βορείου Ηπείρου Γεώργιος Ζωγράφος (κέντρο) και ο μητροπολίτης Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδων (δεξιά). Κάτω, καλλιτεχνική απεικόνιση από τη μάχη για την κατάληψη της Κορυτσάς, στις 6 Δεκεμβρίου του 1912. Η τραγωδία των εγκλωβισμένων Ηπειρωτών αναδεικνύεται στο δραματικό ψήφισμα που οι κάτοικοι της Κορυτσάς επέδωσαν στους πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων στο Λονδίνο το 1913 και το οποίο τελικά οδήγησε στο Πρωτόκολλο της Κέρκυρας (1914), την πρώτη διεθνή αναγνώριση της ελληνικότητας της Βορείου Ηπείρου. Αντίγραφο του ψηφίσματος στα αγγλικά ανακαλύφθηκε πρόσφατα στις συλλογές του Ινστιτούτου Χούβερ από τον γράφοντα. Το πεντασέλιδο κείμενο, δωρεά του καθηγητή Louis A. Gray, αρχίζει με ανυπόγραφη εισαγωγή: «Η Βόρεια Ηπειρος προσαρτήθηκε στο νεοσύστατο κράτος της Αλβανίας ενάντια στη θέληση των κατοίκων της... Οι Αλβανοί ισχυρίζονται ότι η Κορυτσά είναι η καρδιά της Νότιας Αλβανίας. Θα ήταν καλό να ακούσουμε τους ίδιους τους κατοίκους της να μας μιλούν για τους εθνικούς τους πόθους». Οι τελευταίοι υπενθυμίζουν την πρόσφατη απελευθέρωσή τους: «Η 7η Δεκεμβρίου 1912 ξημέρωσε φέρνοντάς μας... την ελευθερία που ποθούσαμε για τέσσερις αιώνες και την ένωση της περιφέρειάς μας, όπως και αυτών της Μοσχόπολης, Βίγλιτζας και Κολώνιας με τη μητέρα πατρίδα μας, την Ελλάδα, με την άφιξη του νικηφόρου ελληνικού στρατού - των αδελφών μας. Και ενώ είμασταν πολύ ευτυχισμένοι για την ελευθερία μας... ξαφνικά και απροειδοποίητα πληροφορηθήκαμε ότι η Διάσκεψη πρεσβευτών στο Λονδίνο εξετάζει την υποδούλωση της πόλης μας Κορυτσάς και των περιφερειών της Βίγλιτζας, Μοσχόπολης και Κολώνιας στο νεοσύστατο κράτος της Αλβανίας. Αναστατωμένοι σπεύσαμε να απευθυνθούμε, με υπομνήματα και τηλεγραφήματα, στη Διάσκεψη και να διαμαρτυρηθούμε με σεβασμό αλλά και έμφαση ενάντια σε κάθε τέτοιο σχέδιο ή απόφαση. Δεδομένου ότι, παρά τις διαμαρτυρίες μας και ανεξάρτητα από τις εκπεφρασμένες εθνικές μας επιθυμίες, η Διάσκεψη των Πρεσβευτών αποφάσισε στην τελευταία συνάντησή της να στείλει στη Βόρεια Ηπειρο διεθνή επιτροπή για την εθνολογική εξακρίβωση του πληθυσμού με ιδιαίτερη βαρύτητα στη ομιλούμενη διάλεκτο στα σπίτια μας, εμείς, οι αντιπρόσωποι των Ηπειρωτών της Κορυτσάς, Βίγλιτζας, Μοσχόπολης και Κολώνιας, έχουμε την τιμή να εκφράσουμε τη γνώμη μας και να διαμαρτυρηθούμε για τον περιορισμό αυτό στο έργο της επιτροπής... Μια τέτοια στενή εξέταση της εθνικότητάς μας υποκρύπτει τον φόβο ότι εάν η εθνική μας συνείδηση εξεταζόταν βαθύτερα, τουτέστιν από την πλευρά της γλώσσας, εθνικών πόθων και ιδεωδών, ιστορίας, παραδόσεων, χρήσεων, ο ελληνικός χαρακτήρας του πληθυσμού μας θα ήταν ξεκάθαρος για να αμφισβητηθεί. Και παρά το περιορισμένο εύρος της επιτροπής σας θα εξετάσουμε καθεμία από τις προαναφερόμενες παραμέτρους για να δώσουμε στην Εξοχώτητά σας μια ζωηρή εικόνα της Ελληνικής μας εθνικότητας». Ακολουθούν πέντε σημεία που καλύπτουν αρχαιολογικά ευρήματα (νομίσματα και επιγραφές ήδη από την προχριστιανική περίοδο), αρχιτεκτονική και εκκλησίες, εκκλησιαστικά γραπτά, και ελληνικά σχολεία, η ύπαρξη των οποίων τεκμηριώνεται τουλάχιστον από το 1700. «Δύο αιώνες πριν, όταν η Αθήνα κείτονταν σε σκοτάδι και σιγή υπό τον τουρκικό ζυγό, η Μοσχόπολη είχε ελληνικό τυπογραφείο, το μοναδικό τυπογραφείο σε ολόκληρη την Οθωμανική αυτοκρατορία». Μεγάλο μέρος αφιερώνεται στην κατάρριψη της αλβανικής προπαγάνδας περί ελληνικής «διείσδυσης» στην περιοχή. Οι Ηπειρώτες τονίζουν ότι τα ιδρύματά τους δεν χρηματοδοτούνται από την ελληνική κυβέρνηση αλλά από τις δωρεές μεγάλων ευεργετών με εξάρχοντα τον Μοσχοπολίτη Βαρώνο Σίνα. «Τι ανάγκασε αυτούς τους άνδρες που πλούτισαν σε ξένα μέρη και έζησαν σε μισελληνικές χώρες να αφήσουν την περιουσία τους σε ελληνικά εκπαιδευτικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα; Τίποτα περισσότερο από τη συνείδηση της εθνικής τους καταγωγής». Αφού αντιπαραβάλλονται τα οικονομικά και πολιτισμικά επιτεύγματα των Ηπειρωτών με τα ισχνά αντίστοιχα των Αλβανών, το ψήφισμα καταλήγει σε ξέσπασμα αγανάκτησης. «Δεν μπορούμε να πιστέψουμε ποτέ ότι η Χριστιανική Ευρώπη θα υποδουλώσει μόλις απελευθερωθέντα Χριστιανικό πληθυσμό στην αδίστακτη κυριαρχία μιας μουσουλμανικής φυλής πιο άγριας και από τους Τούρκους. Γιατί πρέπει να γίνει κατανοητό ότι αν μέχρι χθες οι γονείς, οι μητέρες και τα παιδιά μας σφαγιάζονταν, αν οι γυναίκες, οι κόρες και οι αδελφές μας ατιμάζονταν, αν οι περιουσίες μας αρπάζονταν, όλα τα αφόρητα τούτα πράγματα δεν τα υποφέραμε στα χέρια των Τούρκων, ελάχιστοι από τους οποίους βρίσκονται ανάμεσά μας, αλλά στα χέρια των μουσουλμάνων Αλβανών. Και αν η τουρκική κυβέρνηση συγκρατούσε την αγριότητά τους εναντίον μας... ποια θα είναι η μοίρα μας όταν θα βρεθούμε στα χέρια τους και χωρίς κανέναν για να τους ελέγξει ή να τους καταστήσει υπεύθυνους;». Ακολουθούν συγκεκριμένες αναφορές σε δολοφονίες και βιαιοπραγίες εναντίον των Ελλήνων που καταλήγουν στο ερώτημα: «Σ’ αυτόν τον Μινώταυρο προτίθεται η Ευρώπη να μας παραδώσει; Με ποιο ανθρώπινο ή θεϊκό δικαίωμα παραδίδονται αμιγώς ελληνικοί πληθυσμοί στην Αλβανία; Τρία τέταρτα της Κορυτσάς είναι Ελληνες, η γύρω περιοχή είναι μισοί Ελληνες και μισοί Αλβανοί, ενώ στην Κολώνια η πλειονότητα είναι Ελληνες. Με ποιο δικαίωμα το φως υποτάσσεται στο σκοτάδι, ο πολιτισμός στην άγνοια και τη βαρβαρότητα και η ζωή και η δραστηριότητα στη στάση και την νάρκωση; «Εάν, παρά ταύτα, η Ευρώπη φανεί άσπλαχνη... δηλώνουμε ότι δεν θα επιτρέψουμε να μας πουλήσουνε σαν ζώα οι ισχυροί της γης. Δεν είμαστε Αφρικανοί, αλλά μια πανάρχαια φυλή, με αρχαία ιστορία, ιερές παραδόσεις, με αρχαίο πολιτισμό και με πλήρη συνείδηση της αξεπέραστης αξίας τους... δηλώνουμε για τελευταία φορά ότι έχουμε ακλόνητη αποφασιστικότητα να παραδώσουμε τα πάντα στις στάχτες και να θυσιαστούμε έως τον τελευταίο υπερασπιζόμενοι την ελευθερία μας, την ιστορία και τις παραδόσεις μας που στα 500 χρόνια της τουρκικής κακοδιοίκησης προστατεύσαμε ως τους πιο πολύτιμους θησαυρούς που μας κληροδότησαν οι πρόγονοι και οι πατέρες μας». Οι Ηπειρώτες τήρησαν την υπόσχεσή τους ανακηρύσσοντας σε λίγους μήνες την Αυτόνομη Δημοκρατία της Βορείου Ηπείρου και τελικά υποχρεώνοντας την Αλβανία να υπογράψει το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας, το οποίο ουδέποτε εφαρμόστηκε μετατρέποντας σταδιακά τον ηπειρωτικό πληθυσμό σε διωκόμενη «μειονότητα». Εναν αιώνα μετά, σε μια εποχή που έχει ζήσει την «αδιανόητη» επανένωση της Γερμανίας, οι εγκλωβισμένοι Ηπειρώτες έχουν κάθε λόγο να συνεχίσουν τον αγώνα τους. Η διείσδυση της Ευρωπαϊκής Ενωσης στα Βαλκάνια καθιστά την πανάρχαια και χριστιανική Βόρεια Ηπειρο φυσικό προγεφύρωμα για τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της Αλβανίας. Αυτό που χρειάζεται είναι η απεξάρτηση του ζητήματος από ιδεολογικές αγκυλώσεις και η ανάδειξή του σε ανθρώπινο πλαίσιο ως εκατονταετής παραβίαση του δικαιώματος αυτοδιάθεσης γηγενούς εθνότητας. Η Ελλάδα του 2014 που τολμά να προκηρύσσει είκοσι θαλάσσια οικόπεδα εκτός των χωρικών της υδάτων μπορεί πλέον να υπερασπιστεί μέσω ευρωπαϊκής μόχλευσης ένα από τα μαρτυρικότερα τμήματα της ιστορικής της επικράτειας. * Ο δρ Ηλίας Χρυσοχοΐδης (http://web.stanford.edu/~ichriss/"Ilias Chrissochoidis) είναι ιστορικός ερευνητής στο Stanford University, συγγραφέας και συνθέτης. Εχει επιμεληθεί τους τόμους Spyros P. Skouras, Memoirs (1893-1953), The Cleopatra Files και CinemaScope και ετοιμάζει την έκδοση πρόσφατα ανακαλυφθέντων εγγράφων του ΕΛΑΣ.

Njëqind vjet nga ndryshimet e mëdha në Epir. Ilias Hrisohoidhι* Gjirokastër 17 Shkurt 1914 (Foto 1)Shpallja e Autonomisë së Epirit të Veriut. Dallohen Mitropoliti i Dhrinupoloeos Vasili në të majtë, Kryeministri i Epirit të Veriut  Gjeorgjios Zografos (në qëndër) dhe Mitropoliti i Velas dhe Konicës Spiridhoni (djathtas). Poshtë figurë artistike nga beteja dhe marrja e Korçës më 6 Dhjetor të vitit 1912. Tragjedia e Epirotëve të bllokuar duket qartazi tek peticioni dramatik në të cilin banorët e Korçës iu dorëzuan ambasadorëve të Fuqive të Mëdha në Londër më 1913 i cili dhe i solli gjërat deri tek Protokolli i Korfuzit (1914) , por gjithashtu përbën dhe njohjen e parë zyrtare ndërkombëtare mbi identitetin helen të Epirit të Veirut. Kopje e këtij peticioni në anglisht u shfaq kohët e fundit në koleksionet e Istitutit Huver  nga shkruesi. Teksti pesëfaqesh, dhuratë e profesorit   Louis A. Gray, fillon me një hyrje të pa firmosur: “Epiri i Veriut u aneksua në shtetin e sapothemeluar Shqiptar në kundërshtim me vullnetin e banorëve të saj.... Shqiptarët pretendojnë se Korça është zemra e Shqipërisë Jugore. Do të ishte mirë të dëgjojmë vetë banorët e saj që të na flasin për dëshirat e tyre kombëtare”. Të fundit na kujtojnë dhe çlirimin e tyre të fundit : “ 7 Dhjetori 1912 u gëdhi duke na sjellë.... lirinë që dëshironim për katër shekuj dhe bashkimin e prefekturës sonë, si dhe atë të Moskopolit, Bilishtit dhe Kolonjës me atdheun, mëmëdheun tonë Greqi, me mbërritjen e ushtrisë fitimtare greke – vëllezërve tanë. Ndërsa ishim shumë të lumtur për lirinë tonë... papritur dhe pakujtuar morëm vesh se Konferenca e Ambasadorëve në Londër po diskuton nënshtrimin e qytetit tonë Korçës dhe të zonës së Bilishtit, Moskopolit dhe Kolonjës në shtetin e sapothemeluar të Shqipërisë. Të revoltuar, nxituam që t’i drejtohemi, me shkresa e telegrame, Konferencës dhe të ankohemi me respekt por dhe forcë, kundër çdo lloj plani apo vendimi të tillë. Meqënëse, megjithë ankesat  tona dhe pavarësisht dëshirave tona të shprehura me forcë, Konferenca e Ambasadorëve vendosi në takimin e saj të fundit të dërgojë në Epirin e Veriut një këshill ndërkombëtare për të saktësuar përbërjen kombëtare të popullatës duke i dhënë një rëndësi të veçantë dialektit që flasim ne në shtëpitë tona, ne, përfaqësuesit e Epirotëve, të Korçës, Bilishtit, Moskopolit (Voskopojës) dhe Kolonjës, kemi nderin të shprehim opinionin tonë dhe të protestojmë për kufizimin e kësaj vepre të këshillit... Një analizë e tillë e ngushtë e kombësisë sonë fshehën frikën nëse ndërgjegjia jonë do të analizohej më thellë , që do të thotë nga pikëpamja gjuhore, dëshirave kombëtare , idealeve, historisë, traditës, përdorimit, karakteri helen i popullatës sonë do të ishte shumë i qartë për tu vënë në diskutim. Përtej këndit të ngushtë të këshillit tuaj do të analizojmë secilin prej parametrave të mësipërm që ti japim  Shkëlqesisë suaj një pamje të fortë të kombësisë sonë HELENE”. Pasojnë pesë pikat të cilat mbulojnë gjetjet arkeologjike (monedhat dhe mbishkrimet e periudhës të parakrishterë), arkitektura dhe kishat, shkrimet kishtare, shkollat greke, ekzistenca e të cilave vëretohet të paktën që prej vitit 1700. “Dy shekuj më parë, kur Athina dergjej nën errësirën dhe heshtjen nën zgjedhën osmane, Moskopoli kishte një shtypshkronjë greke, shtypshkronjën e vetme në të gjithë Perandorinë Osmane”. Një pjesë e madhe i dedikohet rrëzimit të propagandës shqiptare mbi “depërtimit” shqiptar në këtë zonë. Epirotët theksojnë se institucionet e tyre nuk financohen nga qeveria greke por nga dhuratat e bamirësve të mëdhenj me udhëheqës Moskopolitin Baronin Sina. “Çfarë i detyroi këta burra që u pasuruan në vendet e huaja dhe jetuan në vende raciste ndaj Greqisë dhe grekëve që të falnin pasurinë e tyre në instutcionet bamirëse dha arsimore greke? Asgjë më tepër sesa ndërgjegjia e prejardhjes së tyre kombëtare”. Pasi krahasohen arritjet ekonomike dhe kulturore të Epirotëve me ato minimale respektive të Shqiptarëve, peticioni përfundon me një shpërthim INDINJATE. “Nuk mundemi që të besojmë kurrë se Europa e Krishterë do të nënshtrojë popullatën e sapoçliruar të Krishter nën pushtetin e pashpirt të një fisi myslyman i cili është më i egër se vetë Turqit. Sepse duhet të bëhet qartë e kuptueshme se nëse deri dje prindërit, mëmat dhe fëmijët tanë therreshin, nëse gratë, vajzat dhe motrat tona çnderoheshin, nëse pasuritë tona rrëmbeheshin, të gjitha këto gjëra të padurueshme nuk i vuajtëm në duart e Turqve, të paktë prej të cilëve ndodhen ndër ne, por në duart e myslymanëve Shqiptarë. Nëse qeveria Turke mbante egërsinë e tyre kundër nesh... cili do të jetë fati ynë kur të gjendemi në duart e tyre dhe pa asnjë që t’i kontrrollojë apo t’i vendosë para përgjegjësisë?” Pasojnë të dhëna të sakta mbi vrasjet dhe dhunimin ndaj HELENËVE dhe përfundojnë me pyetjen: “Në këtë Minotaur dëshiron Europa të na dorëzojë? Me kë të drejtë humane apo hyjnore i dorëzohen popullatat helene të pastra  Shqipërisë? Tre të katërtat e Korçës janë HELENË, zona përreth janë gjysmit HELENË dhe gjysmit shqipëtarë, ndërsa në Kolonjë shumica është HELENE. Me kë të drejtë drita i nënshtrohet errësirës, kultura paditurisë e barbarisë, jeta e aktiviteti  stacionimit e drogimit? “ Nëse, mgjth këto, Europa shfaqet e pashpirt... deklarojmë se nuk do të lejojmë që të na shesin si kafshë të fortët e botës. Nuk jemi afrikanë, por një fisi i stërlashtë, me histori të lashtë, tradita të shenjta, kulturë të lashtë dhe me ndërgjegjie të plotë të vlerës sonë të patejkalueshme... deklarojmë për herë të fundit se kemi një vendosmëri të palëkundëshme që t’i hedhim të gjitha në zjarr dhe të sakrifikohemi deri në pikën e fundit për të mbrojtur lirinë tonë, historinë dhe traditat tona që në 500 vjetët e keqmenaxhimit turk i ruajtëm si thesarët më të shtrenjtë që na trashëguan paraardhësit dhe etërit tanë”. Epirotët ruajtën premtimin e tyre duke shpallur pak muaj më vonë Republikën Autonome të Epirit të Veriut dhe si përfundim duke detyruar Shqipërinë që të nënshkruante Protokollin e Korfuzit, i cili kurrë nuk u vu në veprim duke e kthyer me ngadalë popullatën epirote në një “minoritet” në përndjekje. Një shekull më pas, në një epokë e cila ka përjetuar ribashkimin e “paimagjinueshëm” të Gjermanisë, Epirotët e izoluar kanë çdo arsye  që të vazhdojnë betejën e tyre. Depërtimi i Bashkimit Europian në Ballkan e bën Epirin Verior të krishterë e të lashtë, një mjet lidhës për orientimin europian të Shqipërisë. Ajo që duhet është pavarësia e çështjes nga ngërçet ideologjike dhe vendosja e saj në kontekstin njerëzor si një shkelje njëqindvjeçare e të drejtës së vetëindetifikimit të kombësisë vendase. Greqia e 2014 që guxon që të shpallë zonat ekskluzive ekonomike detare  përtej kufijëve të saj detarë mundet tashmë që të mbrojë nëpërmjet veglave europiane një prej pjesëve më të vuajtura të mbizotërimit të saj historik. Dr. Ilia Hrisohoidhi (http://web.stanford.edu/~ichriss/"Ilias Chrissochoidis) është studiues historik i Standford University, shkrimtar dhe kompozitor. Është përkujdesur mbi vëllimet e Spyros P. Skouroas, Memoirs (1893-1953), The Cleopatra Files dhe CinemaScope dhe po përgatitet për të botuar dokumentat e sapozbuluar të ELAS.